آیا اروپا می‌تواند با «اینستکس» نقش مستقل خود را در نظم نوین جهانی ایفا کند؟

به نقل از مانی کنترل، اتحادیه اروپا برای تقویت تعهد خود نسبت به معاهده هستهای ایران و برای جلوگیری از تحریمهای ایالات متحده، اخیرا برای راه اندازی یک مکانیسم پرداخت با ایران توافق کردند.

در ۳۱ ژانویه سه کشور اروپایی فرانسه، آلمان و بریتانیا یک ساز و کار مالی به نام اینستکس برای حمایت از مبادلات تجاری را راه اندازی کردند. این مکانیسم تحت حمایت اتحادیه اروپا، تجارت اروپا را با ایران تسهیل میکند.

وزرای خارجه این سه کشور در بیانیه مشترک اعلام کردند که در ابتدا، اینستکس از «دارو، تجهیزات پزشکی و کالاهای کشاورزی و مواد غذایی» حمایت میکند.

این مکانیزم در شروع، برای معاملات محدود به کار خواهد رفت. بعدها، آن را میتوان به معاملات انرژی و همچنین به کشورهای دیگر گسترش داد.

موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در بیانیهای اظهار داشت که این ساز و کار چارچوب لازم برای تجارت مشروع با ایران، را فراهم میکند.

اینستکس در پاریس با سرمایه اولیه ۳۰۰۰ یورو ثبت شده است.

این کانال به اتحادیه اروپا و احتمالا شرکتهای کشورهای دیگر برای تسهیل تجارت با ایران کمک خواهد کرد. در حال حاضر، محدودیتهایی وجود دارد، زیرا پرداخت فقط بین واردکنندگان و صادرکنندگان همان کشورهای اروپایی صورت میگیرد. این امر منجر به جریان مستقیم پولی به ایران نخواهد شد. برای عملیاتی شدن کامل آن، یک مکانیزم مشابه نیز باید در ایران ایجاد شود.

بیشتر از اهمیت اقتصادی این ساز و کار، این کار به وضوح یک حرکت سیاسی و استراتژیک توسط اتحادیه اروپا است. این امر به شرکتهای کوچک اروپایی برای تجارت با ایران کمک خواهد کرد؛ زیرا آنها برای انجام معاملات مالی مشکلهای عمدهای داشتند. شرکتهای بزرگ با توجه به تهدیدهای ایالات متحده هنوز از معاملات با ایران اجتناب میکنند. این ساز و کار یک آزمون برای اتحادیه اروپاست که با توجه به تهدیدهای ایالات متحده چگونه عمل میکنند؟

چین، هند، ژاپن، تایوان، کره جنوبی و ترکیه. ایتالیا و یونان از محدودیتهای نفتی آمریکا معاف شدند. با وجود این موارد، صادرات نفت ایران در ماه نوامبر و دسامبر ۲۰۱۸ به حدود ۱ میلیون بشکه در روز کاهش یافت. این در حالی است که تنها چند ماه پیش این صادرات حدود ۲.۵ میلیون بشکه بود.

علیرغم تحریمهای ایالات متحده و معافیتها برای واردات نفت محدود و همچنین معاملات مربوط به بندر چابهار، هند تلاش میکند که روابط اقتصادی خود را با تهران حفظ کند. در سال ۲۰۱۸، ایران پس از عراق و عربستان سعودی سومین تامینکننده نفت هند بود.

این در حالی است که هند برای مبادله با ایران، ساز و کار مبتنی بر روپیه را راهاندازی میکند. این اتفاق میتواند سرمایهگذاریهای هند و ایران را تسهیل کند.

پیادهسازی موفقیتآمیز اینستکس و گسترش آن به سایر کشورها میتواند از لحاظ مالی و سیاسی به نفع ایران باشد. در مقایسه با موافقتنامههای دوجانبه با هند و چین، این ساز و کار پایدار و سودآورتر خواهد بود. اگر خریداران بزرگ انرژی ایران، چین، اتحادیه اروپا و هند قادر به ایجاد سازوکاری برای دور زدن تحریمهای آمریکا باشند، تحریم ممکن است فقط چند ماه پس از آن سقوط کند.

اروپاییها دارای منابع و ظرفیتهای نهادی برای رهبری یک مکانیزم جایگزین برای کمک به ایران هستند. با این حال، سوال واقعی این است که آیا آنها خواهان اراده سیاسی برای مقابله با آمریکا خواهند بود؟ همانطور که ایران برای هند برای گسترش گزینههای خود در کل منطقه اوراسیا بسیار مهم است، ایجاد هرگونه مکان جایگزین اضافی برای تعامل مالی با تهران مفید خواهد بود.

نخبگان اروپایی، با این حال، باید تصمیم بگیرند که آیا میخواهند نقش مستقل در نظم نوین جهانی را بازی کنند یا تحت فشار ایالات متحده قرار بگیرند و این نظام جدید را محدود کنند.

توافق هستهای ایران فرصتی خوب برای اتحادیه اروپاست که خود را به عنوان یک بازیگر بزرگ جهانی مطرح کند در حال حاضر، اروپا خود را با اینستکس مطرح کرده و ایران هم از آن استقبال کرده است، اما آن را اولین قدم اروپا میداند. با این حال، اگر این مکانیزم به معاملات انرژی و کشورهای دیگر گسترش یابد، اروپا به عنوان یک بازیگر معتبر در امور جهانی تبدیل خواهد شد.