شورای پول و اعتبار با پیشنهاد بانک مرکزی در اواسط بهمن ماه سال گذشته، با هدف ساماندهی و توسعه بازار ارز و طلا، مرکز مبادله ارز و طلای ایران را تاسیس و این مرکز از دوم اسفند ماه سال ۱۴۰۱ فعالیت خود را آغاز کرد.
از مهمترین وظایف مرکز مبادله ارز و طلای ایران، ایجاد مرجعیت قیمت، افزایش معاملات رسمی و سهولت دسترسی متقاضیان بازار ارز و طلا و کاهش حداکثری حجم مبادلات غیررسمی است. با فعالیت این مرکز شفافیت مبادلات ارزی افزایش یافته و مدیریت بازار ارز به نحو موثرتری ممکن می‌شود.
مرکز مبادله ارز و طلای ایران در قالب دو تالار مجزای تالار حواله ارزی و تالار ارز خدماتی فعالیت می‌کند و تمامی نیاز‌های ارزی تجار، بازرگانان و مردم در حوزه واردات کالا و خدمات در این مرکز پاسخ داده می‌شود.
هم اکنون مرکز مبادله با سرفصل‌های ۶۳ گانه ارز‌های خدماتی بخش قابل توجهی از نیاز‌های ضروری را پاسخ می‌دهد و با این اقدام بخش عمده تقاضای ارز در بازار غیررسمی کاهش پیدا کرده است و به زودی چندین مورد دیگر نیز به این تعداد اضافه خواهد شد.
توسعه مرکز مبادله ارز و طلا در دستور کار بانک مرکزی
توسعه تالار‌ها بر اساس نیاز‌های متنوع ارزی، توسعه ابزار‌های معاملاتی مبتنی بر ارز و طلا مثل سلف و سوآپ، مرجعیت نرخ به عنوان نرخ مرجع ارز و طلای کشور و توسعه ارتباطات منطقه‌ای و بین‌المللی با بازار‌های مالی و ارزی از مهمترین برنامه‌هایی است که بانک مرکزی در مرکز مبادله در نظر گرفته است.
محمد آرام؛ معاون ارزی بانک مرکزی در جلسه هم‌اندیشی با صرافان از فصل جدیدی از توسعه فعالیت‌های مرکز مبادله ارز و طلای ایران خبر داده است که اولین اقدام آن توسعه مدل کسب و کار صرافی‌ها با استفاده از ظرفیت‌های مرکز مبادله ارز و طلای ایران است.
صرافی‌های بانکی و تضامنی، اعضای مرکز مبادله ارز و طلای ایران خواهند بود و با مجوز‌هایی امکان انجام معاملات در تالار‌های مختلف برای آنها فراهم می‌شود. البته اعطای مجوز‌ها منوط به رتبه‌بندی صرافی‌ها خواهد بود و بدین ترتیب صرافی‌هایی که رتبه بالاتری داشته باشند، برای توسعه فعالیت‌های خود مجوز‌های بیشتری دریافت می‌کنند.
فعالیت صرافی‌ها که تاکنون تنها مبتنی بر معاملات فیزیکی اسکناس بوده، ارتقاء پیدا می‌کند و مجوز فعالیت سکه و شمش طلا و سایر فلزات گرانبها از جمله نقره به فعالیت صرافی‌ها اضافه خواهد شد. فعالیت در حوزه حوالجات غیربازرگانی در سرفصل‌های ۶۳ گانه، حوالجات خرد و حوالجات عمده نیز از جمله فعالیت‌هایی است که صرافی‌ها می‌توانند در مرکز مبادله انجام دهند.
در واقع فعالیت‌های مرکز مبادله وارد فاز جدیدی می‌شود که نیازمند نهایی شدن مدل کسب و کار جدید برای صرافی‌ها و تحول و توسعه در آنهاست.
رتبه بندی صرافی‌ها برای توسعه کسب‌و‌کار
به منظور توسعه کسب و کار صرافی‌ها و ایجاد بستری مناسب برای فعالیت آنها در مرکز مبادله و همچنین ساماندهی مناسب آنها، بانک مرکزی سطح فعالیت صرافی‌ها را دسته‌بندی کرده است.
بر این اساس، مدل کسب‌و‌کار صرافی‌ها به چهار دسته تقسیم می‌شود. یک بخش مربوط به معاملات اسکناس، سکه و شمش است. این سطح از فعالیت پایه‌ای‌ترین مجوزی است که یک صرافی می‌تواند داشته باشد. در دسته دوم، به این سطح از فعالیت صرافی‌ها، امکان مبادله در مرکز مبادله طلا و ارز هم اضافه می‌شود و می‌توانند از ابزار‌هایی که در این مرکز وجود دارد نیز استفاده کنند.
گروه‌هایی که مجوز دسته اول و دوم را دارند با دریافت مجوز سوم که شامل معاملات حواله می‌شود، در دسته سوم قرار می‌گیرند. گروه چهارم نیز شامل صرافی‌هایی است که معاملات بین‌المللی و بزرگ‌تر را انجام می‌دهند.
بانک مرکزی با معیار‌های مختلفی که در نظر گرفته شده، صرافی‌ها را رتبه‌بندی می‌کند و صرافی‌ها بر اساس رتبه‌ای که کسب می‌کنند، در یکی از این دسته‌ها قرار می‌گیرند و مجوز‌های مربوط به فعالیت‌هایی که مجاز به آن هستند از سوی بانک مرکزی برایشان صادر می‌شود.
ابوذر سروش؛ معاون نظارت بانک مرکزی اظهار کرده است: از این پس صرافی‌ها بر اساس امتیاز اخذ شده، از طرف بانک مرکزی رتبه‌بندی خواهند شد و بر این اساس صرافی‌هایی که رتبه بهتری داشته باشند امکان رشد و توسعه بیشتر فعالیت‌های خود از جمله تاسیس شعبه و باجه را خواهند داشت.
فصل جدید بازار ارز و مرکز مبادله
به گفته محمدرضا فرزین؛ رئیس کل بانک مرکزی: بانک مرکزی با سیاست‌هایش به دنبال این است که برای عاملان اقتصادی، نرخ ارز باثبات را علامت‌دهی کند. بر همین مبنا مرکز مبادله ارزی را راه‌اندازی کردیم که نوسان‌ها را محدود کنیم و نیازمندی‌های ارزی را در شرایط کنونی تامین کنیم.
بسط و تعمیق مرکز مبادله ارز و طلای ایران و توسعه ابزار‌های مورد استفاده در این مرکز می‌تواند اثرات زیادی بر تعادل و آرامش بازار ارز داشته باشد. با کاهش معاملات بازار غیررسمی ارز و زمانی که تمام مبادلات در بستر یک بازار رسمی باشد، دیگر فرصتی برای سودجویان برای سوءاستفاده از این بازار وجود نخواهد شد و این می‌تواند فصل جدیدی برای بازار ارز باشد.
بیش از ۵ ماه از آغاز به فعالیت مرکز مبادله می‌گذرد و به گفته بسیاری از کارشناسان فعالیت مرکز مبادله به خوبی توانسته مبادلات در بازار غیررسمی را کوچک کند و انجام مبادلات در بستر رسمی را افزایش دهد. در این مدت نرخ ارز نیز به خوبی مدیریت شده است و از ابتدای امسال از نوسانات ارزی که تا پیش از این موجب افزایش قیمت‌ها و سطح تورم می‌شد، دیگر خبری نیست.
بانک مرکزی در صدد افزایش توسعه ابزار‌ها و فعالیت‌های مرکز مبادله است. این مرکز ظرفیت بسیار بالایی برای ایجاد خدماتی کاربردی برای فعالان بازار ارز، تجار، صادرکنندگان و واردکنندگان کشور دارد که با استفاده از آنها می‌توانند ریسک‌های معاملاتی خود را کاهش دهند.
معاون ارزی بانک مرکزی در این‌باره تاکید کرده است: با اقداماتی که در ماه‌های آینده اجرا می‌شود، استفاده از ابزار‌های مالی در مرکز مبادله ارز و طلا وارد فاز جدیدی می‌شود و شاهد توسعه ابزار‌ها و خدمات این مرکز خواهیم بود. خوشبختانه در اولین اقدام، اولین دستورالعمل انتشار اوراق بهادار مبتنی بر ارز (صکوک مرابحه) برای پالایشگاه گازی بیدبلند با عاملیت بانک ملت در بانک مرکزی مصوب و موافقت اصولی برای این اوراق صادر شده که پس از طی سایر مجوز‌ها در اولین فرصت عرضه خواهد شد.
ایبنا