کاهش 80‌درصدی درآمد خانوار در سال 92

این خبر را معاون روابط کار وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعلام و تاکید کرد: «هر یک‌درصد تورم 1/2درصد درآمد خانوار را کاهش می‌دهد». با این احتساب در صورتی‌که آخرین تورم اعلامی بانک‌مرکزی در ماه گذشته را مبنا قرار دهیم به‌ازای تورم 4/38درصدی فعلی، درآمد خانوار ایرانی 80‌درصد کاهش یافته است. این سخنانی است که حسن هفده‌تن در اولین کارگروه سه‌جانبه تعیین مزد کارگران در سال 93 بیان کرد. همزمان با آخرین ماه سال، جلسات تعیین حداقل مزد برای کارگران در سال 93 آغاز شد تا دولت یازدهم اولین تعیین مزد کارگران را تجربه کند؛ تجربه‌ای که دولت را بر آن داشت از روز پیش نمایندگان کارگری، دولت و کارفرمایان را به بحث و بررسی درخصوص تعیین حقوق و دستمزد در سال 93 دعوت کند؛ جلساتی که دولت از آن با عنوان «آغاز گفت‌وگوهای اجتماعی» بین کارگران، کارفرمایان و دولت نام برده است و در نهایت قرار است تعیین کند مزد سال آتی کارگران چقدر خواهد بود. به گزارش تسنیم، هفده‌تن در این جلسات از بازنگری کلی در ساختار دستمزد سال ۹۳ کارگران با کاهش هزینه‌های کارفرمایان درخصوص مالیات، هزینه مواد اولیه، بیمه‌های اجتماعی، هزینه سربار و مبادله خبر داد. وی تاکید کرد: متاسفانه کشور در شرایط رکود اقتصادی به‌سر می‌برد؛ رکودی که منجر به رشد منفی در اقتصاد شده است و هر یک‌درصد رشد منفی نرخ بیکاری را نیم‌‌درصد افزایش می‌دهد. معاون وزیر کار در این نشست با نگاهی به تبعات پرداخت یارانه‌های نقدی گفت: برخی از اشتباهات منجر شد که سطح معیشت برخی دهک‌های پایین جامعه دچار مشکل شود. 

کاهش 80‌درصدی درآمد خانوار، افزایش 480‌درصدی هزینه سبد معیشتی خانوار نسبت به مزد و تورم 4/38‌درصدی یک سوی معادله تعیین مزد سال 93 است و افزایش هزینه‌های تولید در سوی دیگر این معادله؛ معادله‌ای که افزایش مزد در آن انتقاد تولیدکنندگان را در پی دارد و کاهش آن کوچک‌ترشدن سبد معیشت خانوارها را. دولت یازدهم اما بارها بر حل این موضوع از طریق پرداخت‌های غیرنقدی تاکید کرده و اکنون در جلسه دیروز تعیین مزد هم معاون وزیر کار از طراحی شیوه جدید دستمزد نام برد که در آن قرار است هزینه‌های کارفرمایان کاهش یابد و به سهم مزد کارگران افزوده شود. اما موضوعی که می‌توان بر آن تاکید کرد افزایش هزینه سبد خانوار در مقایسه با مزد است. در سال 92 هزینه‌های سبد معیشت یک خانوار چهارنفره 8/4 برابر درآمد ماهانه یک کارگر بوده است. به عبارت دیگر در سال‌جاری در حالی که هر خانوار چهارنفره ماهانه دومیلیون‌و360هزارتومان هزینه داشته‌ است مزد مصوب دولت برای سال 92 تنها 487هزارتومان بوده است. یعنی در سال‌جاری مزد کارگران ماهانه یک‌میلیون‌و870هزارتومان از درآمدشان کمتر بوده است؛ شکافی که همه‌ساله در میان مزد مصوب و هزینه سبد کالای معیشت خانوارها وجود دارد و دولت همچنان قادر به پرکردن این فاصله نیست. 

بر اساس ماده 41 قانون کار مبنای تعیین مزد دو ملاک تورم و هزینه سبد معیشت خانوار است. مبنای تورم، تورم اعلام‌شده در بهمن ماه است و آخرین تورمی که بانک‌مرکزی اعلام کرده تورم 4/38‌درصدی است. یعنی در جلسات مشترک مزد باید متناسب با این نرخ افزایش یابد. اما حمید حاج‌اسماعیلی، کارشناس بازار کار در گفت‌وگو با «شرق» تاکید می‌کند میزان افزایش مزد سال 93 به نحو غیرمستقیم در بودجه سال آتی مشخص شده است. 

دومین فاکتور تعیین مزد، هزینه سبد معیشت خانوار است. در بند دو ماده 41 قانون کار هم تاکید شده است حداﻗﻞ ﻣﺰد ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﻧﺪازه‌ای ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ زﻧﺪﮔﯽ ﯾﮏ ﺧﺎﻧﻮاده را ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد ﻣﺘﻮﺳﻂ آن ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮاﺟﻊ رﺳﻤﯽ اﻋﻼم ﻣﯽﺷﻮد، ﺗﺎﻣﯿﻦ کند. بانک‌مرکزی در محاسبات خود سبد معیشتی یک خانوار چهارنفره را مبنا و ملاک قرار می‌دهد. آخرین آماری که بانک‌مرکزی از هزینه خالص سالانه یک خانوار شهری چهارنفره ارایه داده است، مربوط به سال 90 است که نیازهای یک خانواده چهارنفره را در 12 گروه خوراک، کفش و پوشاک، مسکن، بهداشت و درمان، تحصیل، حمل‌ونقل، دخانیات، اثاثیه، ارتباطات، امور فرهنگی و تفریحی، رستوران و هتل و کالاها و خدمات متفرقه دسته‌بندی کرده‌ است. بر اساس محاسبات این مرکز سبد معیشتی یک خانواده چهارنفره در سال 90 یک‌میلیون‌و386هزارتومان بوده است. این هزینه‌ها در سال‌های 91 و 92 اعلام نشده است اما سال پیش نمایندگان کارگری بر مبنای تورم و با نگاهی به آمارهای بانک‌مرکزی سبد معیشت یک خانوار چهارنفره را دو‌میلیون‌و361هزارتومان برآورد کردند. با فرض ثابت ماندن این هزینه‌ها در سال آتی و افزایش مزد 608هزارتومانی باز هم سبد معیشت خانوار اختلاف یک‌میلیون‌و700هزارتومانی با مزد مصوب دارد.  حتی اگر 12 کالایی را که در سبد معیشت خانواده قرار دارد به سه قلم کالایی که نیازهای اولیه افراد را تامین می‌کند (خوراک، پوشاک و مسکن) تقلیل دهیم هزینه همین سه قلم به یک‌میلیون‌و 495‌میلیون‌تومان می‌رسد و باز هم اختلاف 887هزارتومانی با مزد مصوب سال آتی خواهد داشت. اما این در حالی است که کالاهایی مانند بهداشت و درمان، هزینه حمل‌ونقل، تحصیل یا موارد دیگر همه جزو نیازها و کالاهای اساسی موردنیاز افراد است و هیچ‌کدام نیازی غیرضروری یا تجملی در سبد معیشت خانواده محسوب نمی‌شود. 

مروری بر مزد و هزینه‌های سبد معیشت خانوار نشان می‌دهد در تمام سال‌های گذشته همواره مزد کارگران از درآمدشان عقب بوده و اختلاف حدود 400 تا 480‌درصدی بین دخل و خرج آنان وجود داشته است. یعنی در فاصله سال‌های 84 تا 92 هیچ سالی را نمی‌توان یافت که هزینه سبد معیشت خانوار کارگری از میزان مزد کمتر باشد. تنها اصلی که در این سال‌ها تغییر کرده است، افزایش شکاف بین مزد و هزینه سبد خانوار است. در سال 84 مزد 122هزارتومانی کارگران 440هزارتومان از سبد معیشت‌شان عقب بود.  در سال 85 این اختلاف افزایش یافته و به 500‌هزار‌تومان می‌رسد. یعنی به‌ازای مزد 150‌هزار‌تومانی هر خانوار 619‌هزار‌تومان هزینه دارد. در سال 86 مزد و سبد معیشت اختلاف 570‌هزار‌تومانی دارند. در سال 87 در حالی هر کارگر تنها 219‌هزار‌تومان مزد دریافت می‌کرد که سبد هزینه خانوار 920‌هزار‌تومان بوده است. این روند صعودی همچنان ادامه دارد تا آنکه در سال 90 مزد 330‌هزار‌تومانی کارگران در برابر هزینه‌های یک‌میلیون‌و300‌هزار‌تومانی اختلاف یک‌میلیون‌تومانی را تجربه می‌کند. اگرچه بانک‌مرکزی از سال 90 هیچ آمار جامعی درخصوص هزینه‌های سبد معیشت ارایه نمی‌دهد اما بر اساس آماری که نمایندگان کارگری اعلام می‌کنند در سال 92 مزد و هزینه سبد معیشت یک‌میلیون‌و870‌هزار‌تومان با هم اختلاف دارند.