نان «ستاره-مربع‌»ها بر روغن گرانی

طوریکه بهنظر میرسد برخی مجریها و گزارشگرهای تلویزیونی رسالت خود را فراموش کردهاند و به تبلیغاتچی کدهای دستوری تبدیل شدهاند. در این بین حتی بعضی از برنامههای تلویزیونی با تکیه بر این کدها ساخته میشوند و اگر شرکتهای مربوطه همکاری خود را قطع کنند، این برنامهها هم انگیزهای برای ادامه فعالیت نخواهند داشت و تعطیل میشوند. بهنظر میرسد اکنون این کدهای دستوری هستند که بر رسانه ملی حکمفرمایی میکنند. شاید در مدت اخیر فشار گرانیها اقشار مختلفی از مردم را از پای درآورده باشد، اما روغن ستاره- مربعها را پرچربتر از همیشه کرده و آنها با وعدههای اغواکننده و اعطای جوایز چند ۱۰میلیون تومانی و خودروهایی که روز به روز گرانتر میشوند، نان خود را بر روغن گرانیها زدهاند. شهروندانی هم که این روزها ارزش پول خود را از دست میبینند و نسبت به تامین مایحتاج خود نگران هستند گویا چارهای ندارند جز اینکه شانس خود را در قرعهکشی ستاره- مربعها یا اپلیکیشنهای مختلف امتحان کنند تا شاید بین میلیونها نفر قرعه بهنام آنها بیفتد. اما این رویه بالاخره صدای برخی نمایندگان مجلس را هم درآورد و چند روز قبل رمضانعلی سبحانیفر، عضو کمیسیون صنایع مجلس، با انتقاد نسبت به رویکرد ضدمخاطب صداوسیما هشدار داد که ستاره- مربعها فقط جیب مردم را خالی میکنند.

تا چندی پیش تماشای تلویزیون یکی از تفریحاتی بود که مردم در اوقات فراغت خود آن را انتخاب میکردند. برای آن عده از شهروندان هم که مخاطبان حرفهای سریال به شمار میروند، همواره تلویزیون ورای سرگرمیای که بهحساب میآید در واقع آنها نگاه دیگری به رسانه دارند. اما مدتی است که بهنظر میرسد سریالهای جذاب رسانه ملی ته کشیدهاند و هر از چند گاهی سریالهایی عنان شبکههای تلویزیونی را به دست گرفتهاند که موفقیت چندانی در جذب مخاطب ندارند و بهنظر میرسد صرفا با اهداف مالی ساخته شدهاند. مخاطب ایرانی هم هر گاه تلویزیون را روشن میکند یا باید پای چنین سریالهایی بنشیند و یا اخبار تحریم، تورم، گرانی، تاخیر چندباره در تصویب پالرمو و ... را گوش بدهد. برخی هم که برای فرار از این اخبار به برنامههای سرگرمی یا فوتبال روی میآورند، چارهای جز تحمل تکرار تبلیغات کدهای دستوری USSD را ندارند. چنانکه این روزها کمتر برنامهای را میتوان یافت که با اسپانسرهای ستاره- مربعی قرارداد نبسته باشد. این شرکتها معمولا مبلغی را به مهمانان برنامه و حضار شرکتکننده هدیه میدهند و زمان زیادی از برنامه هم به تبلیغات این کدها تعلق میگیرد. حتی برخی برنامهها که با هزینههای دولتی فراوان توانستهاند در حوزه برنامهسازی به یک برند تبدیل شوند و مخاطب خوبی را جذب کنند، به ناگاه رویکرد خود را تغییر داده و به بنگاه تبلیغاتی ستاره- مربعها تبدیل شدهاند. برنامههایی که گاه میخواهند بهزور از مردم لبخند بگیرند، اما بهنظر میرسد در پی این لبخندها سودهای میلیونی نهفته شدهاند که برخی مجریان برای دریافت این خندهها خود را به هر آب و آتشی میزنند. اما بهنظر میرسد مردم دیگر سرمایهای برای برنامهسازی نیستند، بلکه به سرمایهای برای راهاندازی ستاره- مربعها تبدیل شدهاند که برخی گزارشگران فوتبال در لابهلای پخش زنده مسابقه فوتبال بخش قابلتوجهی از گزارشگر خود را به تبلیغ میپردازند و از مردم دائم میخواهند با شمارهگیری ستاره، عدد مورد نظر و مربع شانس خود را در قرعهکشی افزایش دهند. فقط کافی است اولین مسابقه فوتبالی که پس از این پخش میشود را دنبال کنید، بالطبع بین دو نیمه که دوربین به استودیوی بهاصطلاح کارشناسی میرود، مجریان برنامه بیش از دوسوم زمان کارشناسی را به تبلیغ میپردازند. اما این برنامهها به همین مقدار تبلیغ هم بسنده نمیکنند، زمانی که مجریان مربوطه از تکرار تبلیغات خسته میشوند، زیرنویسها آغاز میشود. زیرنویسهایی که معمولا چنان درشت هستند که زیبایی پخش را از بین میبرند و تمرکز بیننده را برهم میریزند. این روزها هم شاهد برگزاری مسابقه جامجم در رسانه ملی هستیم که مردم باید به بهترین برنامهها و سریالها و عوامل آنها با استفاده از این کدهای دستوری و اپلیکیشنها رای بدهند. رقابتی که شاید برای این برندگان آرای مردمی، جوایز و افتخارات متعددی داشته باشد، اما طبیعتا مخاطبان بهرهای از آن نمیبرند. چه بسا برنامههایی نظیر «90» که در سالهای گذشته از سوی مخاطبان بهعنوان برترین برنامه شناخته شد، امسال چند هفتهای از پخش جا ماندند و مدیران شبکه سه جلوی آن را گرفتند. چنین اتفاقاتی نشان میدهد که این رأیها تاثیر چندانی در تغییر رویکرد مسئولان صدا و سیما هم ندارد. آنها فقط طبق توافقی که با ستاره مربعها دارند، باید خیل مخاطبان را به آن سمت هدایت کنند. البته شهروندان هم بارها نسبت به این رویکرد صداوسیما گلایهمند شدهاند و حتی در چند روز اخیر برخی نمایندگان مجلس اعتراض خود را نسبت به این موضوع نشان دادهاند. در این زمینه عضو کمیسیون صنایع مجلس گفت: رسانه ملی در تبلیغات خود باید منافع مردم را در نظر بگیرد، اما در حال حاضر با قرعهکشیهای تلویزیونی از طریق مکانیزم کد دستوری USSD با استفاده از ستاره(*) مربعها(#)، تنها جیب مردم خالی میشود. رمضانعلی سبحانیفر در گفتوگو با «خانه ملت» با از حجم قرعهکشیهای تلویزیونی انتقاد و گلایه خود را از واگذاری برنامهها به یک شرکت خاص و انحصار این شرکت مطرح کرد. بهنظر میرسد منظور او یکی از شرکتهایی است که به بهانه داخلیسازی اپلیکیشنهای موبایلی از ابتدای سالجاری جای خود را در تلویزیون باز کرد. بهویژه در نوروز امسال که مردم همچون سالهای گذشته منتظر پخش سریالهای نوروزی مینشستند پیش از شروع سریال، این شرکت با همکاری بازیگران محبوب سریال به تبلیغات خود میپرداخت. تبلیغاتی که سالهاست منسوخ شده و به نوعی سوءاستفاده از احساسات و علایق شهروندان را بهدنبال دارد.
مزایا و معایب USSDها
با گسترش فناوریهای ارتباطی و صنعتیشدن جوامع دیگر گزیری از سرعتبخشی به انجام امور نیست. ایران نیز به مثابه سایر کشورها سعی دارد با سرعت بیشتری اقتصاد را به توسعه برساند و در این مسیر فناوریهای روز میتوانند کمک شایان توجهی به مردم کنند. در این زمینه کدهای USSD و اپلیکیشنهای موبایلی میتوانند نقش بسزایی بیافرینند و در آنی از زمان نیازهای مالی و بانکی شهروندان را برطرف کنند. استفاده از این کدهای دستوری علاوه بر اینکه سرعت نقل و انتقال مالی را افزایش میدهد، شهروندان را حداقل از بعضی از بوروکراسیهای ادارای و سنتی نجات میدهد و حتی میتواند از حجم شلوغیها و ترافیک شهر بکاهد. اما افراط در تبلیغات این کدها و اپلیکیشنها نشان میدهد که شاید راحتی و سهولت انجام امور مردم اولویت چندان برای گردانندگان آنها نداشته باشد. این کدها هرچه شناختهشدهتر باشند، تراکنشهای بیشتری در آنها صورت میگیرد ودرصد بیشتری از این تراکنشها را به جیب میزنند. همچنین برخی از آنها در بازار سرمایه فعالیت دارند و ارزش سهامشان در بورس افزایش مییابد. علاوه بر رویکرد ضدمخاطبی هم رسانه ملی مدتهاست در پیش گرفته و حتی برنامههای فوتبالی و جامجهانی را به جولانگاهی برای تبلیغ این کدها تبدیل کرده، از اپراتورهای تلفن همراه هم انتظار میرود در این زمینه مخاطبمحوری را در دستور کار قرار دهند. بالطبع اگر آنها دنبال رضایت مشتری هستند بهتر است از گرانشدن تعرفههای مکالمه و پیامک خودداری کنند تا اینکه مبلغ قابلتوجهی را به تبلیغات تلویزیونی تخصیص دهند. متاسفانه گرانیهای چند ماه اخیر هم موجب شده تا با وجود محدودیتهایی که بانک مرکزی برای ستاره- مربعها در نظر گرفته، قرعهکشی آنها برای مخاطبان جذابتر از پیش شود و مجریان هر بار به مشارکت چند دهمیلیونی مخاطبان در جشنواره جامجم یا استفاده از یک اپلیکیشن افتخار کنند. در این زمینه انتظار میرود مسئولان ذیربط دیگر جلو شیوع این تبلیغات آزاردهنده را بگیرند و آگهی را از انحصار چند شرکت محدود خارج کنند. البته در این زمینه رکود دیگر صنایع هم که روزی قطب اقتصاد ایران بودند بیتاثیر نیست. از زمان رکود این صنایع چند سال بانکها انحصار آگهیها را بهدست گرفتند و حالا نوبت به بانکهای بهاصلاح الکترونیکی رسیده است که موجبات آزار مخاطبان را زیر بمباران تبلیغاتی فراهم کنند.