درآمدهای مالیاتی در دنیا از جمله مهمترین درآمدهای دولت شناخته می‌شود که به «درآمد پایدار» معروف است. چرا که همانند انواع دیگر درآمد که می‌تواند برای دولت‌ها قابل وصول باشد، وابسته به خارج از کشور نیست و تبعات تورمی نیز به دنبال نخواهد داشت.
در تمام نقاط دنیا تلاش دولت‌ها بر این است که با استفاده از این درآمد مطمئن، هزینه‌های خود را تأمین کرده و مخارج خود را پوشش دهند. ما نیز در دهه‌های گذشته اقداماتی در جهت دست‌یابی به این درآمدها داشته‌ایم اما همواره نتیجه آن در حد مطلوب نبوده و عقیده کارشناسان بر افزایش بیشتر سهم درآمدهای مالیاتی در منابع بودجه سالانه کشور است.
در همین رابطه علی ملک زاده کارشناس امور مالیاتی می‌گوید: اکنون در اقتصاد کشور نیازمند آن هستیم که بودجه به سمتی سوق داده شود که از درآمدهای نفتی و سایر درآمدهایی که تأمین آنها تورم زا است، کاسته شده و به سمت درآمدهای پایدارتر مانند مالیات حرکت کنیم. این سایر درآمدها نیز شامل درآمدهایی چون فروش اوراق و واگذاری اموال دولتی می‌شود که ناپایدار بوده یا چالش‌هایی مانند افزایش تورم را در پی خواهند داشت. بنابراین بهترین راه افزایش درآمدهای دولت، ایجاد جهش در درآمدهای مالیاتی است.
وی ادامه می‌دهد: البته لازم است این نکته مهم قید شود که در خصوص افزایش درآمدهای مالیاتی، منظور بر افزایش نرخ‌های مالیاتی و یا ایجاد فشار مضاعف روی تولیدکنندگان و قشرهای شفاف اقتصادی جامعه نیست؛ بلکه باید بتوان جلوی فرار مالیاتی و شکاف مالیاتی را گرفت تا درآمدهای دولت به نحو قابل قبولی جهش پیدا کند. البته در افق بلندمدت نیاز داریم که درآمدهای مالیاتی را از ناحیه اصلاح ساختار مالیاتی افزایش دهیم و با پیاده سازی مالیات‌های عادلانه تر همچون مالیات بر مجموع درآمد و یا مالیات بر عایدی سرمایه، درآمدهای مالیاتی افزایش پیدا کند.
فروش اوراق؛ جایگزین نامناسب درآمدهای مالیاتی
وی در خصوص تجربه کشورهای مختلف در زمینه مالیات ستانی می‌گوید: در کشورهای دیگر شاهد هستیم درصد بالایی از درآمد دولت‌ها از طریق درآمدهای مالیاتی تأمین می‌شود. ولی در ایران سهم درآمدهای مالیاتی از کل منابع درآمدی دولت بسیار کوچک است. تا جایی که در سال‌ها اخیر، سهم درآمدهای مالیاتی از کل درآمدهای دولت حدود ۳۰ درصد تخمین زده می‌شود. این در حالی است که در برخی از کشورهای حوزه اسکاندیناوی، این سهم تا ۸۰ درصد هم محاسبه می‌شود. در ایران نیز یک دوره روند مثبتی را در این خصوص شاهد بودیم ولی در سال‌های اخیر میزان آن به شدت کاهش پیدا کرده و برای تأمین درآمدها، به سمت فروش اوراق رفته‌ایم.
ملک زاده اضافه می‌کند: برای کوتاه مدت نیاز است که به سمت سامانه‌ها و فعالیت‌های شفافیت زا مانند سامانه مودیان و یا ماده ۱۶۹ مکرر قانون مالیات مستقیم برای گرفتن اطلاعات از نهادهای مختلف برای جلوگیری از فرار مالیاتی حرکت کنیم. از طرف دیگر می‌توان با اقداماتی با گسترش شکاف مالیاتی مقابله کرد. برای نمونه با استفاده از ظرفیت‌های ماده ۱۶۳ قانون مالیات مستقیم برای اخذ مالیات علی‌الحساب، می‌توان فرار مالیاتی را کاهش داد.
وی درباره مالیات علی‌الحساب نیز توضیح می‌دهد: مالیات علی‌الحساب به این معنا نیست که از همه مردم مالیات گرفته شود. بلکه باید از یک سقفی به بالاتر از تراکنش‌ها را به عنوان مالیات در علی‌الحساب گرفته و در پایان سال مالیاتی این انگیزه ایجاد می‌شود که تراکنش‌های سازمان و اشخاص مختلف شفاف شود.
سهم اندک ثروتمندان از درآمدهای مالیاتی کشور
این کارشناس مالیاتی در خصوص تأثیر کرونا بر درآمدهای مالیاتی می‌گوید: بحرانی که کرونا ایجاد کرد یک بحران جهانی و همه گیر بود و موجب آن شد که کسری بودجه در کشورهای مبتنی بر مالیات افزایش پیدا کند. راهکار این کشورها نیز برای جبران این کسری، مالیات بر ثروت بود. اما در ایران بحران کرونا به نفع ثروتمندان تمام شد. تا جایی که طبق بررسی‌ها درآمد برخی از اقشار تا ۲۱ برابر بیشتر شد. بنابراین منطقی است که مالیات بیشتری نیز از آنها اخذ شود.
وی اضافه می‌کند: در سال‌های گذشته ۳ تا ۵ درصد از درآمدهای مالیاتی از اقشار ثروتمند دریافت شده است و این در حالی است که در کشورهای پیشرفته مانند آمریکا، بیش از ۷۰ درصد درآمد مالیاتی را ۱ درصد ثروتمندان پرداخت می‌کنند. ثروت نیز اینجا به این معنای منابعی است که ذخیره شده و جریان ندارد. لذا به نفع اقتصاد است که منابع مالی را به جریان بیندازیم.
ملک زاده در پایان اظهار می‌کند: میزان درآمدهای مالیاتی در بودجه ۱۴۰۰، حدود ۲۵۰ هزار میلیارد پیش بینی شده بود که سازمان امور مالیاتی هر ساله به جهت تورم موجود در جامعه می‌تواند این مبلغ را احصا کند. لذا این احصا به معنای عملکرد خوب سازمان نیست بلکه سازمان امور مالیاتی بر اساس تورم موجود میزان درآمدی که در دسترس بوده را وصول کرده است؛ بنابراین برای سال ۱۴۰۱ لازم است در برآورد منابع به خصوص درآمدهای مالیاتی به کم قانع نباشیم و با نگاهی واقع‌بینانه و در نظر گرفتن تورم، هدف مطلوبی تعیین شود. به عقیده ما می‌توان با مالیات بر خودروهای لوکس، املاک لوکس و همچنین توجه بیشتر به مالیات بر خانه‌های خالی درآمدهای مالیاتی را تا حد خوبی جهش داد.
مهر