سخنگوی دستگاه دیپلماسی ایران به اظهارات اخیر وزیر امورخارجه فرانسه درباره «فعال‌سازی مکانیزم ماشه» و «تهدید به اعمال تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران» واکنش نشان داد و این اظهارات را «غیرمسوولانه و غیرسازنده» خواند و گفت چنین اظهاراتی شدیدا، کارآمدی ابتکارات سیاسی برای اجرای کامل برجام توسط کلیه طرف‌ها در راستای نظام رفع تحریم‌های برجام و مصوبات کمیسیون مشترک را مخدوش می‌سازد. ژان ایو لودریان، وزیر امورخارجه فرانسه روز چهارشنبه با اشاره به احتمال اعمال مکانیزم ماشه علیه ایران گفت: «ایران هر دو ماه یکبار یک شکاف جدید ایجاد می‌کند و اوضاع به جایی رسیده است که من به صراحت می‌توانم بگویم که ما به فعال‌سازی مکانیزم ماشه تحریم‌های اقتصادی فکر می‌کنیم. مکانیزم ماشه یا سازوکار رسیدگی به اختلاف در برجام که در توافق هسته‌ای گنجانده شده است تاکید دارد اگر ایران از برجام سرپیچی کرد، تحریم‌هایی بین‌المللی که با برجام، برچیده‌شده، دوباره بازگردانده می‌شوند.
اظهارات غیرمسوولانه
در این خصوص سیدعباس موسوی، سخنگوی وزارت امورخارجه کشورمان در واکنش به اظهارات وزیرخارجه فرانسه گفت: «برجام در شرایط کنونی اساسا به طرف‌های اروپایی اجازه نمی‌دهد که در قبال اعمال حق مشروع ایران در پاسخ به اقدامات غیرقانونی و یکجانبه ایالات‌متحده به این مکانیزم استناد نمایند.» به گزارش «ایسنا» سیدعباس موسوی در واکنش به اظهارات لودریان درخصوص برجام و همچنین امکان بهره‌گیری از مکانیزم حل‌وفصل اختلافات این سند تصریح کرد: «این اظهارات غیرمسوولانه و غیرسازنده بوده و شدیدا، کارآمدی ابتکارات سیاسی برای اجرای کامل برجام توسط کلیه طرف‌ها در راستای نظام رفع تحریم‌های برجام و مصوبات کمیسیون مشترک را مخدوش می سازد.» وی درخصوص امکان بهره‌گیری فرانسه و دیگر اعضای باقیمانده برجام از مکانیزم حل‌وفصل اختلافات نیز گفت: «منطق و هدف مکانیزم حل‌وفصل اختلافات پیش‌بینی شده در برجام در نظر گرفتن اقدامات جبرانی برای دو طرف است و اقدام جمهوری اسلامی ایران هم اجرای حق خود در ماده ۳۶ است و لذا برجام در شرایط کنونی اساسا به طرف‌های اروپایی اجازه نمی‌دهد که در قبال اعمال حق مشروع جمهوری اسلامی ایران در پاسخ به اقدامات غیرقانونی و یکجانبه ایالات‌متحده و نقض اساسی تعهدات طرف‌های اروپایی، به این مکانیزم استناد ورزند.»
رویترز می‌گوید در صورتی که شورای امنیت سازمان ملل ظرف ۳۰ روز به تعلیق تحریم‌ها رای ندهد، تحریم‌ها در چارچوب قطعنامه‌های قبلی شورای امنیت خود به خود به اجرا گذاشته خواهند شد. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارش فصلی جدید خود چند هفته پیش تایید کرد که ایران غنی‌سازی اورانیوم را در تاسیسات فردو آغاز کرده است. در واکنش، کشورهای اروپایی در بخشی از بیانیه مشترک خود روز دوشنبه برای اولین بار تهدید کرده‌اند که آماده‌اند همه مکانیزم‌ها از جمله آغاز «سازوکار حل‌وفصل مناقشات» (یا مکانیزم ماشه) را برای وادار کردن ایران به قطع گام‌های برجامی خود مورد بررسی قرار دهند.
استفاده اروپا از مکانیزم ماشه
رحمن قهرمانپور، کارشناس ارشد مسائل استراتژیک در رابطه با تغییر موضع فرانسه در قبال ایران به «دنیای‌اقتصاد» گفت: چند دلیل را میتوان برای این مساله برشمرد؛ نخست آنکه فرانسه همواره در EU۳تندترین مواضع را داشته و به تعبیر خودش بیشترین سختگیری را کرده است و اکنون نیز نمی‌خواهد از مواضع پیشینش عقب بنشیند. دیگر آنکه بعد از برگزیت در بریتانیا و دوره انتقالی در آلمان و تغییر صدر اعظم، (در آینده نه چندان دور) فرانسه خود را در موقعیت رهبری اتحادیه اروپا می‌داند و از این رو دست به کار شده است. سومین دلیل که شاید مهم‌ترین دلیل هم باشد این است که فرانسه دریافته میانجی‌گری‌هایش طی ماه‌های اخیر برای بهبود روابط تهران و واشنگتن و حفظ برجام راه به جایی نبرده و لذا پاریس از این بابت عصبانی است و رویکرد دیگری را در دستور کار قرار داده است. درواقع اکنون فرانسه چون از میانجی‌گری ناامید شده برخورد قهرآمیزتری را در پیش گرفته است.
البته با اطمینان نمی‌توان گفت میانجی‌گری شکست خورده است، بلکه شاید برداشت فرانسوی‌ها این است که اگر ایران بر مواضع خود اصرار ورزد، میانجی‌گری شکست می‌خورد. قهرمانپور درخصوص تفاوت مواضع پاریس با دیگر کشورهای اروپایی نیز گفت: هر سه کشور توافق کرده‌اند موضعشان را هماهنگ کنند. بنابراین حتی اگر فرانسه مواضع متفاوت داشته باشد، در عمل باید با دو کشور دیگر یعنی آلمان و انگلیس هماهنگ شود. اگر موضع فرانسه همان موضع اتحادیه اروپا باشد، میتوان گفت که هدف آنها «جدی بودن اروپا» در برابر گام بعدی ایران است. یعنی از الان به ایران هشدار می‌دهند که از نظر فنی جلوتر نرود وگرنه از مکانیزم ماشه استفاده می‌کنند. این کارشناس تاکید کرد: مقامات رسمی می‌گویند اروپا سمت مکانیزم ماشه نمی‌رود اما من معتقدم احتمال استفاده اروپا از این مکانیزم جدی‌تر شده است.
پاسخ منفی آلمان
آلمان اما خط‌مشی متفاوتی نسبت به فرانسه در قبال ایران در پیش گرفته است؛ چنانکه اخیرا راینر برول، سخنگوی وزارت‌خارجه آلمان درخواست آمریکا از این کشور برای قطع ارتباط اقتصادی با ایران و اعمال فشار بر تهران را رد کرد و گفت برلین به تلاش خود برای حفظ برجام و بازگرداندن ایران به تعهدات هسته‌ای خود ادامه خواهد داد.
حفظ برجام سخت شده است
همزمان فدریکا موگرینی، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا چهارشنبه شب در جلسه پارلمان اروپا، درباره آینده توافق هسته‌ای، ابراز تردید کرد. به گزارش «ایسنا» به نقل از خبرگزاری کویت، او اظهار کرد: «ما واقعا به ارزش دیپلماتیک و امنیتی توافق هسته‌ای ایران باور داریم، اما این بر کسی پوشیده نیست که حفظ کردن این توافق به‌طور فزاینده‌ای سخت شده است.» موگرینی در سخنرانی خود در برابر نمایندگان پارلمان اروپا به تاکید گفت که مواضع اروپا در قبال ناآرامی‌ها و اعتراضات در ایران، ربطی به سیاست اتحادیه اروپا در قبال توافق هسته‌ای ندارد.
مقاومت بیشتر از همکاری ثمر می‌دهد
از دیگر سو سیدعباس عراقچی، معاون وزیر امورخارجه ایران در مصاحبه با روزنامه «ان‌آرسی» هلند گفت: «هنوز امیدهایی برای نجات توافق هسته ای (برجام) وجود دارد اما این مساله در گرو پایبندی اروپایی‌ها به اجرای تعهدات خود است.» عراقچی در سخنانی که پایگاه خبری «ان‌آرسی» هلند در ۱۹ نوامبر منتشر کرده، گفته است که اگر برای پایبندی به برجام تحریم می‌شویم، باید رویکردمان را تغییر دهیم. در نقل قولی از سیدعباس عراقچی در این پایگاه خبری آمده است: «اروپا باید برای حفظ برجام تلاش بیشتری از خود نشان دهد. می‌خواهم به یکی از درس‌هایی که از برجام یاد گرفتیم اشاره کنم و آن این است که ظاهرا نتیجه پایبندی به این توافق، اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران است. اگر مساله این باشد، ما شاید باید راهکارمان را تغییر دهیم. من نمی‌توانم جزئیات چگونگی این امر را فاش کنم.» عراقچی در ادامه افزود: «درس دیگری که یاد گرفتیم این است که مقاومت، بیشتر از همکاری ثمر می‌دهد.» عراقچی در این سخنان که چندی پیش بیان کرده بود با قدردانی از تلاش‌های امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه برای حفظ برجام اظهار کرد: «ما از تلاش‌های او قدردانیم اما مشکل این مساله آمریکاست.»
دفاع روسیه از ایران
با وجود انتقاد کشورهای اروپایی از اقدامات ایران اما روسیه معتقد است که تهران در این شرایط چاره‌ای جز کاستن از تعهدات هسته‌ای خود ندارد. سرگئی ریابکوف، معاون وزارت‌خارجه روسیه چهارشنبه شب به وقت تهران درخصوص کاهش تعهدات ایران در برجام گفت، ایران در شرایط باج‌خواهی، چاره‌ای جز کاهش تعهدات خود در توافق هسته‌ای ندارد.
دنیای اقتصاد