علی رغم اقلیم ۴ فصل و پتانسیل بالای تولید در بخش کشاورزی، عوامل متعدد همچون بی‌توجهی مسئولان به اجرای قانون خرید تضمینی، تاخیر در پرداخت مطالبات، کمبود ماشین آلات ریزدارنده برداشت و رانت جویی واردکنندگان مانع توسعه کشت دانه‌های روغنی به عنوان یکی از مهم‌ترین محصولات استراتژیک شد.
دانه‌های روغنی از جمله مهم ترین محصولات استراتژیک در بخش کشاورزی به شمار می‌رود که به دلیل کاربردهای فراوان در تغذیه انسان و کنجاله در تغذیه دام و طیور و همچنین مصارف گوناگون صنعتی، از جایگاه ویژه‌ای در بین محصولات کشاورزی برخوردارند.
بسیاری از مسئولان بر این باورند که صنعت روغن نباتی بر پایه تولید دانه‌های روغنی استوار است که بخش زیادی از این محصول استراتژیک به سبب بی‌توجهی به بازرگانی محصول کلزا و حمایت نشدن به موقع کشت، از طریق واردات تامین می‌شود چراکه بی‌توجهی به بازرگانی محصول کلزا و حمایت نشدن به موقع کشت، تولید این‌محصول استراتژیک را با فراز و نشیب های زیادی روبرو کرده است.
چندی پیش علیرضا مهاجر مجری طرح دانه‌های روغنی، با اشاره به اینکه بیشترین وابستگی را به روغن و کنجاله دام و طیور داریم، اظهار کرد: در شرایط فعلی تحریم بیشترین وابستگی را به تامین روغن مورد نیاز صنف و صنعت داریم، در حالیکه افزایش نرخ خرید تضمینی دانه‌های روغنی می‌تواند کشاورزان را به افزایش کشت تولید انواع دانه‌های روغنی ترغیب کند.
وی با اشاره به اینکه واردات روغن کماکان در حال انجام است، افزود: طی ماه‌های اخیر به واردات کنجاله و روغن ارز قابل توجهی اختصاص یافت که با این وجود کمبودی در عرضه روغن مورد نیاز کشور وجود ندارد.
مهاجر ادامه داد: امسال پیش‌بینی می‌شود که ۱۸ درصد روغن مورد نیاز از محل تولید داخل تامین شود.
مجری طرح دانه‌های روغنی با تاکید بر اجرای برنامه خوداتکایی تولید دانه‌های روغنی گفت: اگر مسئولان اراده کافی بر اجرای طرح خوداتکایی تولید دانه‌های روغنی داشته باشند، رقمی بالغ بر ۳ میلیارد دلار از محل واردات روغن و کنجاله سویا صرفه‌جویی ارزی خواهیم داشت.
با وجود چالش‌های متعدد تولیدکنندگان در تامین روغن مورد نیاز به سراغ مسئولان ذی ربط می‌رویم تا از آخرین جزئیات بازار روغن و علل مشکل آنها در تامین نیازشان با خبر شویم:
84 درصد روغن مورد نیاز وارداتی است
سید جعفر حسینی مشاور ارشد نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی با اشاره به اینکه بخش عمده روغن مورد نیاز از طریق واردات تامین می‌شود، اظهار کرد: در حال حاضر ۱۶ درصد روغن مورد نیاز در داخل و ۸۴ درصد از طریق واردات تامین می‌شود.
وی افزود: واردکنندگان روغن به سبب رانت حاصل از واردات مانع جلوگیری از توسعه کشت دانه روغنی در کشور شدند.
حسینی ادامه داد: علی‌رغم پتانسیل تولید دانه‌های روغنی در کشور اعم از منابع آبی، خاکی، نیروی انسانی و زیرساخت‌های تولید، اما موانع متعددی سد راه توسعه صادرات کشت کلزا، ذرت، آفتابگردان و گلرنگ شده است.
مشاور ارشد نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی با اشاره به موانع پیش روی توسعه کشت دانه‌های روغنی در کشور بیان کرد: بی‌توجهی به اعلام به موقع قانون خرید تضمینی موجب شده کشاورزان استقبالی از کشت کلزا، سویا و آفتابگردان نکنند.
به گفته وی، در سال زراعی ۹۹_۹۸، شورای اقتصاد قیمت خرید تضمینی هر کیلو کلزا را ۴ هزار و ۶۶۰ تومان اعلام کرد، در حالیکه نرخ واقعی برحسب هزینه‌های تولید باید ۵ هزار و ۹۰۰ تومان اعلام می‌شد که نرخ اعلامی برای کشاورزان مقرون به صرفه نبوده است.
حسینی کمبود کمباین برداشت ریزدارنده را یکی دیگر از موانع توسعه کشت کلزا برشمرد و گفت: افت محصول در مراکز خرید، تاخیر در پرداخت مطالبات و عدم توزیع بسته‌های حمایتی به کلزاکاران از سوی وزارت جهاد کشاورزی مانع توسعه کشت دانه‌های روغنی در کشور شد.
این مقام مسئول تولید کلزا را یکی از سیاست‌های اقتصاد مقاومتی برشمرد و گفت: علی‌رغم تاکید بر توسعه کشت دانه‌های روغنی در داخل، اما متاسفانه برنامه‌ریزی وزارت جهاد کشاورزی و شورای اقتصاد بر کشت این‌محصول استراتژیک ضعیف است. در حالیکه کشت آفتابگردان به دلیل نیاز آبی کم در الگوی کشت کشاورزان نقشی ندارد.
حسینی ادامه داد: با وجود پتانسیل زمین، آب کافی و مدیریت از سوی کشاورزان انتظار می‌رود که زیرساخت‌های لازم فراهم شود.
مشاور ارشد نظام‌صنفی کشاورزی و منابع طبیعی با اشاره به راهکارهای کاهش واردات روغن بیان کرد: با وجود پتانسیل آب و زمین کافی با ایجاد زیرساخت‌های لازم باید به سمت و سویی رویم که از رانت‌های موجود بکاهیم.
خودکفایی روغن‌مستلزم چیست؟
علی خان محمدی مدیر عامل مجمع ملی نخبگان کشاورزی با انتقاد از نبود زیرساخت‌های لازم در بخش کشاورزی اظهار کرد: با توجه به نبود امکانات و زیرساخت‌های لازم در بخش‌های مختلف کشاورزی اعم از دانه‌های روغنی درصددیم تا با سازماندهی مناسب از لحاظ مکانیزاسیون، زمان کشت، بذر و نهاده‌ها مشکلات را مرتفع کنیم.
وی افزود: با توجه به تاکید وزیر جهاد کشاورزی بر خودکفایی و خوداتکایی محصولات کشاورزی انتظار می‌رود که تمامی امکانات برای پایداری تولید به کار گرفته شود.
خان محمدی ادامه داد: اگر بخواهیم همانند گذشته آهسته به سمت و سوی ایجاد زیرساخت‌های لازم پیش رویم، نمی‌توان امیدی به خوداتکایی و خودکفایی دانه‌های روغنی داشت.
مدیر عامل مجمع ملی نخبگان کشاورزی با اشاره به اینکه ۹۲ درصد روغن مورد نیاز کشور وارداتی است، بیان کرد: علی رغم اقلیم‌های مختلف برای کشت دانه‌های روغنی، اعلام نامناسب قیمت خرید تضمینی و نبود زیرساخت‌های لازم مانع دستیبابی به تامین روغن مورد نیاز در داخل شده است.
گرانفروشی ۳۰ تا ۵۵ درصدی روغن مایع مصارف کارخانجات صنعتی
قاسمعلی حسنی دبیر کل بنکداران مواد غذایی با اشاره به اینکه تولیدکنندگان در تامین روغن خوراکی با چالش‌هایی مواجه هستند، اظهار کرد: با وجود کمبود کالا و کاهش واردات، شاهد گرانفروشی در روغن ۱۶ کیلویی حلب هستیم.
وی قیمت مصرف‌کننده هر حلب ۱۶ کیلویی روغن را ۱۱۲ هزار تومان اعلام کرد و افزود: این در حالی است که از ۱۴۵ هزار تا ۱۷۲ هزار تومان در بازار به فروش می‌رسد که امر بیانگر گرانفروشی ۳۰ تا ۵۵ درصدی قیمت است.
حسنی با اشاره به اینکه ۸۰ درصد روغن مورد نیاز وارداتی است، بیان کرد: در حال حاضر واردات روغن تنها از سوی بازرگانی دولتی انجام می‌شود، در حالیکه انتظار می‌رود بخش خصوصی همانند دیگر کالاها اقدام به واردات این کالا کند.
دبیر کل بنکداران مواد غذایی با انتقاد از‌گران فروشی ۳۰ تا ۵۵ درصدی روغن‌مایع مصارف کارخانجات صنعتی خبر داد و گفت: با آزادسازی نرخ ارز تمامی مشکلات این بخش مرتفع می‌شود.
اما و اگرهای افزایش قیمت روغن/ چالش تامین روغن پیش روی تولیدکنندگان
جمشید مغازه‌ای رئیس انجمن بیسکویت، شیرینی و شکلات با اشاره به اینکه تولیدکنندگان در تامین روغن مورد نیاز با چالش‌هایی مواجه هستند، اظهار کرد: طی یک ماهه اخیر تولیدکنندگان شیرینی و شکلات در تهیه روغن مورد نیاز با مشکلاتی مواجه بودند که با وجود رایزنی‌های مختلف سهمیه یک ماهه هر چند به میزان محدود از بازرگانی دولتی تامین شد.
وی افزود: شرکت بازرگانی دولتی سهمیه یک ماهه کارخانه‌های شکلات‌سازی را روغن خام تحویل داد که در نهایت با انعقاد قرارداد با چند کارخانه، روغن مورد نیاز کارخانجات شکلات‌سازی را تامین کردیم.
مغازه‌ای با اشاره به اینکه ماهانه کارخانه‌های شکلات‌سازی ۲۵ هزار تن روغن مصرف می‌کنند، بیان کرد: بنابر آمار سالیانه ۳۰۰ تا ۳۲۰ هزار تن روغن مورد استفاده قرار می‌گیرد که ۸۵ درصد را روغن تخصصی صنعت و ۱۵ درصد را روغن آفتابگردان و سویا شامل می‌شود.
به گفته این مقام مسئول، روغن خام مورد نیاز کارخانه‌های شکلات از طریق واردات و روغن‌های مورد نیاز تخصصی صنعت از تولید داخل تامین می‌شود.
شرکت بازرگانی دولتی سهمیه روغن یک ماهه کارخانه‌ها را با نرخ قبلی در اختیار تولیدکنندگان قرار داد و هم اکنون اظهار نظری راجع به تغییر قیمت در ماه آتی نمی‌توان داشت چرا که کارگروه تنظیم بازار متولی قیمت‌گذاری روغن است.
باشگاه خبرنگاران جوان