ترکیه، عراق، کویت، گرجستان، تاجیکستان، امارات، قطر، ترکمنستان، هندوستان، عمان و بحرین، کشورهایی هستند که پس از سرایت ویروس کرونا، مرزهای زمینی و هوایی‌شان را بستند و پروازها را متوقف کردند. این وضعیت سرگردانی مسافران ایرانی و خارجی در آن سوی مرزها را به همراه داشته است. هنوز معلوم نیست این روند تا تعطیلات نوروز تداوم داشته باشد، با این حال آژانس‌داران می‌گویند: تعداد کنسلی تورهای خارجی برای تعطیلات نوروز ۹۹ رو به افزایش رفته است، در حالی‌که وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با صدور بخشنامه‌ای کلی درباره ساز و کار لغو سفر، پیش‌بینی برای این وضعیت نداشته و بدون این‌که تاسیسات گردشگری را مورد حمایت قرار دهد، صرفا با اعلام وضعیت فوق‌العاده از مسؤولیت شانه خالی کرده است.
معاون گردشگری روز سه‌شنبه، ششم اسفندماه بخشنامه‌ای صادر کرد و با اعلام وضعیت «فوق‌العاده» از تاسیسات گردشگری خواست: چنانچه مسافری از تاریخ اول اسفندماه امسال تا اطلاع ثانوی، درخواست انصراف داشت، بدون دریافت جریمه، نسبت به استرداد وجوه دریافتی اقدام کنند. همچنین تاکید شد: با توجه با توجه به نداشتن امکان پیش‌بینی دامنه تبعات و آثار شرایط موجود از ایجاد هرگونه تعهد الزام‌آور برای سفرهای نوروزی خودداری شود.
حالا برخی از آژانس‌ها و هتل‌ها با این بخشنامه به مخالفت برخاسته‌اند. سهند عقدایی ـ مدیر یکی از دفاتر خدمات مسافرتی ـ در یادداشتی که در اختیار ایسنا قرار داده نوشته است: عمل به بخشنامه معاونت محترم گردشگری مبنی بر عودت همه مبالغ پرداختی تورهای خروجی بدون کسر جریمه کنسلی، برای دفاتر خدمات مسافرتی به سبب وسعت ضرر و زیان وارده امکان‌پذیر نبوده و این دستور منجر به درگیری وسیع هزاران مسافران تورهای خروجی با دفاتر خدمات مسافرتی شده و نهایتا امکان ادامه فعالیت را از دفاتر سلب خواهد کرد.
او هزینه پرداخت‌شده به کارگزاران خارجی را از جمله هزینه‌های غیرقابل برگشت در تورهای خروجی نوروزی برشمرده و درباره آن توضیح داده است: در ایام نوروز تورهای گروهی متعددی به کشورهای اروپایی، برزیل، آفریقای جنوبی، ویتنام، ژاپن و ... انجام می‌شود. در این مقاصد هرگز به صورت مجزا خدمات خریداری نشده و مجموع اجزای سفر شامل هتل، پروازهای داخلی در مقصد، خدمات گشت، غذا و ... در قالب یک پکیج از سوی کارگزاران مقصد ارائه شده و تورگردانان ایرانی پس از توافق بر سر قیمت، آن پکیج را خریداری می‌کنند و از چند ماه قبل از نوروز به تدریج مبالغی را به کارگزاران پرداخت می‌کنند. پیکیج کارگزاران دارای شرایط کنسلی است و مطابق عرف جهانی توریسم تقریبا از یک ماه قبل از سفر تمام مبالغ پرداخت شده غیرقابل برگشت خواهد بود. به طور مثال در همین ماه گذشته که همزمان با تعطیلات سال نوی چینی، به علت شیوع بیماری کرونا تورهای بالغ بر ۳۵ میلیون مسافر چینی در سراسر جهان کنسل شد، عموما هزینه‌ای از سوی کارگزاران مقاصد به چینی‌ها عودت نشد و البته در برخی موارد توافق شد جریمه کنسلی کمی به چینی‌ها مترتب شده اما پولی به ایشان عودت نشد و مبالغ پرداختی به صورت بیعانه نزد کارگزارن مقاصد بماند و مسافران چینی تا یک سال فرصت داشته باشند از آن سفرها استفاده کنند.
در حال حاضر برخی ایرلاین‌های خارجی به صورت موقت پروازهای خود را کنسل کرده و پرواز برخی دیگر دایر است. ایرلاین‌ها درباره نوروز هنوز اطلاعیه‌ای نداده‌اند و بعید به نظر می‌آید تا ۱۰ روز قبل از حرکت خبری دهند. این در حالی است که از هم‌اکنون مسافران درخواست کنسلی دارند و این امر منجر به کسر جریمه کنسلی در پروازهای عادی و سوخت کامل پروازهای چارتر و سیت (صندلی) چارتر می‌شود.
واضح است که هزینه ویزا، پس از ورود مدارک مسافر به سفارتخانه غیرقابل برگشت است.
او همچنین پیشنهاد کرده که به دفاتر خدمات مسافرتی اجازه داده شود با کارگزاران مقاصد مذاکره کرده تا بتوانند جریمه‌های کنسلی را به حداقل برسانند و همچنین همانند تجربه اخیر تورگردانان چینی، زمان تورهای خود را با هماهنگی با مسافران به تاریخی در آینده موکول کنند.
حرمت‌الله رفیعی ـ رییس هیات مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات هوایی و مسافرتی ایران ـ نیز در نامه‌ای خطاب به علی‌اصغر مونسان ـ وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ـ با تایید غیرقابل برگشت بودن برخی هزینه‌های تورهای خارجی نوشته است: بخشی از هزینه‌های پرداختی سفر، از جمله ویزا، اقامت در هتل‌های خارج از کشور با هزینه بلیت پروازها، قطارها و اتوبوس‌های خریداری شده برای سفرهایی که مبدا و مقصد آن در خارج از ایران است، قابل استرداد به مسافران نیست که در نامه معاون گردشگری به تاریخ ۶ /۱۲ /۱۳۹۸ مغفول مانده و عملا دفاتر خدمات مسافرتی امکان استرداد این وجوه به مسافران را ندارند و لذا با توجه به مشکلات فوق و ارائه نشدن راهکار مناسب که هتل‌ها و شرکت‌های هواپیمایی را ملزم به همکاری بیشتر برای استرداد وجوه دریافتی از آژانس‌ها و مسافران کند، دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی سراسر کشور به تنهایی امکان استرداد وجوه مسافران را با توجه به ابعاد ملی این پیش‌آمد ناگوار که از نمونه‌های بارز فورس‌ماژور است، ندارند.
او همچین به خودداری برخی شرکت‌های هواپیمایی و هتل‌ها از بازگرداندن وجوه، بدون کسر جریمه اشاره کرده و نوشته که پس از شیوع ویروس کرونا دفاتر خدمات مسافرتی هوایی و جهانگردی کشور علی‌رغم تعطیلی فعالیت‌ها و زیان‌های هنگفت، همکاری خود را برای رضایت گردشگرن و شهروندان به دلیل حفظ سلامت با توقف پروازهای بین‌المللی برنامه سفر خود را ابطال کرده‌اند انجام داده‌اند. اما متاسفانه با وجود تاکید وزیر محترم راه و شهرسازی مبنی بر ابطال بدون جریمه هزینه سفرهای هوایی، زمینی و ریلی کماکان شرکت‌های هواپیمایی از اجرای دستورالعمل فوق خودداری می‌کنند، لذا همکاران دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی توان و امکان استرداد وجوه دریافتی از مسافران را بدون همکاری شرکت‌های هواپیمایی و هتل‌های داخلی و خارجی ندارند.
رفیعی هم بیان کرد: باید تلاش کنیم در این شرایط به مردم فشار بیشتری وارد نشود، نباید راحت‌ترین گزینه که کسر جریمه از مردم است، انتخاب کنیم.
او همچنین درباره غیرقابل بازگشت بودن برخی هزینه‌های تور، توضیح داد: اگر آژانس‌ها مدارک و اسناد مثبت دال بر هزینه‌های غیرقابل برگشت ارائه دهند، در انجمن صنفی با حضور نماینده تعزیرات، بررسی و درصورت تایید، مسافر نسبت به شرایط موجود توجیه می‌شود.
رفیعی که در نامه‌ای درباره کارشکنی بعضی شرکت‌های هواپیمایی از بازگرداندن هزینه کامل بلیت به وزیر راه نامه نوشته بود، گفت: وقتی بیشتر کشورها مسافر ایرانی را نمی‌پذیرند و مردم حتی اگر بخواهند نمی‌توانند سفر بروند، چرا ایرلاین‌ها هزینه‌ها را کامل برنمی‌گردانند، این کسر از جریمه بابت چیست؟! ایرلاین‌های خارجی هم که خودشان تصمیم گرفته‌اند مسافر خارجی را جابه‌جا نکنند، باید هزینه بلیت را کامل برگردانند، چطور وقتی قضیه هواپیمای اوکراینی پیش آمد و اروپایی‌ها سفرشان را لغو کردند، تمام پولشان را گرفتند، چرا ما نتوانیم. باید با طرف‌های خارجی از جمله ایرلاین‌ها و هتل‌ها صحبت کنیم پول کنسلی‌ها را سریع‌تر برگردانند. شرایط کشور ما فورس‌ماژور است، این وضعیت را طرف‌های خارجی با لغو پروازهایشان و بستن مرزهایشان به روی ایران حتما متوجه شده‌اند.
او خودداری برخی هتل‌ها برای برگرداندن وجه کامل مسافر، اظهار کرد: آژانس‌ها خیلی خوب شرایط هتل‌ها را درک می‌کنند، همه ما در یک سال گذشته متضرر شده‌ایم و تا به حال هم هیچ یک از آن خسارت‌ها جبران نشده است، آژانس‌ها هم مثل هتل‌ها به نوروز چشم دوخته بودند، ولی حالا وضعیت فرق کرده است، در این شرایط همه باید بهم کمک کنیم، نباید عامل سفر مردم شویم. از یک طرف از مردم می‌خواهیم سفر نروند از طرف دیگر به آنها اعلام می‌کنیم خسارت کنسلی را دریافت می‌کنیم.
رییس هیات مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات هوایی و مسافرتی ایران درباره تاخیر در پرداخت وجوه مربوط به کنسلی بیلت قطار در آژانس‌ها، گفت: تاکنون ۶۰ درصد بیلت قطارها برای تعطیلات نوروز کنسل شده است، بازپرداخت هزینه‌های آن با توجه به سیستم مالی شرکت‌های ریلی، بسیار دشوار بود اما وزیر راه پیگیر شده تا تاخیر در بازپرداخت‌ها حل شود.
رفیعی گفت: از وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی درخواست کرده بودم برای تعیین راهکار در وضعیت موجود جلسه‌ای با حضور هتلداران و آژانس‌ها برگزار شود ولی تا کنون چنین جلسه‌ای تشکیل نشده است.
ایسنا