شکل‌دهی به معاملات ارزی

بازاری که در آن کشف قیمت امکانپذیر نیست و واسطهگران بدون نظارت و شفافیت به تعیینکننده نرخ ارز تبدیل میشوند. ادامه این روند تداوم ثبات ارزی را به خطر میاندازد و اقتصاد هر لحظه منتظر بروز شوکهای جدید میماند، به همین دلیل مدتهاست که مسئولان دولت، بهویژه رئیس کل بانک مرکزی، به دنبال فرصتی برای انتقال معاملات ارز به بازار متشکلی هستند که کشف قیمت در آن صورت بگیرد و خریداران و فروشندگان ارز به صورت شفاف نیاز خود را تامین کنند. در همین زمینه 28 آبان سال جاری عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی، در صفحه اینستاگرام خود از راهاندازی بازار متشکل ارز برای معامله آزاد اعم از نقد و حواله در آیندهای نزدیک خبر داد. پس از گذشت 50 روز از انتشار این پست، روز گذشته جلسهای با حضور رئیس کل بانک مرکزی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار، مسئولان بانک مرکزی و بازار سرمایه شکل گرفت و مشورتهای نهایی درباره چگونگی شکلگیری این بازار انجام شد تا گمانهزنیها برای شکلگیری بازار متشکل ارزی بیش از هر زمانی شدت یابد. بر این اساس به نظر میرسد بهزودی شاهد ایجاد این بازار باشیم.

ساماندهی بازار ارز ماههاست که به دغدغه اصلی مسئولان بانک مرکزی تبدیل شده است. با این حال همچنان اگر سری به صرافیها بزنیم اغلب آنان از ارائه قیمتی مشخص برای ارز خودداری میکنند و یا قیمتهای بالاتری از آنچه در تابلوها درجشده ارائه میدهند. بسیاری از آنها نیز از نبود ارز میگویند و آدرس کوچه پسکوچههای فردوسی را برای دستیابی به دلار و کشف قیمت برای مشتریان مینویسند. چنین روندی نشانگر آن است که هنوز دلالان و واسطهگران نقش بسزایی در بازار ایفا میکنند و این امر نیازمند ساماندهی و انتقال بازار به بخشهای رسمی اقتصاد است. با اینکه طی نیمه ابتدایی امسال به دلیل نوسانات دقیقهای ارز فعالیت صرافیهای رسمی دچار اختلال شد و حتی در بخشی از سال دولت خرید و فروش ارز را برای آنان ممنوع اعلام کرد، اما اکنون که تا حدودی ثبات به این بازار بازگشته و نسبتا تعدیل شدهاند، انتظار میرود مسئولان ذیربط چارهای برای کشف قیمت و شفافشدن معاملات بیندیشند تا از بروز نوسانات احتمالی در بازار جلوگیری کنند. حال به نظر میرسد با تغییر مدیریت بانک مرکزی، عبدالناصر همتی نیز این موضوع را در ذهن خود دارد و در تلاش است با انجام برنامهریزیهای دقیق و بدون روزنه معاملات اصلی را به صرافیهای مجاز و حتی بورس ارز انتقال دهد. در این زمینه اواخر آبان امسال او در صفحه اینستاگرامی خود پستی را مبنی بر راهاندازی بازار متشکل ارز برای معامله آزاد اعم از نقد و حواله منتشر کرد و در آن نوشت: یکی از دغدغههای بانک مرکزی در ماههای اخیر برای ساماندهی بازار ارز و پاسخگویی به نیازهای طبیعی مردم، راهاندازی یک بازار متشکل ارزی برای معامله آزاد، اعم از نقد و حواله اسعار بینالمللی توسط کارگزاران(بانکها و صرافیهای مجاز) بوده است. همتی با اشاره به جلسات متعدد با حضور کارشناسان و صاحبنظران بازار ارز و سرمایه و بهویژه بانکها و صرافیها در بانک مرکزی، این را هم توضیح داده بود که در نهایت، در مورد راهاندازی بازار معاملات آزاد نقدی و حواله ارز، مبتنی بر سازوکار حراج، با هدف کشف قیمت ارز و تسهیل تامین نیازهای خدماتی و خرد مردم به جمعبندی رسیدهاند و این بازار با مشارکت بانکها و صرافیهای مجاز و نظارت و بازارگردانی بانک مرکزی در آینده نزدیک بهطور گام به گام و با تمرکز بر معاملات نقدی راهاندازی خواهد شد. طبق این پست رئیسکل بانک مرکزی، صادرکنندگان هم میتوانند در چارچوب مقررات اعلامی، بخشی از ارز صادراتی خود را در این بازار عرضه کنند که این اقدام موجب شفافیت شکلگیری نرخ تعادلی ارز میشود و تجربه مفیدی برای معاملات حوالههای تجاری در سامانه نیماست. حال پس از گذشت حدود دو ماه از انتشار این خبر، روز گذشته مشورتهای نهایی درباره شکلگیری بازار متشکل معاملات ارزی در بانک مرکزی انجام شد. به این ترتیب انتظار میرود که اقدامات اجرایی برای شکلگیری این بازار بهزودی انجام و بازار متشکل معاملات ارزی ایجاد شود.

حذف قیمتهای کاغذی

اکنون طرح راهاندازی بازار متشکل ارزی موافقان و مخالفان مختص به خود را دارد. برخی ایجاد این بازار را برای مبارزه با سفتهبازی، شفافیت، جلوگیری از فشارهای ارزی و در نهایت کشف قیمت صحیح و باثبات ضروری و اجتناب ناپذیر میدانند، اما گروهی دیگر معتقدند بدون توجه به زیرساختها و پیشزمینههایی همچون تکنرخیکردن ارز این طرح از ابتدا محکوم به شکست است. اما در این زمینه باید توجه داشت که اکنون معاملات در بستری غیرشفاف صورت میگیرد و همین امر یکی از ریشههای وجود نرخهای مختلف در بازار ارز است. انتقال معاملات به کانال بورس و صرافیهای مجاز علاوه بر اینکه سفتهبازی را کاهش میدهد، در عمل نرخهای کاغذی را نیز از بین میبرد و کشف قیمت را راحت میکند. در نهایت اگر ساز و کار عرضه و تقاضا به بازار متشکل انتقال داده شود، با استفاده از ابزارهای مالی بورس میتوان تعادل را به این بازار بازگرداند و نرخ ارز آزاد و نیمایی را به یکدیگر نزدیک کرد تا متقاضیان ارز نیاز روزانه، واقعی و بازرگانی خود را بدون دردسر و آسیبزدن به اقتصاد تامین کنند.