سیلی واقعیت برخیال‌پردازی ترامپ

تنها حدود یکماه به پایان مهلت معافیت ششماهه هشت کشور از تحریم خرید نفت ایران باقی مانده است. در این میان، برخی از این کشورها بهدنبال کسب معافیت مجدد هستند تا بتوانند سوخت مورد نیاز صنایع خود را فراهم کنند. این در حالی است که دولت دقیقه نودی آمریکا، همچنان بازار انرژی را در انتظار تصمیم خود در اعطای معافیت یا عدم آن باقی گذاشته است. ترامپ اعلام کرده بود صادرات نفت ایران را به صفر خواهد رساند اما آمار نشان میدهد ایران در فوریه ۲۰۱۹ روزانه ۱۷/۱میلیون بشکه نفت صادر کرده که حدود دو برابر ماه دسامبر ۲۰۱۸ بوده است. همچنین در ماه مارس صادرات نفت و میعانات گازی ایران ۱۲درصد افزایش یافته که بیشترین میزان از ماه نوامبر سال گذشته و زمان اعمال تحریمها تاکنون محسوب میشود.

سال گذشته و با خروج آمریکا از برجام، تحریمهای ایران از سوی ایالاتمتحده بازگشت. بر این اساس، تحریمهای نفتی ایران از آبان سال 97 آغاز شد تا بنابر ادعای ترامپ صادرات نفت ایران در نهایت به صفر برسد. بهرغم این ادعای خیالپردازانه، واقعیتهای بازار انرژی، بهسرعت دولت آمریکا را وادار به عقبنشینی کرد تا در نهایت به اعطای معافیت به هشت کشور برای خرید نفت از ایران با هدف تغذیه پالایشگاهها و صنایع، تن دهد. کشورهای چین، هند، کرهجنوبی، ژاپن و ترکیه در کنار ایتالیا، یونان و تایوان، هشت کشوری بودند که توانستند آمریکا را با واقعیت بازار انرژی آشنا کنند. پس از آن نیز دولت عراق طی مذاکراتی توانست نظر مثبت آمریکا را در تداوم واردات انرژی از ایران جلب کند. اما در این میان، قصد دولت ترامپ از تحریم مجدد نفت ایران تنها دشمنی دیرینه آمریکا با کشورمان نبود. ایران بهعنوان اولین قربانی اهداف بلندپروازانه آمریکا در تسخیر بازار انرژی جهان، انتخاب شد تا پس از آن، نفت ونزوئلا نیز در پی آشفتگی اقتصادی و سیاسی مورد حمایت آمریکا، از گردونه تامین انرژی جهانی حذف شود. پس از آن بود که آمریکا با همراهکردن عربستان سعودی در افزایش تولید و عرضه نفت در بازارهای جهانی توانست، قیمتها را بشکند و در این میان نفت ارزانتری را برای خوراک صنایع خود فراهم آورد. از سوی دیگر این کشور با افزایش بیسابقه تولید در پالایشگاههای خود، رکورد تولید نفت را شکست و توانست منابع زیادی را در بازار انرژی عرضه کند. در این میان پس از یک دوره افت شدید و مداوم قیمت نفت، در نهایت کشورهای عضو اوپک از جمله عربستان، در کنار اوپکپلاس تصمیم به کاهش عرضه با هدف افزایش و تعادل قیمت نفت گرفتند. تصمیمی که البته به مذاق آمریکا خوش نیامد اما توانست قیمتها را افزایش داده و به تعادل برساند. سیاستی که همچنان از سوی اعضای این سازمان دنبال میشود و توانسته آثار مثبتی بر بازار نفت داشته باشد تا جایی که عربستان سعودی بودجه سالانه خود را بر پایه قیمتی نفت 80 دلاری بسته است. این امر نشان از خوشبینی این کشور بهعنوان بزرگترین صادرکننده نفت اوپک به افزایش قیمتها دارد. در عین حال اگرچه اخباری مبنی بر تمایل اوپک به افزایش تولید برای تثبیت قیمت نفت و جلوگیری از افزایش بیش از اندازه نرخها شنیده میشود اما بهنظر نمیرسد این افزایش عرضه تا بدانجا پیش رود که قیمت نفت را دوباره به زیر 50 دلار بکشاند.

بار سنگین افزایش قیمت بنزین بر دوش ترامپ

اکنون و در هفتههای پایانی معافیتهای تحریمی هشت کشور، نهتنها صادرات نفت ایران صفر نشده و همچنان ادامه دارد بلکه افزایش روزانه قیمت نفت و عبور آن از مرز 70 دلار در هر بشکه، خواب ترامپ را آشفته کرده است. بیژن نامدار زنگنه- وزیر نفت ایران- پیش از این اعلام کرده بود که صفرکردن واردات نفت ایران، رویای تعبیرنشدنی آمریکاست؛ گفتاری که به واقعیت بدل شده است. اگرچه کاهش خرید نفت از ایران یکی از شروط اعطای این معافیتها بوده است اما بهنظر میرسد این شرط غیرقابلانجام باشد چراکه با نزدیکشدن به پایان مهلت ششماهه، اکنون این کشورها بر سر میز مذاکرات نشستهاند تا دولت خیالپرداز ترامپ را برای تمدید معافیتها قانع کنند. کارشناسان بر این باورند که این دولت بهرغم پردهپوشیها و غیرقابلپیشبینی جلوهدادن خود، در نهایت مجبور خواهد شد معافیتهای تحریمی را تمدید کند؛ زیرا اکنون روند فزاینده قیمت نفت به هیچعنوان مورد رضایت آمریکا نبوده و ترامپ را در داخل این کشور دچار مشکل خواهد کرد. در آستانه برگزاری کمپینهای انتخاباتی احزاب اصلی آمریکا برای انتخابات دور آتی ریاست جمهوری، افزایش قیمت جهانی نفت میتواند بحران جدیدی را در داخل کشور برای ترامپ خلق کند. افزایش قیمت بنزین و نوسانات قیمتی در بخش سوخت و انرژی آمریکا که در پی نوسان و روند صعودی قیمت نفت در بازارهای جهانی رخ میدهد، آمریکاییها را از این رئیسجمهور سودجو ناراضی خواهد کرد و ممکن است این امر سبب کاهش آرای صندوق حزب جمهوریخواه شود. روندی که هرگز خوشایند ترامپ نیست. در روزهای گذشته نیز خردهفروشی بنزین افزایش قیمت را تجربه کرده است. آخرین اطلاعات وزارت انرژی آمریکا نشان میدهد قیمت بنزین ۱۸درصد در اواخر فوریه بالا رفته و به همان قیمت سال گذشته در این زمان رسیده است که این امر به سادگی دستاوردهای ترامپ را زیر سوال میبرد.

افزایش سود فروشندگان در سایه خطاهای آمریکا

از سوی دیگر اگرچه آمریکا با هدف بهدستگرفتن اقتصاد و سیاست در ونزوئلا از آشوبها در این کشور حمایت و با انواع تحریمها اقتصاد این کشور را از درون تهی کرد اما اکنون نهتنها نتوانسته به ذخایر طلای این کشور دست یابد بلکه ونزوئلا با کاهش محسوس عرضه بهدلیل آشوبهای داخلی، بازار نفت را با کمبود مواجه کرده است. همچنین شرایط نامساعد لیبی و تحولات ناگهانی و غیرقابلپیشبینی در این کشور که آن را بهسمت یک جنگ داخلی تمامعیار سوق میدهد، بازار انرژی را بهشدت تحتتاثیر قرار داده است. ناآرامیها در الجزایر را نیز باید بر این فهرست افزود تا بتوان افزایش قیمت نفت را بهرغم تلاش آمریکا برای پایین نگاهداشتن آن، تحلیل کرد. در این میان، بهنظر میرسد آمریکا با افزایش دخالتها در کشورهای عضو اوپک و همکار این سازمان و نیز بازگرداندن و افزایش تحریمهای ایران با هدف تسخیر بازار انرژی جهان، خطای استراتژیک انجام داده و در واقع، بر سر شاخه نشسته و بن میبرد، زیرا تداوم این روند به افزایش قیمت نفت و افزایش قیمت نفت همانگونه که گفته شد به افزایش قیمت بنزین در آمریکا میانجامد؛ همچنین خوراک صنایع این کشور را نیز گرانتر خواهد کرد. در کنار همه این موارد، جنگ تجاری با چین را نیز میتوان بر این عوامل افزود تا نقش پررنگ آمریکا در افزایش این روزهای قیمت نفت بهتر دیده شود.

معافیتها تمدید خواهد شد

برایان هوک- رئیس گروه اقدام ایران در وزارت خارجه آمریکا- بهتازگی ادعا کرده بود که سیاستهای این کشور در حوزه تحریم نفت ایران و صفرکردن صادرات کشورمان به بار نشسته و اکنون سه کشور، واردات خود از ایران را به صفر رساندهاند. یک بررسی ساده از میزان صادرات نفت ایران و مقاصد آن نشان میدهد در این مدت اگرچه صادرات به برخی از کشورهای معاف کاهش داشته اما هرگز بهطور متوالی صفر نبوده است، اما در همین بررسی میتوان دریافت سه کشور ایتالیا، یونان و تایوان از این معافیتها هیچ استفادهای نکرده و در حقیقت در این مدت ششماهه وارداتی از ایران نداشتهاند. نکتهای که هوک، فریبکارانه از کنار آن میگذرد تا تابلوی موفقیتآمیزی از سیاستهای بینتیجه کشورش در قبال ایران ارائه دهد. حقیقت آن است که بهدلیل همسانی پالایشگاههای کشورهای مشتری نفت ایران با نوع نفت تولیدی کشورمان و هزینهبربودن تغییر این ساختارهای فنی، برای این کشورها بهصرفهتر آن است که واردات نفت از ایران ادامه یابد. اکنون کشورهای چین، هند، کرهجنوبی، ژاپن و ترکیه بهدنبال کسب مجدد معافیتهای تحریمی هستند تا بتوانند به تجارت انرژی با ایران ادامه دهند. کارشناسان این حوزه نیز بر این باورند که دولت ترامپ در نهایت به این خواسته تن میدهد و معافیتها را تمدید میکند، زیرا نهتنها هدف صفرکردن صادرات ایران دستکم در کوتاه و میانمدت قابلانجام نیست بلکه تداوم این تحریم بیپایه ثبات بازار جهانی انرژی را بر هم زده است. تمدید معافیتها میتواند نگرانی مشتریان نفت را تا حد زیادی کاهش داده و فشار هیجانات بر معاملات انرژی را کنترل کند.