عراق بازیگر جدید نظام ارزی ایران

طی روزهای گذشته، عبدالناصر همتی یکی از مهمترین سفرهای کاری خود در زمان مسئولیت در بانک مرکزی را به پایان رساند. سفری که طی آن، ملاقاتهای مهمی در این مقطع تاریخی از اقتصاد ایران رخ داد و البته توافقاتی که در حاشیه آن صورت گرفت، شاید یکی از بینظیرترین فرصتها را در اختیار نظام بانکی ایران قرار داد که در صورت اجرای صحیح و به موقع مفاد آن، می تواند گام مهم و موثری در حوزه نظام ارزی ایران باشد.

تسریع در نظام پرداخت بدهیهای عراق به ایران، فعالیت صادرکنندگان ایرانی از طریق بانکهای عراقی و امکان افتتاح حساب بانکهای ایرانی با دینار و یورو از جمله توافقات صورت گرفته در ملاقاتهای مجزای رئیس کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران با مقامات عراقی بود. بسیاری از صاحبنظران بانکی میگویند این توافقات در کنار اهمیتی که به لحاظ زمانی برای ایران دارد، در حوزه حوالههای ارزی نیز مثبت و راهگشا خواهد بود.

البته موفقیت در اجرایی شدن این توافقنامهها به طور قطع مستلزم اراده سیاسی دو طرف است که به موقع و مطابق با توافقات انجام شده، کار را به موقع پیش ببرند؛بویژه آنکه عراق، ماهها است که اولین شریک تجاری ایران به شمار آمده و بیشترین صادرات غیرنفتی ایران را به خود اختصاص داده است. به علاوه اینکه عراق حداقل طی ماههای گذشته توانسته با بازارهای ارزی هرات و سلیمانیه خود، بر بازار ارز ایران اثرگذار باشد.

عراق، نقشآفرین جدید نظام ارزی ایران

مجید شاکری، تحلیلگر مسائل اقتصادی در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به سفر عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به عراق گفت: این سفر هم به لحاظ زمان و هم به لحاظ چارچوب محتوایی، مهمترین اتفاق مثبتی بود که در حوزه حواله های ارزی در سال جاری رخ داده است. به علاوه اینکه عراق، کشور بسیار مهمی در نقشه ارزی ایران بوده و مهم ترین مقصد صادراتی ایران در ماههای گذشته به شمار آمده است.

وی افزود: بازار سلیمانیه، یک بازار مرتبط با استانبول، هرات و دوبی است و از این رو، تاثیر و تاثرات جدی بر بازار نقدی تهران دارد؛ ضمن اینکه با توجه به مسائل جمعیتی عراق، دسترسی حوالهای صرافی به مناطق مرکزی اروپا و امریکای جنوبی در این کشور یافت میشود.

شاکری معتقد است در میان کشورهایی که در منطقه توانستهاند با موفقیت، ارز خود را به دلار اتصال دهند، عراق بهترین شرایط امنیتی وسیاسی را برای همکاری با ایران و بیشترین تطابق منافع امنیتی را با ایران دارد؛ به همین دلیل عراق نقطه بسیار مهمی برای ایران به شمار میرود و از جمله نتایجی که از سفر رئیس کل بانک مرکزی به عراق مشروط به اجرایی شدن توافقات حاصل خواهد شد، دسترسی مناسب حوالهای است؛ ضمن اینکه تمام موارد مثل افتتاح حساب شرکتهای عراقی در ایران، افتتاح حساب برای بانکهای ایرانی در این کشور و افتتاح حسابهای دیناری نیز بسیار دارای اهمیت هستند.

شاکری گفت: اگر دینار، ارزی مثل روپیه هند و روبل روسیه بود، این سفر نمیتوانست چندان موثر باشد اما دینار به خاطر درآمدهای ارزی عراق، بسیار قوی است و به دلیل جنس درهم کنش این درآمدها و منافع شرکتهای آمریکایی، در بلندمدت هم به مشکل ویژه ای برنمیخورد.

چرا توافقات ارزی با عراق حائز اهمیت است؟

وی با بیان اینکه جایگاه عراق بسیار مهم است، گفت: اخباری که از توافقات منتشر شده، نشان میدهد که تمامی اقدامات در راستای هدف و کار واقعی بوده است؛ البته زمان عقد این موافقت هم زمان مهمی است؛ چراکه در فرصت نیمه دوم بهمن و اسفند به خاطر اینکه بازار حواله، کم و بیش خواب است، شرایط مناسبی را برای اجرای این سیاستها رقم میزند؛ ضمن اینکه اگر این توافقات به خوبی اجرا شود، میتوان قبل از اینکه در اردیبهشت ماه سال آینده، سیستم حواله زیر بار سال جدید برود، از این سیستم استفاده مناسبی صورت دهیم.

شاکری با بیان اینکه عراق برای ما نکات مثبت دیگری هم دارد و آن بافتهای جمعیتی در جنوب و شمال این کشور است، خاطرنشان کرد: بافتهای متناظر آنها در مرز ایران وجود دارد و امکان می دهد که دفاتر کل از هم گسسته، شبیه آنچه بین تهران و دوبی برقرار است، برای طرف ایرانی و عراقی وجود داشته باشد؛ ضمن اینکه جنس مرز ایران و عراق نیز به نحوی است که دسترسی حواله با دسترسی اسکناس، متناظر با هم بوده و تحریم پذیری بخش تسویه را کم میکند.

این کارشناس مسائل اقتصادی با بیان اینکه جنس در هم رفتگی منافع آمریکا با بخشی از جامعه عراق، به نحوی است که آمریکاییها نمیتوانند یک بانک را در عراق به خاطر همکاری با ایران، ایزوله کنند، تصریح کرد: به نظر میرسد رئیس کل بانک مرکزی و تیم ارزی کشور، به لحاظ اولویتشناسی نسبت به تیم قبلی برنامه از پیش فکر شده، دارند؛ اما در کنار همه این موارد، آنچه چسبندگی امنیتی لازم برای گرفتن نتیجه مالی خوب را ایجاد میکند تا ایران نتیجه مالی خوبی بگیرد، موضوع تحرکات امنیتی ایران در غرب آسیا و یاری رساندن به عراق در زمان حمله داعش است.

توافق عراق؛ جایگزینی موثرتر از INSTEX

وی تصریح کرد: مجموع این شرایط می گوید در مقابل مفهومی که اروپاییها مطرح میکنند و مطابق با آن، ایران باید دستاوردهای امنیتی در غرب آسیا را معامله کند و در قبال آن، دسترسی هدایت شده روی یورو را بگیرد، یک مفهوم جدید میتواند متولد شود که بر روی محور مقاومت قرار دارد که تا امروز، لایههای امنیتی و نظامی داشته است.

شاکری گفت: این مفهوم به لحاط فنی، از مفهومی که اروپاییها پیشنهاد میکنند، قویتر، باورپذیرتر و متناسب با شرایط امنیتی ایران است؛ بنابراین دسترسیهایی که عراق برای ما باز میکند، همه مشکلات را حل نمیکند، اما بخش مهمی از مشکلات را با تقریب خوبی به شرط اجرایی شدن، میتواند حل کند.

توافقات ارزی ایران و عراق در چه صورت کارآمد است؟

سیدکمال سیدعلی، معاون اسبق ارزی بانک مرکزی نیز در گفتگو با خبرنگار مهر در خصوص تغییر نقشه ارزی ایران و توافقات اخیر صورت گرفته با عراق، گفت: به طور قطع به دلیل اینکه این توافقنامهها از سوی رئیس کل بانک مرکزی به امضاء رسیده، وضعیت فعلی ارزی کشور به لحاظ تحریمها در آن لحاظ شده است.

وی افزود: بر این اساس، آنچه که رخ میدهد آن است که وقتی دو طرف با پولهای محلی کار میکنند، به دور از تحریمها مراودات خود را سامان میدهند؛ اما باید مصرف دینار کشور را هم در نظر گرفت؛ به این معنا که اگر یک عراقی به ایران کالا صادر میکند و ما میخواهیم پول حاصل از خرید کالا را به وی بدهیم، میتوان از محل دینار در اختیار خود که بابت مطالبات دریافت شده است، پرداخت را صورت داد و یا اگر ما صادرات میکنیم و آنها میخواهند پول محلی به ما بدهند، امکانش وجود دارد.

سیدعلی گفت: میزان صادرات عراق به ایران و ایران به عراق باید با هم مقایسه شود تا دو طرف بتوانند این پول را تسویه کنند؛ اما نکته حائز اهمیت در این توافقات آن است که اگر دیناری که به دست میآوریم را با نرخ مناسب، تبدیل به ارزهای رایج بینالمللی کنیم، فایده آن دوچندان خواهد شد و میتواند برای صادرکنندگان کشور حائز اهمیت باشد؛ چراکه هزینهها را کاهش میدهد.

وی اظهار داشت: اگر بانکهای ایرانی و اشخاص در این مراودات، حساب یورویی داشته باشند تا دیناری که بابت فروش کالای خود دریافت میکنند را هم بتوانند در آن بانک که حساب دارند، تبدیل به درهم، دلار و یورو کنند، منافع بسیار بالاتر میرود ؛ در توافقات صورت گرفته از سوی رئیس کل بانک مرکزی نیز اعلام شده که صادرکنندگان ایرانی میتوانند از این مکانیزم استفاده کنند.

سیدعلی خاطرنشان کرد: اقداماتی که از سوی بانک مرکزی در عراق صورت گرفته، در صورت اجرایی شدن و امکان تبدیل دینار به ارزهای جهان شمول، کار خوب و بزرگی است و باید زمینهای را فراهم کند که دینارهای حاصل از صادرات به این کشور را تبدیل به سایر ارزها کرد و از طریق آن، بخشی از نیازهای ارزی کشور را تامین کرد.

وی اظهار داشت: زمانی پیمانهای پولی فعال میشود که هر دو طرف بتوانند ارزهای مشترک را به کار گرفته و از آن حداکثر بهره را ببرند.