فراگیری کرونا، ۱۴۰۰میلیارد دلار به صادرات جهان در سال ۲۰۲۰ ضربه زد؛ وضعیتی که در سال ۲۰۲۱ جبران شد. شواهد یک گزارش آماری که بازوی اقتصادی سازمان ملل متحد تهیه کرده است، احیای اقتصاد جهان در سال ۲۰۲۱ را تایید کرد. در این گزارش تاکید شده است، صادرات جهانی که در سال۲۰۲۰ با کرونا گره خورده بود، ۴/ ۷درصد افت کرد تا میزان آن در جهان به ۶/ ۱۷تریلیون دلار عقبگرد کند. اعدادی که در سالنامه آماری آنکتاد آمده است نشان می‌دهد، واردات جهان با افت ۶/ ۷درصدی در سال ۲۰۲۰ به سطح ۸/ ۱۷تریلیون رسیده است. تراز تجاری جهان در سال ۲۰۲۰ منفی ۲۰۹میلیارد دلار بود.
با وجود افت جدی تجارت جهانی در سال گذشته، شواهد سالنامه آماری آنکتاد نشان می‌دهد، صادرات جهان در سال 2021 با رشد 4/ 22درصدی روبه‌رو شده و صادرات کالای صنعتی نیز به عدد بی‌‌‌سابقه 4/ 5تریلیون دلار رسیده است. عددی که در برآورد اولیه آنکتاد به دست آمده است، از سرعت گرفتن احیای دادوستد کالا در فصل چهارم 2021 با شدت بیشتر خبر می‌دهد.
بررسی اثرات پاندمی روی تجارت جهانی در سال 2020، بخش عمده سالنامه آماری 2021 آنکتاد را تشکیل می‌دهد.
آفریقا بدترین میزان سقوط صادرات و واردات را در سال 2020 تجربه کرده، در حالی که آسیا-اقیانوسیه کمترین اثر را از شیوع این بیماری تجربه کرده است. سقوط 2/ 13درصدی واردات آفریقا در حالی رقم خورده که رشد میزان صادرات این قاره در سال 2020 بیش از 19درصد بوده است.
برآورد آنکتاد این است که جهان توسعهیافته ضربه شدیدتری از کرونا دریافت کرده و افت زیادی را در نتیجه وقوع پاندمی در زمینه صادرات متحمل شده است.
آسیب نسبتا کمتر صادرات در اقتصادهای در حال توسعه طی سال 2020 را می‌‌‌توان در افزایش قابل‌توجه مازاد تجاری آنها لمس کرد؛ روندی که طی سه‌سال گذشته به طور مداوم رشد کرده است. بین سال‌های 2018 و 2020، تراز تجاری اقتصادهای در حال توسعه از مثبت 421میلیارد دلار به مثبت 582میلیارد دلار افزایش یافت. این رشد در حالی رخ داده است که اقتصادهای توسعهیافته با افزایش کسری تجاری بین سال‌های 2018 ( منفی 702میلیارد دلار) تا 2020 (منفی 791میلیارد دلار) روبه‌رو بوده‌اند. دلیل این موضوع این بود که در سال 2020، صادرات کشورهای توسعهیافته بیش از واردات آن کاهش یافت و زمینه‌‌‌ساز شدت گرفتن کسری تجاری این کشورها شد. این بدترین وضعیت ممکن برای جهان توسعهیافته از سال 2015 بوده است.
در سال 2020، اقتصادهای در حال توسعه 1/ 8تریلیون دلار و اقتصادهای توسعهیافته 5/ 9تریلیون دلار در کل صادرات جهان سهم داشتهاند. آسیا-اقیانوسیه با 44درصد، اتحادیه اروپا با 38درصد و آمریکا با 16درصد بیشترین سهم را به خود اختصاص دادهاند و آفریقا تنها 2درصد از کل جهان را به خود اختصاص داد.
شواهد این گزارش نشان می‌دهد در هر قاره کدام کشور بیشترین میزان صادرات را رقم زده است.
در واقع در سال 2020 در قاره آفریقا، آفریقای‌جنوبی با 86میلیارد دلار، در آمریکای جنوبی مکزیک با 418میلیارد دلار و در آسیا-اقیانوسیه چین با 2590میلیارد دلار رشد صادرات داشتهاند. از منظر واردات نیز در این مناطق تحولات جدی رخ داده است، به طوری که مکزیک در آمریکای جنوبی با 393میلیارد دلار، در آفریقا، آفریقای‌جنوبی با 84میلیارد دلار و در آسیا - اقیانوسیه، چین با 2057میلیارد دلار بالاترین میزان واردات را در سال 2020 تجربه کرده‌‌‌اند.
بررسی قوی‌‌‌ترین جریانات دادوستد کالا در جهان نشان می‌دهد آمریکا، آلمان، چین، ژاپن، کره‌جنوبی، مکزیک، کانادا، تایوان و هنگ‌کنگ مهم‌ترین بازیگران عرصه تجارت جهانی هستند که عمدتا با یکدیگر سطح بالایی از روابط تجاری را برقرار کرده‌‌‌اند. جریان تجارت ایالات‌متحده آمریکا-چین بزرگ‌ترین جریان تجاری جهان است. در عین حال این دو کشور جریان تجاری قدرتمندی را با اقتصادهای همسایه خود ترتیب دادهاند. در سال 2020، کالاهایی به ارزش 457میلیارد دلار را ایالات متحده از چین وارد کرد.
در عین حال کالاهایی به ارزش 136میلیارد دلار در جهت مخالف سفر کردند. از نکات جالب درباره تجارت جهانی، آمار صادرات و واردات چین با هنگ‌کنگ، ژاپن، تایوان و جمهوری کره است که بالغ بر 15/ 1تریلیون دلار است. ارزش تجارت ایالات‌متحده با مکزیک و کانادا تقریبا برابر و معادل 07/ 1تریلیون دلار است. تجارت درون منطقهای در اروپا هم سطح قابل تاملی دارد. در سال 2020، 68درصد از کل صادرات اروپا مربوط به شرکای تجاری در همان قاره بود. در آسیا این نرخ 58درصد بود. در مقابل، در اقیانوسیه، آمریکای لاتین و دریای کارائیب، آفریقا و آمریکای شمالی، بیشتر تجارت سمت و سویی دارد که به خارج از منطقه می‌رود.
درباره صادرات اصلی کشورهای مختلف نیز گزارش آنکتاد ابعاد جالبی دارد. برای نمونه نکته جالب گزارش آنکتاد وضعیت آسیاست که عمدتا کالاهای صنعتی و مصرفی صادر می‌کنند و از این نظر شبیه جهان توسعهیافته هستند. آمریکای جنوبی در بخش غذا و کشاورزی یا مواد معدنی اعم از سنگ‌معدنی، فلزات، سنگ‌های قیمتی و طلا صادرات بالایی دارد و از آن سو اروپا نیز کالاهای صنعتی و مصرفی را به عنوان عمده صادرات خود دادوستد کرده است.
بررسی دادوستد کالا در بازار جهانی از منظر الگوهای منطقهای نیز جالب توجه است. طبق آمار سال 2020، اقتصادهای آمریکای شمالی و مرکزی، اروپا و آسیای جنوبی، شرقی و جنوب شرقی عمدتا کالاهای تولیدی صادر می‌کنند. در عین حال صادرکنندگان اصلی سوخت در امتداد سواحل شمالی آمریکای جنوبی، در آفریقای میانه و شمالی و غرب و آسیای مرکزی قرار دارند.
برخی از کشورهای دیگر که از جمله آنها می‌‌‌توان به ماداگاسکار، نیجر، سومالی، اوکراین و برزیل اشاره کرد، در سال 2020 در زمینه مواد غذایی به شکل تخصصی صادرات داشتهاند. در آفریقا، مواد اولیه که سوخت، 39درصد آن را تشکیل می‌دهد، 75درصد از صادرات کالایی این قاره را در سال 2020 تشکیل داده است. بخش‌های در حال توسعه آسیا و اقیانوسیه کمتر به صادرات مواد اولیه خود متکی هستند، ضمن اینکه بخش در حال توسعه آمریکای جنوبی بیشترین سهم صادرات مواد غذایی جهان را به میزان 25درصد در سال 2020 به ثبت رسانده است.
در نهایت اینکه برآورد اولیه آنکتاد این است که سال 2021 کل صادرات کالا به بالاترین سطح خود رسیده است. نتایج گزارش سالانه آنکتاد از وضعیت تجارت جهانی نشان می‌دهد، افت تجارت جهانی که پیش از شیوع بیماری کرونا شروع شده بود و پاندمی آن را تشدید کرد، در سال 2021 از بین رفته است. برمبنای گزارش آنکتاد، صادرات کالاهای صنعتی در جهان در سال 2021 رکورد زد و به محدوده 4/ 5تریلیون دلار رسید.
دنیای اقتصاد