تاریک و روشن معاملات نفت ایران

40 سال است که دشمنان این مرز و بوم در تلاش برای حذف ایران از بازارهای جهانی نفت هستند و در این راه از هیچ اقدام سیاسی، اقتصادی، نظامی و حتی غیرانسانی کوتاهی نکرده اند. روزگاری با ابزار رژیم اشغالگر بعث عراق به بمباران تأسیسات نفتی ایران اقدام کردند و زمانی دیگر به لابیگریهای توطئهگرانه در راهروهای هتلهای وین مشغول شدند؛ اما در حالی به 40 سالگی انقلاب اسلامی رسیدهایم که با وجود فراز و نشیبهای بسیار، ایران همواره در بازار جهانی نفت حضوری موثر داشته است.

حذف ایران از بازار جهانی نفت، نه با منشهای سیاسی امثال کارتر و ریگان و نه با قلدریهای امثال ترامپ، محقق نشده و به لطف اکتشافات جدیدی که در طول 3 دهه اخیر در کشور داشتهایم، امروز ایران دارنده 9 درصد از ذخایر نفت جهان به میزان 157.8 میلیارد بشکه و دارنده 18 درصد از ذخایر گاز طبیعی جهان به میزان 34 هزار میلیارد مترمکعب است و در مجموع ذخایر گازی و نفتی، رتبه نخست را در جهان داریم.

حضور ایران به عنوان بزرگترین دارنده ذخایر نفت و گاز جهان در بازار جهانی نفت، در کنار حضور موثر کشورمان در بخشهای هستهای، موشکی، علمی و ... قدرتهای سلطهگر جهان، همانهایی که سودای قدرتطلبی و انحصار طلبی وافری دارند را به نگرانی واداشته که چرا کشوری چون ایران با ظرفیتهای خدادادیاش، بتواند تا این حد در جهان تأثیرگذار باشد؛ از اینرو با بهانههای مختلف سیاسی، امنیتی و حتی بهانههای واهی و خودساخته در تلاشند تا ایران را هرچه بیشتر محدود کرده و اثرگذاری کشورمان را در جنبه های مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و ... در سطح جهان هرچه بیشتر کاهش دهند.

این تلاش 40 ساله دشمنان و بدخواهان ملت ایران، امروز با جنگ اقتصادی نمود پیدا کرده؛ جنگی که یکی از خطوط مقدم آن در فروش نفت خودنمایی می کند.

ترامپ و همپیمانانش در تلاش برای کاهش فروش نفت ایران و مسئولان و فرزندان این کشور در حال تلاش برای استفاده از ظرفیتهای موجود کشور برای فروش بیشتر و درآمدزایی بیشتر از نفتخام هستند.

امروز در مجموع نفتخام و میعانات گازی بالغ بر 2 میلیون و 100 هزار بشکه در روز ظرفیت پالایش در کشور داریم، در حالی که ظرفیت تولید نفت خام و میعانات گازی کشور در حدود 4 میلیون و 500 هزار بشکه در روز است.

در بخش صنعت پالایش نفت خام و میعانات گازی کشور با توجه به بومیسازیهای دانش و تربیت نیروهای انسانی متخصص داخلی، کمترین نگرانی بابت فعال بودن این صنعت با حداکثر ظرفیت ممکن نداریم و هم بخش تأمین نیاز داخلی و هم بخشهای مربوط به صادرات فرآوردههای نفتی فعال است، اگرچه راه توسعه کمی و کیفی در این بخش متوقف شدنی نیست.

در بخش فروش نفت خام اما شرایط متفاوت است. تخفیفها و بازاریابیهای جذاب عربستان و امارات در کنار کارشکنیهای سیاسی و تجاری امریکا، موجب شده تا روشهای مرسوم و سنتی فروش نفت ایران با چالشهایی مواجه شود.

کاهش صادرات نفت خام ایران در بخش فروش سنتی بر کسی پوشیده نیست اما اینکه چه مقدار از این کاهش صادرات، با روشهای دیگر جبران شده، بر دوست و دشمن پوشیده است و جز مسئولان ارشد صنعت نفت کشور و مسئولان ارشد نظام کسی از سازوکار و حجم معاملات چراغ خاموش نفت ایران مطلع نیست.

یک مقام آگاه در مجموعه وزارت نفت در این خصوص به خبرنگار تسنیم گفت: "بیشتر، صادرات نفت ایران را با قراردادهای بلندمدت و به مقصد مشتریان سنتی همچون چین، ژاپن، هند، کره جنوبی و ... میشناسند، حال آنکه اگر همه سبد صادراتی نفت کشور به این صورت بود، بارها در طی سالیان گذشته، صادرات نفت ایران با چالشهای متعددی مواجه میشد."

وی افزود: "راهکارهای دورزدن تحریمها، که با شناخت زیروبمهای بازار جهانی نفت و استفاده از تجربیات 4 دهه تحریمهای عجیب و غریب و غیرمنطقی دولتهای استعمارگر علیه کشورمان، اجرایی میشوند، همواره ابزارهایی در اختیار مسئولان فروش نفت کشور قرار میدهند که برای بدخواهان، شناسایی این ابزارها و راهها به راحتی امکانپذیر نیست."

این مقام آگاه با بیان اینکه "بیش از همیشه نظارت بر معاملات فروش نفت کشور چه در بورس، چه در فروشهای مستقیم به مشتریان سنتی و چه در روشهای نامشخص برای بدخواهان کشور، از سوی مسئولان ارشد کشور وجود دارد"، گفت: "اتفاق عجیبی با تحریم مجدد از سوی امریکا رخ نداده، این تحریمها و ادعاهای پوچ غربی را 4 دهه است که میشنویم و شاهد هستیم؛ ایران نیز کشوری دست و پا بسته نیست و راههای خودش را برای مدیریت امور دارد؛ اینگونه نیست که با شرایط عجیبی مواجه باشیم و بخواهیم دست به هرکاری برای فروش نفت بزنیم، بلکه راهکارهای دوران تجارت آزاد و دوران تحریمی را یک به یک آموختهایم و برای هر شرایطی، برنامهای داریم."

بیژن زنگنه وزیر نفت کشورمان نیز بارها در مواجهه با خبرنگاران رسانههای جمعی چه در حاشیه اجلاس اوپک و در مواجهه با خبرنگاران خارجی و چه در حاشیه نشست هیئت دولت و در مواجهه با خبرنگاران داخلی، با اشاره به اینکه راهکارهای خود را در فروش نفت داریم، تأکید کرده که هیچ اطلاعاتی ارائه نخواهد داد که امریکا بخواهد از آن بر علیه کشورمان سوءاستفاده کند.

آنچه مهم است این است که آمار تولیدات روزانه نفت کشور در خشکی و دریا و مقصد بشکه بشکه این نفت تولیدی که جزو انفال و مایملک تک تک مردمان این کشور است، برای دستگاههای نظارتی و مسئولان ارشد کشور مشخص باشد که ساختار بروکراتیک صنعت نفت کشور از تولید در یک چاه دورافتاده در مناطق جنوبی کشور تا پولی که از فروش نفت به خزانه واریز می شود، راهی جز شفافیت برای نهادهای نظارتی باقی نمی گذارد؛ مگر آنکه خود نهادهای اجرایی و یا نظارتی در جریان سازوکاری باشند که بعدها مشخص شود آن سازوکار، نتیجه ای ناقص و نامطلوب به دنبال داشته و نیاز به جبران مافات وجود دارد.

تاریک و روشن معاملات نفت ایران تا زمانی که تحت نظارت مسئولان ارشد کشور و ساختارهای ناظری همچون سازمان بازرسی و دیوان محاسبات باشد، چه در قالب بورس و چه در قالب راهکارهای نامشخص ضدتحریمی، جای نگرانی ندارد و آنچه اهمیت دارد پیادهسازی اصول مبتنی بر سیاستهای کلان اقتصاد مقاومتی است تا اقتصاد کشور در بخش نفت و گاز، در برابر هر ضربه و تکانه خارجی، مقاوم باشد.

انتخاب مشتریان راهبردی، ایجاد تنوع در روشهای فروش، مشارکت دادن بخش خصوصی در فروش، افزایش صادرات گاز، افزایش صادرات برق، افزایش صادرات پتروشیمی و افزایش صادرات فرآوردههای نفتی، نکاتی است که باید برای تحقق مقابله با ضربه پذیری درآمد حاصل از صادرات نفت و گاز در دستور کار دولت قرار گیرد.