فردا ۲۹ اردیبهشت، سعودی‌ها میزبان نشست مشترک کمیته وزارتی نظارت بر بازار اوپک و غیر اوپکی‌ها هستند. نشستی که ایران قرار نیست نماینده‌ای در آن داشته باشد. آن هم در یکی از حساس‌ترین برهه‌های تاریخ نفت کشور.
فریدون برکشلی، رئیس مؤسسه مطالعات انرژی وین با اشاره به اینکه ساختار بازار جهانی نفت طی یک دهه اخیر تحولات مهمی را از سرگذرانده، گفت: وقایعی که در شرایط کنونی در جریان است، در گذشته می‌توانست موجب جهش قیمت تا مرز ۱۰۰ دلار شود، اما اکنون واکنش بازار شتاب‌زده و جهشی نیست و رشد قیمت به آرامی رقم می‌خورد.
وی افزود: قیمت نفت از اواخر ماه آوریل ۲۰۱۹ میلادی (فروردین – اردیبهشت ۹۸) که به موعد ضرب‌الاجل ترامپ برای پایان دوره معافیت ۸ کشور نزدیک شدیم، حدود ۵ دلار افزایش پیدا کرد و جمعه ۱۷ ماه می (۲۷ اردیبهشت سال جاری)، قیمت نفت برنت به راحتی ۷۳ دلار در بشکه را رد کرد و در حال حاضر باید دید که چه زمانی وارد کانال قیمتی ۷۵ دلار خواهد شد.
حذف ایران از بازار نفت غیرممکن است
برکشلی در مورد محدودیت‌های اعمال شده برای خرید نفت ایران توضیح داد: تحریم، صادرات نفت ایران را کاهش داده و در صورت استمرار وضع موجود، کاهش بیشتری را تجربه خواهد کرد، اما این کاهش صادرات به معنای حذف کامل از بازار نیست، چرا که عوامل مختلف فنی و اقتصادی، حذف ایران از بازار را نا ممکن می‌سازد.
عواملی مانند نوع و کیفیت نفت خام ایران از جمله مواردی است که جایگزینی آن در بازار را غیر ممکن یا پر هزینه کرده است
این کارشناس بین المللی نفت ادامه داد: عواملی مانند نوع و کیفیت نفت خام ایران از جمله مواردی است که جایگزینی آن در بازار را غیر ممکن یا پر هزینه کرده است. عوامل دیگری مانند نزاع تجاری حل نشدنی چین و آمریکا که دامنه آن فراتر از دو کشور خواهد رفت می‌تواند شرایطی را فراهم کند که امکان حذف یا جایگزینی نفت ایران در بازار را بیش از پیش غیر ممکن یا پرهزینه کند.
به گفته رئیس دفتر مطالعات انرژی وین، یکی از مشکلات جمهوری اسلامی ایران در فروش نفت، نحوه و مکانیزم دریافت پول نفت است که بسیار دشوار بوده و لازم است در چارچوب سیستم معاملاتی با اتحادیه اروپا راه‌حلی برای آن پیدا کرد.
اتحاد نفتی شیوخ عرب و تزارها برای لطمه به ایران
وی در پاسخ به پرسش درباره تأثیر رخدادهای اخیر خاورمیانه بر نتیجه نشست فردا در جده اظهار داشت: اتحاد عربستان، امارات و امریکا، همراه با تأیید پشت صحنه روسیه که اینک بیش از یک سوم بازار جهانی نفت را در اختیار دارند، از وقوع یک شوک سنگین بر بازار نفت جلوگیری کرده است؛ اما هنوز گلوله‌ای شلیک نشده است و بازیگران و صحنه گردانان بازار جهانی جملگی از عدم وقوع جنگ صحبت می‌کنند. امریکا بدون صرف هزینه یک جنگ تمام عیار، در یک جنگ اقتصادی فراگیر فکر می‌کند که ایران را به دام انداخته است.
برکشلی با تاکید بر اینکه حمایت روسیه از ایران در ارتباط با تحریم‌های نفتی، کمرنگ بوده است، تصریح کرد: مسکو تا این تاریخ از ونزوئلا بیش از ایران حمایت کرده است. نشست جده، جلسه مشترک کمیته وزارتی نظارت بر بازار اوپک و اعضای غیر اوپک است. پیشینه این کمیته به سال ۱۹۸۷ میلادی باز می‌گردد که شرایط بازار جهانی نفت و درون سازمان اوپک بحرانی بود.
ترس عربستان از قدرت ایران
این کارشناس بین المللی نفت در توضیح سابقه این کمیته نظارت وزارتی اوپک و غیراوپک ادامه داد: در آن سال اجلاس وزرای نفت اوپک در وین تصمیم گرفتند که یک کمیته وزارتی جهت رصد و نظارت بر بازار نفت تشکیل شود. جمهوری اسلامی ایران سال‌ها ریاست این کمیته وزارتی را بر عهده داشت و این برای حضور ایران در سازمان اوپک و بازار نفت، امتیاز مهمی بود. عربستان و تعدادی از اعضای اوپک منطقه خلیج فارس سعی زیادی در حاشیه‌ای کردن این کمیته داشتند. متأسفانه در مقطعی، این کمیته ابتدا منحل و سپس از دست ایران خارج و عربستان فعال اصلی آن شد. در واقع این اولین ضربه‌ای بود که به کشورمان در اوپک وارد شد.
ایران مکانیزم‌های خوبی برای فروش نفت در شرایط تحریم قبلی طراحی کرده بود اما پس از برجام، ایران گارد خودش را باز کرد و تمام راهکارهای دور زدن تحریم‌ها را علنی کرد
رئیس مؤسسه مطالعات انرژی وین گفت: جلسه روز یکشنبه ۱۹ می (فردا) در شرایطی تشکیل می‌شود که تولید کنندگان عمده یعنی عربستان و روسیه بر سر نحوه تقسیم سهمیه تولید نفت ایران بین خود تصمیم گیری می‌کنند. با وجود اینکه ایران عضو این کمیته وزارتی نیست، ولی لازم است که در این نشست شرکت کند. گفتنی است در تعاریف قانونی و اساسنامه اوپک، حضور اعضای سازمان در تمام جلسات آزاد و به اختیار است؛ بنابراین حضور ما در این نشست از اهمیت زیادی برخوردار است.
مکانیزم‌های خوب دور زدن تحریم را بعد از برجام لو دادند
این مقام مسؤول در پاسخ به خبرنگار مهر درباره اینکه بهترین آرایشی که ایران می‌تواند در شرایط کنونی در حوزه فروش نفت داشته باشد چیست، تاکید کرد: ایران مکانیزم‌های خوبی برای فروش نفت در شرایط تحریم قبلی طراحی کرده بود که با وجود کاستی‌ها، تا حد زیادی پاسخگو بود. اما پس از برجام، ایران گارد خودش را باز کرد و تمام راهکارهای دور زدن و پرهیز از تحریم‌ها را علنی کرد.
تدبیر جدید برای دور زدن تحریم‌ها / دریافت درآمد نفتی سخت‌تر از فروش نفت
وی تصریح کرد: در هر صورت، اکنون لازم است راهکارهای تازه‌ای طراحی و تدبیر کرد. فروش نفت، فاز اول است و فاز دوم یعنی دریافت پول نفت، سخت‌تر است.
این کارشناس نفت با تاکید بر اینکه قیمت نفت به ۱۰۰ دلار نخواهد رسید، افزود: نفت اکنون در یک گذر تاریخی جدی قرار دارد. نفت در ایران همواره کانون بسیاری از تحولات مهم اجتماعی و سیاسی بوده است. نفت، تنها به عنوان یک صنعت یا منبع درآمد مطرح نیست بلکه آمریکا با تحریم نفتی ایران محور و قاموس هویت کشور را نشانه رفته و این امر اهانت به حس تعلقات کشور است.
برکشلی در پاسخ به اینکه پیش بینی شما از رفتار روس‌ها در شرایط کنونی نفت ایران چیست، اظهار داشت: روسیه هم در نفت و هم در گاز رقیب ایران بوده و بدیهی است که حذف ایران از بازار، فضای تجاری تازه‌ای برای روسیه می‌گشاید.
روسیه هم در نفت و هم در گاز رقیب ایران بوده و بدیهی است که حذف ایران از بازار، فضای تجاری تازه‌ای برای روسیه می‌گشاید
این مقام مسؤول در پاسخ به پرسش دیگر خبرنگار مهر مبنی بر اینکه آیا هنوز مازاد عرضه در بازار نفت وجود دارد، گفت: درباره مازاد عرضه نفت در بازار آمار سازی شده است. به این ترتیب که تولید نفت ونزوئلا، لیبی و ایران از بازار به میزان قابل توجهی کاسته شده است؛ از سویی دیگر تولید نفت نیجریه ۳۰ درصد کاهش یافته و در عربستان نیز فشار چاه‌های نفتی کم شده و نیاز جدی به تزریق گاز دارند، چرا که اغلب چاه‌های نفتی عربستان در نیمه دوم عمر خود هستند و فشار آنها رو به کاهش می‌گذارد. این در حالی است که تولید امریکا هنوز در بازار جذب نشده به عبارتی دیگر در بازار شناخته و رایج نشده است. بنابراین آماری که درباره مازاد عرضه نفت در بازارهای جهانی ارائه می‌شود، مبتنی بر واقعیت نیست.
هزینه ۱۷ میلیارد دلاری برای افزایش تولید مازاد یک میلیون بشکه‌ای
وی گفت: اوپک مدیریت بازار نفت را با «ظرفیت مازاد» بر عهده دارد. به این ترتیب که اگر تمام کشورها در حداکثر ظرفیت تولید کنند، چگونه می‌توان بازار را مدیریت کرد؟ به عبارتی دیگر اوپک بدون ظرفیت مازاد نفت، غیراوپک است. البته ایجاد «مازاد عرضه» نیازمند سرمایه گذاری، تکنولوژی و زمان است؛ با گذشت زمان و کم شدن حجم ذخایر ایجاد ظرفیت مازاد، دشوارتر می‌شود.
رئیس مؤسسه مطالعات انرژی وین اظهار کرد: اکنون در منطقه خاورمیانه ایجاد یک میلیون ظرفیت مازاد، ۱۷ میلیارد دلار سرمایه گذاری جدید لازم دارد. البته این دایره فقط محدود به سرمایه گذاری نیست؛ نیروی انسانی، فناوری و زیرساخت‌های لازم از جمله مواردی است که وجود آن برای داشتن مازاد ظرفیت، مشروط بر اینکه بازدهی داشته باشند، ضروری است.
برکشلی گفت: هزینه ظرفیت سازی برای عرضه مازاد بالا است. زمانی در اوپک صحبت از این بود که برای ظرفیت سازی، سهمیه بندی اعمال شود، اما عربستان مخالف بود و آن را خلاف اساسنامه اوپک می‌دانست.چون عربستان دارای بالاترین پتانسیل ظرفیت سازی است و نمی‌خواست که کشورهای دیگر برایش تعیین تکلیف کنند.
خبرگزاری مهر