بررسی آمارهای تجارت خارجی مشترک ایران با سایر کشورهای جهان، نشان می‌دهد که چین در طول این سال‌ها همواره به عنوان نخستین مقصد صادراتی و نخستین مبدا وارداتی کالا به ایران فعالیت کرده و این روند حتی در دوران کرونا نیز حفظ شده است. در کنار چین، دومین کشوری که بیشترین واردات را از ایران دارد، عراق است. این همسایه غربی، به تنهایی در طول یک سال، بیش از ۲۰ درصد از کل حجم صادراتی ایران را به خود اختصاص می‌دهد و با توجه به محدودیت‌های اقتصاد عراق در سال‌های گذشته، کالاهای ایرانی نقشی کلیدی در تامین نیازهای عراق دارند.
ایران در سال‌های اخیر، در حوزه‌های مختلف به عراق کالا صادر کرده که بخشی از آن مانند صادرات برق از سوی دولت انجام می‌شود و بخش دیگر در حوزه صادرات کالایی در اختیار بخش خصوصی است. آمارها نشان می‌دهد که در بعضی سال‌ها، میزان صادرات ایران به عراق حتی از به مرز ۹ میلیارد دلار نیز رسیده که عددی قابل توجه است.
با این وجود بازار ایران در عراق، در سال‌های گذشته با مشکلات و نگرانی‌هایی مواجه شده است. یکی از این نگرانی‌ها مربوط به پایین بودن ارزش افزوده کالاهایی است که از سوی ایران به عراق می‌رود. هرچند با توجه به دوره طولانی جنگ‌های داخلی در عراق، اقتصاد این کشور بخش قابل توجهی از زیرساخت‌های اقتصادی خود را از دست داده اما در سال‌های گذشته و با بهبود نسبی اوضاع، دولت این کشور، بخش زیادی از تمرکز خود را به فعال کردن دوباره این زیرساخت‌ها اختصاص داده و از این رو در سال‌های گذشته عراق واردات تعدادی از کالاها به کشورش را ممنوع کرده و به نظر می‌رسد در سال‌های آینده، فهرست این کالاهای ممنوعه طولانی‌تر خواهد شد.
دومین نگرانی مهم ایران در این بازار، نحوه مدیریت بازگشت ارز است. اصلی‌ترین منبع درآمدی عراق از فروش نفت حاصل می‌شود و درآمد دلاری این کشور از محل نفت با توجه به تحریم‌های آمریکا، به ایران نمی‌رسد. از این رو از سویی دولت برای بازگشت ارز حاصل از صادرات خود در سال‌های گذشته با مشکل مواجه شده و از سوی دیگر، سیاست‌های ارزی بانک مرکزی نیز به عاملی برای دشوار شدن فعالیت در این بازار منجر شده است.
یحیی آل اسحاق – رییس اتاق بازرگانی مشترک ایران و عراق – می‌گوید: ظرفیت بازار عراق برای صادرکنندگان ایرانی بسیار گسترده است. با توجه به همراهی دو ملت و نزدیکی فرهنگی، حتی در صورت ممنوع شدن صادرات کالاهای جدید نیز، با سرمایه گذاری مشترک و صادرات کالاهایی با ارزش افزوده بیشتر، می‌توان این بازار را حفظ کرد اما با این وجود برطرف کردن دغدغه‌های صادرکنندگان نیز اهمیت فراوانی دارد.
او در رابطه با مشکلاتی که در رابطه با بازگشت ارز برای صادرکنندگان ایران به وجود آمده، نیز گفته: واقعیت این است که وضعیت بازار عراق و افغانستان مثل بازار سایر کشورها نیست. باید بانک مرکزی واقعیت‌های اقتصادی دو کشور را قبول کند؛ باید شیوه خاص این کشورها را به رسمیت بشناسد وگرنه این مختصر صادرات به کشور عراق و افغانستان هم به مشکل می‌خورد و بازار را به رقبا واگذار می‌کنیم. بانک مرکزی باید رویه خود را مشخص کند. بانک مرکزی به دنبال ارز است یا به دنبال حمایت از صادرات؟ اگر مقوله صادرات کالای داخلی و رونق صادرات مطرح باشد پس باید همه شرایط را برای صادرات هموار کنند، اما اگر فقط و فقط توجه به ارز بازگشتی موردنظر است در این صورت باید شرایط طوری باشد که صادرکننده بتواند در مقابل کالای صادراتی، دلار، دینار و ریال برگرداند؛ صادرکننده باید بتواند تعهد بخشی از صادرات خود را با واردات کالا و مواد اولیه انجام دهد.
ایسنا