بررسی خروج قیر از بورس از نگاه مخالفان

مخالفان خروج این محصول بر این باورند که چنین اتفاقی بازار قیر را بهعنوان یکی از پیچیدهترین بازارهای کالایی از شفافیت لازم دور کرده و فضا را برای خودتحریمی و رانتخواری فراهم میکند، در حالی که موافقان معتقدند خروج قیر از بورس کالا رونق صادراتی این محصول را به همراه خواهد داشت.

در اینباره روز دوشنبه یحیی آلاسحاق رئیس اتاق بازرگانى ایران و عراق در واکنش به برخی خبرها در رابطه با خروج معاملات قیر از بورس کالا گفت: اگر امروز در معاملات قیر در بورس کالا مشکلی وجود دارد، باید با همفکری وزارت صمت، سازمان توسعه تجارت، فعالان بازار و بورس کالا این مشکل را حل کرد، اما افرادی که به دنبال خروج معاملات از بورس هستند، شفافیت در اقتصاد را نمیخواهند.

رئیس اسبق اتاق بازرگانی تهران با اشاره به پیچیدگی بازار قیر معتقد است: متاسفانه امکان سوءاستفاده در این بازار همواره در زمینه صادرات و فعالیتهای زیرپلهای فراهم بوده است، در این بین اگر معاملات این محصول از تالار شیشهای بورس کالا خارج شود، دچار خودتحریمی و باز کردن مسیر رانت در این بازار شدهایم.

عضو کمیسیون انرژى مجلس نیز بهعنوان یکی دیگر از مخالفان خروج گفت خروج این محصول از بورس به بهانه تحریم، فرصت رانت و بازگشت فساد به معاملات این کالا را در پی خواهد داشت. حسن بهرامنیا درخصوص زمزمههای تعلیق الزام عرضه قیر صادراتی گفت: در تجربه گذشته نیز به بهانه تحریم اقدامات زیادی انجام شد که عمده آنها اثرات منفی بر اقتصاد گذاشت. وقتی طی سالها قیر و سایر محصولات پتروشیمی و فرآوردههای نفتی در بورس کالا معامله میشود چه دلیلى براى خروج معاملات آن از بورس وجود دارد؟ در این بین اما سیدحمید حسینی سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآوردههای نفت، گاز و پتروشیمی در پاسخ به این سوال که موضع اتحادیه فرآوردههای نفت، گاز و پتروشیمی درخصوص بحث خروج قیر از بورس کالا که اخیرا مطرح شده است چیست، گفت: هرچند موضع اتحادیه در این باره هنوز مشخص نیست و به جمعبندی در اینباره دست پیدا نکردهایم ولی قطعا تصمیم این نیست که قیر از بورس کالا خارج شود.

وی ادامه داد: شاید اتحادیه درخصوص خروج وکیوم از بورس کالا بهعنوان خوراک واحدها نظر مساعد داشته باشد ولی درخصوص قیر اینطور نیست، چراکه اتحادیه بر این باور است که وکیوم بهعنوان خوراک واحدها نباید محل رقابت قرار گیرد ولی برای عرضه قیر صادراتی در بورس مشکلی دیده نمیشود و بورس در این زمینه تاکنون مشکلی ایجاد نکرده است. به گفته وی مشکلات در حوزه صادرات قیر هم بیشتر به تحریمها مرتبط است و ارتباط دادن این موضوع به بستر بورس کالا چندان درست نیست.

وی در پاسخ به سوال دیگر درخصوص ارتباط دادن خروج قیر از بورس کالا به تحریم و اینکه آیا اساسا ارتباطی میان خروج قیر از بورس کالا و تحریم وجود دارد گفت: خروج قیر از بورس کالا دست شرکتها و مدیران آنها را برای اعمال سلیقههایشان بازتر میکند، در این باره اگر مشکل فعلی کشور را درخصوص قیر، رانت و فساد بدانیم، این خروج میتواند به چنین مسالهای دامن بزند؛ هرچند الزاما قرار نیست فساد و رانتی با خروج قیر از بورس کالا رخ دهد ولی وقتی دست مدیران را در بحث فروش باز میگذاریم نمیتوانیم انتظار داشته باشیم که اتفاقی هم رخ ندهد.

به نظر میرسد خروج قیر از بورس کالا منافعی نداشته باشد، در این باره بهتر است مدیرانی که موافق این خروج هستند، منافع این خروج را برای کشور روشن کنند، چراکه تمامی قراردادهایی که پس از خروج قیر میتواند بسته شود در فضای بورس هم میتواند جریان داشته باشد.

سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآوردههای نفت، گاز و پتروشیمی در پاسخ به سوالی دیگر مبنی بر اینکه برخی معتقدند با بازگشت تحریمها قیر هم باید از بورس کالا خارج شود و اینکه چنین گزارهای تا چه اندازه صحیح است گفت: اگر بخواهیم از نظر قیمتگذاری و باز بودن دست شرکتها در مقوله قیمت اظهارنظر کنیم باید گفت روالی که در گذشته نیز مرسوم بود روال مناسبی برای قیمت قیر و وکیوم باتوم بود، بهعنوان مثال درخصوص وکیوم باتوم اگر اجازه دهیم که محصول قیر ابتدا در بورس معامله شود و پس از آن اقدام به محاسبه قیمت وکیوم باتوم کنیم - کاری که پیش از این و در سالهای ابتدایی عرضه قیر در بورس انجام میشد - این موضوع دست شرکتها را باز میگذارد که محصولاتشان روی دستشان باقی نماند و به هرحال به این موضوع علم دارند که قیمتی که قیر در بورس به فروش میرسد، مبنای محاسباتی وکیوم باتوم نیز خواهد بود و این روش شفافی است که در گذشته هم بوده است.

اما اگر اصراری مبنی بر قیمتگذاری وکیوم توسط شرکت پخش و پالایش وجود دارد و در شرایط فعلی اگر به دنبال انعطاف بیشتری در بحث قیمتگذاری هستند تا قیمتها را کاهش دهند، میتوانند در قیمتهای پایهای که اعلام میکنند این روند را لحاظ کنند.

به غیر از این موارد با عرضه نشدن قیر در بورس کالا اتفاق دیگری نخواهد افتاد و این خروج تنها انعطاف در قیمتگذاری را به همراه تعامل مستقیم شرکتها با مشتریان به همراه خواهد داشت.

وی در ادامه گفت: با این حال اگر قرار است قیر از بورس خارج شود باید نظارتهای صحیح پس از خروج قیر از بورس کالا انجام شود تا آسیبی متوجه این فضا نشود، الان چرا قیر داخلی به شکل مناسب عرضه نمیشود و بازار داخلی چرا معطل نگه داشته شده است؟ در حال حاضر که بازار صادراتی دچار مشکل است، بهترین فرصت است که سهمیههای داخلی وزارت راه به میزان حداکثری ارائه شود.

به گفته وی معمولا طی دو سه ماه ابتدایی تحریمها به مشکل برخورد میکنیم و مشکلاتی که در حوزههای حملونقل، کشتیرانی و دریافت پول مشاهده میشود معمولا در اوایل مسیر تحریم رخ میدهد و حتما پس از آن راهحلهایی پیدا میشود. درخصوص بازار داخلی اما باید در چنین شرایطی قیر را به میزان حداکثری روانه بازار کرد و تعللها در این باره منطقی نیست.