عملکرد نظام بانکی و اقتصاد جهانی بر اساس اعتماد

علی دیواندری صبح امروز در هشتمین همایش سالانه بانکداری الکترونیک و نظامهای پرداخت در سخنانی بیان داشت: عرض خیر مقدم و خوشامدگویی دارم حضور سروران گرامی و همکاران ارجمند، اعضای محترم هیات عامل بانک مرکزی، به ویژه قائم مقام محترم بانک مرکزی، مدیران عامل و اعضای هیات مدیره بانکها، مدیران ارشد و کارشناسان نظام بانکی کشور، مدیران و کارشناسان شرکتهای توسعه فناوری اطلاعات، فرهیختگان و نوآوران حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات در نظام بانکی و بخش خصوصی، مدعوین گرامی، میهمانان محترم خارجی و همه حضار ارجمند.

وی سپس اظهار داشت: جای بسی خوشحالی است که در ایامی مقارن با چهلمین سالگرد پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی ایران، بار دیگر پژوهشکده پولی و بانکی این افتخار را دارد تا به مناسبت برگزاری هشتمین همایش سالانه «بانکداری الکترونیک و نظامهای پرداخت»، میزبان جمعی از مقامات عالیرتبه کشوری، اندیشمندان، صاحبنظران و متخصصان فناوری اطلاعات در نظام بانکی و مالی کشور باشد.

دیواندری گفت: خوشبختانه با تلاشهای صورت گرفته در مدت قریب به یک دهه که از برگزاری سالانه این همایش میگذرد، همایش «بانکداری الکترونیک و نظامهای پرداخت» توانسته به محمل مناسبی برای تعامل و تبادل نظر بین بازیگران، سیاستگذاران و ذینفعان متعدد صنعت بانکداری الکترونیک تبدیل شود و با ارائه مباحثی در خصوص آخرین تحولات در بالاترین سطح علمی و اجرایی، مهمترین گردهمایی تخصصی اقتصاد ایران در حوزه بانکداری الکترونیک قلمداد گردد.

دبیر هشتمین همایش سالانه بانکداری الکترونیک و نظامهای پرداخت امسال نیز پژوهشکده پولی و بانکی خود را مسئول حفظ این میراث تحولآفرین میداند و بر دوش خود سنگینی بار افزود: برگزاری هرچه باکیفیتتر این همایش را بیش از پیش حس میکند. بر این مبنا برای به انجام رسانیدن چنین رسالت بزرگی، کمیته علمی همایش که متشکل از جمع کثیری از صاحبنظران و متخصصان کشور در حوزه بانکداری الکترونیک و نظامهای پرداخت است پس از بررسی تحولات بینالمللی و شرایط نظام بانکی کشور، تبیین «انقلاب بلاکچین» را به عنوان موضوع اصلی مباحث هشتمین همایش سالانه «بانکداری الکترونیک و نظامهای پرداخت» انتخاب کرده است.

دیواندری گفت: واژه انقلاب در فناوری تداعیکننده تلاش و مبارزه برای رهایی از چارچوبهای منسوخ گذشته است و مفهوم امروزی آن، غالبا با پیشرفت در ارتباط بوده و نشاندهنده گسستن از گذشته به منظور یافتن چشماندازی نو برای آینده در قالب اهداف و آرمانهای مشخص است. با این تعبیر، زمانی که از بلاکچین به عنوان یک انقلاب در نظام مالی یاد میشود، ضروری است که با یک بینش عمیق از ضعفها و کاستیهای بسترهای موجود و در نتیجه درک اقتضائات ایجاد تحول و در سطح بزرگ تر لزوم تحولی هدفمند برای رسیدن به یک نظام مطلوب، در این مسیر گام برداریم تا از کج رویها، احساسات غیرمنطقی و تواناییهای مبالغه شده که موجب انحراف از مسیر صحیح و اتلاف منایع میشود، پرهیز کنیم. حرکت در این مسیر از آن جهت اهمیت فوقالعادهای دارد که بیشک با توجه به سرعت تحولات چهارمین انقلاب صنعتی در دنیا و به طور خاص گسترش و نفود فناوری بلاکچین طی سالهای اخیر، رهبری جهانی در آینده متعلق به کشورهایی است که بتوانند از ظرفیتها و فرصتهای پیش آمده به واسطه این انقلاب نهایت بهره را ببرند.

با این مقدمه، اجازه دهید که در ادامه به بررسی ابعاد و اهمیت انقلاب بلاکچین بپردازیم و سپس برنامههایی که در هشتمین همایش بانکداری الکترونیک به منظور تبیین این ابعاد و شناسایی فرصتهای موجود برای بهرهگیری و پیادهسازی این فناوری در اقتصاد کشور در نظر گرفته شده است، معرفی شود.

دبیر هشتمین همایش سالانه بانکداری الکترونیک و نظامهای پرداخت گفت: امروزه عملکرد نظام بانکی و اقتصاد جهانی بر اساس اعتمادی که به واسطههایی نظیر بانکها و دولتها داریم، شکل میگیرد. در دنیای کسب و کار نیز برخی از بزرگترین شرکتها و عظیمترین ثروتها از طریق تبدیلشدن به یک واسطه شکل میگیرد. این واسطهها، با قرار گرفتن در نقش «نهاد اعتماد»، یک تراکنش و مبادلهای را بین طرفین به سرانجام رسانده و سهم خود را از این بین بر میدارند. تکنولوژی بلاکچین اما در تلاش است تا معنای اعتماد را به عنوان عنصری که در دل معماری سیستمهای بشری شکل گرفته است، دوباره تعریف کند. این نظم جدید به طرفین اجازه میدهد تا بدون نیاز به داشتن اعتماد به طرف مقابل و تنها بر اساس قواعد مورد پذیرش که در قالب الگوریتمهای ریاضی تعریف شده، به انجام مبادله و تراکنش بپردازند.

وی ادامه داد: چنین تحولی باعث میشود که ماهیت اعتماد از «عامل انسانی» به «مجموعهای از الگوریتمها» تغییر یابد و در نتیجه نه فقط صنایع بسیار قدیمی، بلکه بسیاری از فعالیتهای تجاری که مدل کسب و کارها آن مبتنی بر نهاد اعتماد و واسط شدن در مبادلات است در معرض این دگرگونی قرار خواهند گرفت. با توجه به اینکه ایفای این نقش در نهادها و واسطهگریهای بخش مالی بیش از سایر بخشها و صنایع برجسته است، کم توجهی در همراهی با تحولات ناشی از انقلاب بلاکچین میتواند در آینده نه چندان دور، صنعت بانکی را از فرصتهای سودآور و ورود به مدلهای کسب و کار نوین محروم سازد.

دیواندری افزود: بدون تردید، نفوذ تکنولوژی دفاتر کل توزیع شده (DLT) در اتصال مجموعهای از رکوردها بصورت زنجیرهای و قابل ردگیری قادر است به عنوان یکی از مهمترین فناوریهای عصر حاضر معماری سامانههای پرداخت و تسویه بانکی، نقل و انتقالات مالی بینالمللی، احراز هویت و اعتبار سنجی مشتریان، پایش سیستم و نظارت بر تراکنشها را از منظر شاخصهایی همانند دقت و سرعت انجام فرآیند و هزینه تمامشده آن به عنوان معیارهای اصلی کارایی و کارآمدی دچار تحول اساسی نماید. علاوه بر این، هماهنگسازی و تطبیق راهحلهای مبتنی بر فناوری بلاکچین منجر به گسترش افزایش مشارکت مالی در سطح بازارهای ملی، منطقهای و بینالمللی و در مجموع گسترش اقتصاد مبتنی بر مشارکت خواهد شد و لذا میتواند نظم نوینی از اکوسیستم مالی را با بر هم زدن مرزهای جغرافیایی به وجود آود..

دبیر هشتمین همایش سالانه بانکداری الکترونیک و نظامهای پرداخت اظهار داشت: با یک چنین چشماندازی، کشورهای قدرتمند و توسعهیافته سرمایهگذاری در حوزه فناوری بلاکچین را با شتاب آغاز کردهاند و برخی سرویسهای خود را نیز در حال حاضر در این بستر به صورت بینالمللی عرضه میکنند. مزایا و تاثیرات غیرقابل انکار این فناوری در حوزههای مختلف باعث خواهد شد تا سهم قابل توجهی از تولید جهانی در دهههای آتی در بستر بلاکچین قرار گیرد. کاربردهای فراوان فناوری بلاکچین، ضرورت تحلیل دقیق روندهای بینالمللی در این عرصه و آمادهسازی ذهنیت سیاستگذاران و مدیران ارشد بانکی در جهت پذیرش و همراهی با جریانات اصلی در صنعت بانکداری و نظام پرداخت را دو چندان میکند. امید است برگزاری این همایش بتواند در شناسایی نواقص زیرساختهای فعلی و رفع معضلات آن با تصمیماتی سنجیده و تعامل بیندستگاهی، موثر واقع شود و از این طریق بتوان ارزش افزودههای جدیدی در صنعت بانکداری نه فقط در داخل کشور بلکه در حوزه خاورمیانه و کشورهای همسایه ایجاد و ارائه کرد.

دیواندری گفت: بدین منظور، پژوهشکده پولی و بانکی به عنوان بازوی پژوهشی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و همچنین مرجع تخصصی شبکه بانکی در انجام تحقیقات بنیادی و کاربردی آمادگی دارد تا با ارتقاء آگاهی فعالان صنعت بانکداری از فناوری بلاکچین به عنوان یکی از نوآوریهای متحولکننده صنعت بانکی در دهه آتی، مسیر حرکت بانکها در این بستر را هموار نماید و از اجرای پروژههای غیرضروری که تنها منجر به هدر رفت منابع مالی شبکه بانکی میشود، جلوگیری نماید.

دبیر هشتمین همایش سالانه بانکداری الکترونیک و نظامهای پرداخت در ادامه گفت: یکی از کاربردهای متداول این فناوری نوین، گسترش ارزهای مبتنی بر بلاکچین است که تحت عنوان رمزارزها شناخته میشوند. با توجه به ویژگیهای منحصر به فرد این نوع از ارزها، همانند غیرمتمرکز بودن، پایین بودن هزینههای انتقال، سرعت بالا در انتقالات بینالمللی و فرامرزی، در همایش امسال، محورهای مهمی همچون انواع رمزارزها، چارچوبها و محیطهای قانونی و مقرراتی، مسائل فقهی رمزارزها و کاربری رمزارزهای ملی، منطقهای و جهانی مورد بررسی و تبادل نظر کارشناسان و متخصصان این حوزه قرار خواهد گرفت.

دیواندری گفت : ضرورت توجه به موضوع سامانههای پرداخت جایگزین و معرفی روشهای نوین تسویه و پرداختهای تجاری به ویژه در شرایط تحریم باعث گردید تا در هشتمین همایش بانکداری الکترونیک و نظامهای پرداخت یکی از محورهای کلیدی به موضوع بررسی چالشها و فرصتهای سامانههای پرداخت منطقهای و پیامرسانهای جایگزین اختصاص داده شود. در این زمنیه برخی از کارشناسان اعتقاد دارند که میتوان با گسترش توافقات سیاسی و اقتصادی بین دولتها، از رمزارزها برای انجام مبادلات بینالمللی و تسویه وجوه استفاده کرد. به عنوان مثال کمپانی ریپل با بهرهگیری از توکن مخصوص خود که نقش ارز واسط را در مبادلات دارد، یک شبکه تسویه ناخالص آنی برای تبدیل انواع ارز و نقل و انتقالات وجوه شکل داده است تا در این بستر مبادلات بینالمللی بدون محدودیت مبلغ و به صورت فوری انجام شود. با توجه به محدودیتهای ناشی از تحریمهای ظالمانه و سلطه سامانه سوئیفت بر نقل و انتقالات بینالمللی، بررسی و واکاوی ابعاد این راهکارها از اهمیت مضاعفی برخوردار است.

وی افزود: علاوه بر این، از دیگر موضوعاتی که در این همایش به آن پرداخته میشود، بحث فناوریهای مالی، بانکداری باز و دستورالعمل سامانههای پرداخت است که سبب نزدیکی هر چه بیشتر فناوری و بانکداری و خارج نمودن کسب و کارهای بانکی از حالت سنتی میشود. در چنین شرایطی بانکها با طراحی، راهاندازی و توسعه پلتفرمهای بانکداری باز به تامینکننده بستر و سکوی نرمافزای برای عملیات بانکی تبدیل میشوند که لازمه این امر نیز ارتقای کارکنان «فرآیندمحور» به کارکنان «دانشمحور» در بانکها است. تنها با اتخاذ چنین رویکرد و تحولی است که امکان ویژهسازی خدمات و عرضه محصولات متنوع و متفاوت برای هر مشتری به عنوان یک قسمت مجزا در بازاریابی خدمات و در نتیجه تلاش برای بقای بانک نه فقط در زنجیره ارزش بلکه فراتر از آن در شبکه ارزش ایجاد میشود. به سبب اهمیت این موضوع، تلاش شده است در محور تحول دیجیتال نیز ابعاد کارایی سیستم بانکی، استانداردسازی فرایندها، مدلهای جدید کسبوکار و اتحادیههای بانکی و پرداخت توسط کارشناسان و متخصصان بحث و بررسی شود..

دبیر هشتمین همایش سالانه بانکداری الکترونیک و نظامهای پرداخت در ادامه گفت: البته با وجود مزایا و کاربردهای متعددی که برای هر فناوری مالی و از جمله فناوری بلاکچین متصور است، موارد و مسائلی نیز وجود دارد که نباید تحت تاثیر فضای هیجانی پیرامون این فناوری قرار گیرد. به هر حال، رابطه بین تکنولوژی و جامعه نمیتواند در قالب یک رابطه علی و معلولی ساده خلاصه شود؛ بلکه با توجه به زیرساختهای جامعهای که فناوری در آن نفوذ میکند، ممکن است پیچیدگیهای متفاوتی ایجاد شود.

از این منظر یکی از موضوعات مهم، رویکرد قانونگذاری و تنظیمگری این فناوری در هر جامعه است که میتواند بنا به شرایط مختلف هر جامعه، ملاحظات متعدد و متفاوتی را به همراه داشته باشد. با وجود این، سیاستگذاران باید سعی نمایند که با توجه به ماهیت فناوری و فرآیند توسعه آن همواره محیط قانونی و حقوقی قابل پیشبینی و باثباتی ایجاد نمایند. در چنین شرایطی، قانونگذاری هوشمندانه و پاسخگو سب افزایش اطمینان سرمایهگذاران و گسترش کسبوکارهای نوین در حوزه فناوریهای مالی خواهد شد. به همین دلیل، بحث تقلب، پولشویی، کلاهبرداری و روش های مقابله با آن از دیگر محورهای این همایش است که علاوه بر توجه به فناوریهای مقرراتی و نظارتی، موضوعاتی همانند احراز هویت قوی، تحلیل کلان دادهها، کاربردهای هوش مصنوعی در تشخیص و مقابله و حاکمیت داده بررسی میشود.

دیواندری گفت: در مجموع، برای ارایه بهروزترین مباحث در این محورها، سعی شده است با دعوت از سخنرانان سرشناس خارجی و داخلی و برنامهریزی ۱۶ کارگاه آموزشی، ۹ پنل تخصصی و بالغ بر ۴۰ سخنرانی، ابعاد و جوانب مختلف این موضوعات به همراه سایر مشکلات مبتلابه نظام بانکی کشور در حوزه بانکداری الکترونیک و نظامهای پرداخت بررسی شود تا از این طریق هدایت مسیر نظام بانکی در حوزه بلاکچین و همچنین فرایند تصمیمسازی و کمک در وضع قوانین و مقررات با سهولت بیشتر و بینش جامعتری همراه شود.

علاوه بر این امسال در جشنواره مرحوم دکتر نوربخش به منظور تقویت انگیزه فعالان این صنعت در کنار معرفی نوآوریهای برتر بانکی و شرکتی، برای نخستین بار معرفی و رونمایی از کتاب برتر موضوعات مرتبط با بانکداری الکترونیک و همچنن انتخاب مقاله علمی نمونه نیز در دستور کار همایش قرار گرفته است. از سوی دیگر، با توجه به نقش پررنگ و روزافزونی که همایش بانکداری الکترونیک در میان مخاطبان خود یافته است دستاوردهای صنعت بانکی در حوزههای مختلف در قالب نمایشگاه جانبی برنامهریزی شده است تا نشان دهیم که صنعت بانکی کشورمان تا چهاندازه هوشمندانه در مسیر درست توسعهی فناوری قرار دارد. در این نمایشگاه، علاوه بر بانکها و موسسات مالی و اعتباری، شرکتهایی که در زمینـه ارائه خدمات بانکی نیز فعالیت دارند، جهت معرفی خدمات، محصولات و توانمندی های خود حضور خواهند داشت.

دبیر هشتمین همایش سالانه بانکداری الکترونیک و نظامهای پرداخت اظهار داشت : بطور خلاصه میتوان گفت، ذات فناوری بر ایجاد گسست و رهایی از چارچوبهای سنتی و حرکت در مسیر تعالی و پیشرفت است. زمانی که عنصر «بیاعتمادی» ظهور تراکنشهای غیرمتمرکز را یک رؤیا نشان میداد، انفلاب بلاکچین با هوشمندسازی فرآیندها بشر را قادر ساخت بدون نیاز به اعتماد، با یکدیگر مشارکت کنند و مراودات خود را به انجام رسانند. امروز با فراگیر شدن این تحول، کاربردهای خارقالعادهی در حال نفوذ و گسترش است. بر این اساس، بانکهای ما نیز برای ادامه حیات خود باید بصورت هوشمندانه، فعالانه و عملگرایانه در این حوزه نقش ایفا کنند. بدیهی است در یک چنین مختصاتی، بانکها و موسسات مالی که بخواهند کماکان بصورت سلسله مراتبی و با کنترل متمرکز به ارایه خدمات یکسان و مشابهی ادامه دهند، به تدریج از صنعت بانکداری الکترونیک حذف خواهند شد.

دیواندری در ادامه افزود: تجربه انقلابهای صنعتی گذشته نشان میدهد که جایگاه کشورها در حوزههای مختلف متاثر از توانایی و ظرفیت آنها در استفاده از دانش و فناوری است. شاید به سبب ساختارهای گذشته، کشور ما نتوانسته است به خوبی از فرصتهای پیشآمده از تحولات صنتعتی در رشد و توسعه خود استفاده کند، اما رشد و توسعه شرکتهای دانشبنیان در سالهای اخیر و عرضه محصولات نوین در حوزههای پزشکی و نانو فناوری نشان میدهد که اگر بسترهای شکوفایی وجود داشته باشد، جوانان متخصص این مرز و بوم میتوانند صرفاٌ مصرفکننده نهایی دانش و تکنولوژی نباشند و بلکه در مقابل صادرکننده این گونه محصولات و فناوریها نیز باشند.

وی گفت: بر این اساس، از آنجا که بخش مالی و صنعت بانکداری هر کشور یکی از بارزترین و ملموسترین حوزههایی است که جلوهگاه عینی کاربرد فناوری است،. اکنون در مسیر انقلاببلاکچین میتوان با ارایه یک پاسخ سیاستی مناسب با استفاده از تجارب موفق بینالمللی، تجربه ارزشمند و سودآوری را برای اقتصاد ایران و کسبوکارهای داخلی خلق کنیم. هشتمین همایش بانکداری الکترونیک با محوریت این تحول میتواند با توجه به گفت وگوی کارشناسان ارشد نظام فناوری، مالی و بانکی کشور در ایجاد موقعیت هم افزایی برای تحقق تحول در نظام بانکداری با استفاده از بلاکچین و بررسی دیدگاهها موقعیت مناسبی را فراهم کند.

در پایان بر خود لازم میدانم از مقامات کشوری و مراجعتصمیمگیر که با قبول زحمت و حضور خود بر غنای علمی و اثرگذاری سیاستی هر چه بیشتر این رویداد افزودهاند، تقدیر نمایم. همچنین از تمامی دستاندکاران برگزاری همایش و همراهان و همکاران عزیز به ویژه اصحاب رسانه و خبرنگاران ارجمند کمال تشکر را دارم.