پس از به امضا رسیدن معاهده برجام، توسعه روابط تجاری ایران با جهان مورد توجه قرار گرفت که یکی از راه‌های بهره‌مندی از آن استفاده از مرز مشترک با کشورهای همسایه بود.
با خروج آمریکا از برجام و اعمال تحریم‌ها در زمینه مبادلات تجاری و بانکی، گسترش روابط با کشورهای همسایه بیش از پیش مورد توجه و گشایش مرزهای رسمی و بازارچه‌های مرزی مشترک در دستور کار قرار گرفت.
در این میان ایران با پاکستان مرز مشترک طولانی دارد. پاکستان از مهمترین کشورهایی است که با ۹۵۰ کیلومتر مرز مشترک با ایران می‌تواند با توسعه بازارچه‌های مرزی، گسترش روابط تجاری اقتصادی را فراهم کند. در این مدت مذاکره‌ها و پیشنهادها منجر به توافق برای تاسیس ۶ بازار مشترک بین دو کشور شد تا با توسعه بازارچه‌های مرزی فعالیت‌های تجاری مرزنشینان نیز بهبود یابد.
پیش از این بازارچه‌های مرزی به شکل یک‌طرفه از جانب ایران یا پاکستان ایجاد می‌شد و برای نخستین بار بازارچه مشترک بین دو کشور به صورت رسمی مورد مذاکره قرار گرفت و دو طرف تیم‌های فنی را برای مشخص کردن مکان و اندازه بازارچه‌های مشترک و تهیه فهرست اقلام قابل مبادله در بازارچه‌ها تعیین کردند.
در همین راستا «سیدرضا سیدآقازاده» مدیرکل دفتر آسیا و اقیانوسیه سازمان توسعه تجارت ایران گفت: در سال ۱۴۰۰ شاهد راه‌اندازی بازارچه‌های مشترک در کوهک و پیشین (سراوان) خواهیم بود.
وی تاکید کرد: اکنون چهار بازارچه سراوان- جالق، سراوان- کوهک، سرباز- پیشین و چابهار- ریمدان در استان سیستان و بلوچستان در مرز پاکستان فعالیت دارند و بازارچه میرجاوه نیز با گمرک میرجاوه ادغام شده است.
از سوی دیگر، افتتاح مرز رسمی شرایط را برای گسترش روابط با پاکستان فراهم می‌کند تا تعداد کالاهای قابل مبادله افزایش پیدا کرده و رشد روابط تجاری را تقویت کند.
بر همین اساس در پایان آذر ماه سال گذشته با حضور مسوولان رسمی جمهوری اسلامی ایران و پاکستان، مرز ریمدان که در شهرستان دشتیاری و در ۱۲۰ کیلومتری بندر مهم چابهار قرار دارد و پیش از این به عنوان یک بازارچه مرزی شناخته می شد، افتتاح شد.
این نخستین اقدام در زمینه ایجاد مرز رسمی جدید بین ایران و پاکستان در سال ۹۹ بود که پس از میرجاوه، ریمدان به عنوان دومین مرز رسمی با پاکستان فعالیت خود را برای تجارت آغاز کرد و پیش از این مانند مرزهای پیشین، کوهک و جالق به صورت بازارچه فعال بود.
همچنین آقازاده تاکید کرد: براساس دستور نخست‌وزیر پاکستان، در سال جاری میلادی با باز شدن مرز پیشین‌مند شمار گذرگاه‌های رسمی دو کشور به سه مرز می‌رسد که تاثیر قابل توجهی در افزایش مناسبات تجاری بین دو کشور خواهد داشت.
گشایش گذرگاه‌ها با تسهیل روابط مردمی، تجارت کشورها را افزایش می‌دهد و می‌تواند برای رشد اقتصادی منطقه نیز مفید باشد، زیرا با افزایش تردد از طریق گشایش مرزهای رسمی، مردم منطقه کالاهای بیشتری را برای رفع نیاز دو طرف مبادله می‌کنند که موجب ارتقای سطح اقتصادی مرزنشینان می‌شود.
«محسن روحی‌صفت» کارشناس اقتصادی مسائل ایران و پاکستان در این زمینه با اشاره به اینکه پیش از این مردم برای فروش کالاهای خود و خرید اقلام مورد نیاز با مشکل مواجه بودند، اظهار داشت: این روند زمینه قاچاق را فراهم می‌کرد و قیمت‌ها به دلیل مسیر با افزایش بی‌رویه مواجه می‌شدند که خارج از توان خرید مرزنشینان دو کشور بود، اما با گشایش مرزهای رسمی، مردم منطقه زندگی اقتصادی جدیدی را پیش رو خواهند داشت.
وی با تاکید بر اینکه گشایش مرزهای رسمی ایران و پاکستان، روابط دو کشور را مستحکم‌تر می‌کند، گفت: اقتصاد و سیاست تنها وجوه رونق گذرگاه‌های رسمی نیست، بلکه امنیت را نیز به دنبال خواهد داشت.
این کارشناس اقتصادی افزود: در این مناطق عده‌ای شرور از بیکاران برای قاچاق سوء استفاده می‌کنند که با توجه به ارتباطات تجاری که در پی گشایش مرزهای رسمی به وجود می‌آید تعداد افراد بیکار کاهش و در نتیجه، امنیت افزایش می‌یابد.
پاکستان از ظرفیت بسیار بالایی برای افزایش کمی و کیفی مراوده‌های تجاری با ایران برخوردار است و برآوردهای انجام شده نشان می‌دهد که با ایجاد زیرساخت‌های لازم، تجارت دو کشور تا ۱۴ میلیارد دلار در سال قابل افزایش است و از سوی دیگر پاکستان و ایران ظرفیت بالایی برای سرمایه‌گذاری‌های مشترک دارند که بازارچه‌های مشترک می‌تواند این مسیر را تسهیل کند.
آمارها چه می‌گویند؟
کارنامه تجارت ایران در مجموع ۱۱ ماه سال ۹۹ به میزان ۱۳۴ میلیون تن کالا به ارزش ۶۵ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار بوده که سهم صادرات ۱۰۳ میلیون و ۹۰ هزار تن به ارزش ۳۱ میلیارد و ۱۹۸میلیون دلار و سهم واردات ۳۰ میلیون و ۸۱۸ هزار تن کالا به ارزش ۳۴ میلیارد و ۳۲۱ میلیون دلار بوده است.
تجارت ایران در سال ۹۸ با پاکستان بیش از ۱.۵ میلیارد دلار بوده که سهم صادرات ۲ میلیون و ۸۶۵ هزار تن به ارزش یک میلیارد و ۱۱۲ میلیون و ۸۲۲ هزار و ۷۰۵ دلار و سهم واردات از پاکستان ۳۶۶ هزار تن به ارزش ۴۱۰ میلیون دلار بوده است.
در هشت ماهه سال ۹۹ بیش از یک میلیون و ۷۳۸ هزار تن کالا به ارزش ۷۰۸ میلیون دلار تبادل تجاری انجام شده است که سهم صادرات کالا به پاکستان یک میلیون و ۵۳۸ هزار تن به ارزش ۵۹۰ میلیون دلار بوده و سهم واردات از پاکستان نیز ۱۲۰ هزار تن به ارزش ۱۱۸ میلیون دلار بوده است.
انواع سوخت مایع و گاز، مصالح ساختمانی، میوه و صیفی‌جات، مواد غذایی، لوازم آشپزخانه، لوازم آرایشی و بهداشتی، خشکبار، سنگ، ظروف و لوازم یدکی ماشین‌آلات عمده کالاهای صادراتی ایران به پاکستان است.
ایرنا