یک کارشناس اقتصادی با تأکید براینکه بانک مرکزی به خاطر جلوگیری از افزایش تورم وارداتی بازار مرجع ارز را کنترل می‌کند از بی اعتنایی به بازار آزاد انتقاد کرد و گفت: قیمت‌های ارز بیانگر عدم اجرای مصوبه ارزی شورای پول و اعتبار است.
سید آیت‌اله تجلی ضمن ارائه تحلیلی از وضعیت فعلی بازار ارز اظهار داشت: طبق قانون برنامه پنجم توسعه و توصیه های کارشناسان اقتصادی، نرخ ارز در کشور باید به سمت تک نرخی شدن هدایت شود.
وی با اشاره به سابقه سیاست های ارزی در سال های گذشته افزود: زحمات زیادی در گذشته برای تبدیل ارز چند نرخی به ارز تک نرخی کشیده شده است.
این کارشناس اقتصادی ضمن اشاره به اینکه سیاست های ارزی اخیر سیاست گذاران پولی و بانکی بیانگر نادیده گرفتن زحمات گذشته است، تصریح کرد: اصلا پذیرفته نیست که هم اکنون به سمت چند نرخی شدن ارز حرکت کنیم.
*اقتصاد ایران به سال‌های چند نرخی ارز برگشت
تجلی تأکید کرد: هم اکنون اقتصاد ایران به سال هایی برگشته که نرخ ارز در بازار چند نرخی بود و نمی توان گفت که شرایط تحریم باعث بوجود آمدن چنین وضعیتی شده است.
وی با تأکید بر ضرورت حفظ سیاست تعدیل نرخ ارز در شرایط تحریم ها گفت: در این موقعیت بانک مرکزی باید نرخ ارز را شناور اما مدیریت شده در بازار هدایت می کرد.
این کارشناس اقتصادی ادامه داد: البته از اواخر سال گذشته و همچنین سال جاری مشکلات ارزی کشور افزایش یافته و به نظر می رسد سیاست شناور مدیریت شده در این خصوص رعایت نشده است.
تجلی ضمن اشاره به عدم رعایت قانون برنامه پنجم توسعه در بازار ارز، افزود: در شرایط فعلی که فشارهای تحریم‌ها به کشور زیاد شده باید مسئولان مربوطه به نوعی مصرف ارز را کنترل کنند.
وی راهکار کنترل مصرف ارز را افزایش نرخ ارز مطابق با تقاضای بازار دانست و بیان کرد: اگر تقاضا افزایش پیدا کرد بانک مرکزی باید با قیمت‌ها کنار بیاید.
* سیاست‌های بانک مرکزی دیگر مورد اعتماد نیست
این فعال بانکی اضافه کرد: اما افزایش نرخ ارز با وجود اعلام‌ها و مصوبات شورای پول و اعتبار بیانگر این علت است که متأسفانه دیگر حرف‌ها و سیاست‌های بانک مرکزی مورد اعتماد عموم نیست.
تجلی گفت: در ماه‌های اخیر عکس هر چه بانک مرکزی بعنوان سیاست ارزی اعلام کرده اتفاق افتاده است؛ زمانی که کارگزارن بازار این وضعیت را می بینند دیگر به سیاست‌های بانک مرکزی اعتماد نمی‌کنند.
این کارشناس اقتصادی تصریح کرد: براساس مصوبه شورای پول و اعتبار مبنی بر تک‌نرخی کردن ارز باید نرخ ارز بازار آزاد کاهش پیدا می کرد اما این اتفاق نیفتاد.
وی گفت: با ابلاغ این مصوبه، بازار ارز با تصور اینکه بانک مرکزی ارز را بالاتر از نرخ مرجع و با نرخی که قاعدتاً پایین‌تر از نرخ بازار آزاد است به بازار عرضه خواهد کرد موجب خواهد شد تا نرخ ارز در بخش آزاد به سمت پایین کاهش پیدا کند اما عدم اعتماد عمومی به سیاست‌های بانک مرکزی مانع از تحقق این فرضیه شد.
* بازهم بازار ارز بورس را نشانه گرفت
تجلی مشکل دیگر سیاست‌های ارزی بانک مرکزی را در بازار سرمایه عنوان و تصریح کرد: از آنجایی که هجمه‌های تحریمی بازار سرمایه را نشانه می گیرد فعالان این بخش به بازارهای موازی روی می آورند.
این کارشناس اقتصادی ادامه داد: بخاطر اینکه یکی از بازارهای موازی بازار سرمایه بازار ارز است زمانی که فعالان بورسی عدم مدیریت را در بخش ارز مشاهده می کنند به طور طبیعی برای کسب سود منابع نقدی خود را به این سمت می آورند.
وی با بیان اینکه بانک مرکزی نباید از افزایش نرخ ارز بهراسد، گفت: نرخ شناور به معنای این است که همراه با تقاضای بازار نرخ افزایش یا کاهش پیدا کند اما اگر این نوسانات از دامنه‌ای بیشتر باشد و به اقتصاد ضربه بزند بانک مرکزی باید بازار را مدیریت کند.
تجلی اظهار کرد: مدیریت بانک مرکزی به معنای این است که هر جا لازم باشد دخالت کند نه اینکه نرخ ارز ثابت نگه داشته و نرخ مرجع تعیین و اعلام شود.
این کارشناس اقتصادی تصریح کرد: این درست نیست که بانک مرکزی زمانی که نمی تواند تمام نیازهای ارزی را در بازار مرجع تأمین کند بگوید برخی از نیازها در بازار آزاد تأمین شود.
* بانک مرکزی اصلاً شناور مدیریت شده را اجرا نمی‌کند
وی با تأکید براینکه سیاست‌های فعلی بانک مرکزی اصلاً به معنای سیاست شناور مدیریت شده نیست، گفت: براساس سیاست شناور مدیریت شده باید متناسب با نیاز و عرضه و تقاضای بازار نرخ تعیین شود اما اگر در کوتاه مدت این نوسانات زیاد شود بانک مرکزی مدیریت را در دست بگیرد.
این فعال بانکی ضمن اشاره به اینکه نرخ ارز یکی از شاخص‌های مهم کشورهاست، بیان کرد: در این شرایط کنترل واردات به نفع کشور است چراکه اگر بازار تصمیم بگیرد نرخ ارز افزایش پیدا کند واردات محدود و صادرات تقویت می‌شود.
تجلی در ادامه درباره بی تفاوتی بانک مرکزی نسبت به بازار آزاد ارز، گفت: اصلاً منطقی نیست که بازار مرجع و بازار آزاد برای ارز وجود داشته باشد که بانک مرکزی مسئول بازار مرجع باشد و به بخش آزاد اهمیتی ندهد.
* نرخ بازار آزاد؛ نرخ واحد ارز شود
وی تأکید کرد: باید نرخ بازار آزاد ارز بعنوان نرخ واحد در بخش ارز وجود داشته باشد؛ بانک مرکزی هم اگر بخواهد نرخ ارز را بالا یا پایین ببرد باید از طریق مکانیزم بازار این سیاست را اجرا کند.
این کارشناس اقتصادی به سیاست شناور مدیریت شده در کشورهای دیگر اشاره و تصریح کرد: هدف از این سیاست در سایر کشورها این است که بانک مرکزی از طریق بخشنامه، تعیین سطح و تعیین نرخ برای مصارف مختلف قیمت ارز را کنترل نکند بلکه مستقیم در بازار دخالت کرده و به خرید و فروش ارز بپردازد.
به اعتقاد تجلی، بانک مرکزی باید از نوسانات کوتاه مدت ارزی جلوگیری کند اما مانع از نوسانات بلند مدت این بخش نشود.
* چرا مصوبه شورای پول و اعتبار اجرا نمی‌شود؟!
این فعال بانکی ضمن تأکید براینکه بانک مرکزی مصوبه شورای پول و اعتبار مبنی سیاست شناور مدیریت شده و ارز تک نرخی را اجرا نمی کند، گفت: شاید به دلیل فشار از بخش‌های مختلف صنعتی و تولیدی است که بانک مرکزی تمایلی برای افزایش نرخ مرجع ارز ندارد.
وی در همین ارتباط افزود: بانک مرکزی باید اعلام کند اصلا نرخ مرجعی برای ارز وجود ندارد و باید تمام معاملات براساس نرخ بازار آزاد انجام شود؛ البته باید بانک مرکزی هم از تأمین کننده‌های ارز بازار آزاد باشد.
این کارشناس اقتصادی ادامه داد: بانک مرکزی باید بازاری را تشکیل دهد که هر کسی هر میزان ارزی که میخواهد به نرخ آزاد بخرد یا بفروشد.
خبرنگار در همین ارتباط به تجربه بانک مرکزی در ماه‌های اخیر مبنی بر افزایش نرخ مرجع ارز اشاره کرد و پرسید: تجربه آن دوران نشان داد که بانک مرکزی سیاست اشتباهی را برای کنترل بازار ارز در پیش گرفته، با این حساب در صحبت‌های مذکور شما پیشنهاد دادید که نرخ ارزافزایش پیدا کند؛ منطق اقتصادی این پیشنهاد چیست؟
تجلی در پاسخ با تأکید براینکه بانک مرکزی در آن برهه کار اشتباهی را انجام داد، گفت: اصلا درست نبود که بانک مرکزی یک هفته نرخ مرجع را افزایش و بعد دوباره این نرخ را کاهش داد.
*نباید به راحتی مهم‌ترین شاخص اقتصاد را دست‌کاری کرد
وی بیان کرد: در دنیا نرخ ارز و نرخ سود را به راحتی تغییر نمی‌دهند این درحالی است که در کشور ما این دو نرخ را که بعنوان کلیدی ترین شاخص‌های اقتصاد به حساب می‌آیند به راحتی دست‌کاری می کنند.
این کارشناس اقتصادی ادامه داد: به نظر می رسد بانک مرکزی سیاست مشخصی را برای بازار ارز ندارد؛ بانک مرکزی باید توان خود را در کنترل بازار بسنجد و برآوردی از نرخ تعادلی ارز در بازار اعلام کند و بر همان اساس بازار را کنترل کند.
تجلی افزود: البته بانک مرکزی باید از طریق تزریق دلار به بازار یا جمع‌آوری دلار از بازار نرخ ارز را کنترل کند. درتمام دنیا بانک‌های مرکزی از این روش‌ها استفاده می کنند.
وی با بیان اینکه از آنجایی که بانک مرکزی احساس کرده نوسانات کوتاه مدت ارزی در راستای افزایش نرخ ارز است نمی‌خواهد وارد بازار شود، گفت: به دلیل اینکه بانک مرکزی نمی‌خواهد نرخ ارز را افزایش دهد در این رابطه دچار مشکل شده است.
* ترس از تورم وارداتی دلیل بی اعتنایی بانک مرکزی به بازار
خبرنگار گفت: تجربه و البته علم اقتصاد نشان داده که افزایش نرخ ارز علاوه بر اینکه موجب تقویت صادرات می شود تضعیف تولید و همچنین افزایش بهای مواد اولیه وارداتی را به همراه دارد؛ به همین دلیل است که بانک مرکزی از افزایش نرخ مرجع می‌ترسد.
وی با تأیید مورد مذکور، پاسخ داد: از آنجایی که افزایش نرخ ارز موجب افزایش قیمت محصولات خارجی و یا مواد اولیه وارداتی می شود به طور حتم تورم وارداتی نیز بالا می رود.
تجلی ضمن اشاره به اینکه بانک مرکزی نمی خواهد تورم وارداتی داشته باشیم، تصریح کرد: هم‌اکنون نگرانی بانک مرکزی این است که اگر نرخ ارز افزایش پیدا کند قیمت برخی کالاهای وارداتی گران می شود و این امر روی تورم تأثیر می گذارد.
وی تأکید کرد: بانک مرکزی برای اینکه تورم کمتری را اعلام کند نرخ ارز را در بخش مرجع کنترل کرده است.
* افزایش نرخ ارز و راهکاری برای جلوگیری از تضعیف تولید
این کارشناس اقتصادی گفت: باید توجه داشت که اگر نرخ ارز افزایش پیدا کند میزان واردات محصولات لوکس به کشور کاهش پیدا می کند و این امر به نفع تولید داخلی است.
وی البته به تأثیر نرخ ارز در کالاهای سرمایه‌ای، واسطه‌ای و مواد اولیه اشاره و اضافه کرد: افزایش نرخ ارز در کالاهای سرمایه ای به دلیل سر شکن شدن قیمت‌ها در مراحل تولید و سایر موارد چندان مشهود نیست ضمن اینکه امکان ارائه یارانه برای این بخش‌ها هم وجود دارد.
وی با بیان اینکه باید سهم و نقش کالاهای واسطه‌ای نیز در این خصوص برآورد شود، ادامه داد: دولت می تواند به مجلس پیشنهاد دهد برای صنایعی که حتماً باید مواد اولیه آنها از خارج وارد شود برای مدتی خاص یارانه مستقیم پرداخت شود.
تجلی اظهار کرد: هم‌اکنون دولت از طریق نرخ ارز به واحدهای صنعتی یارانه می دهد چراکه نرخ ارز تعادلی نرخی نیست که هم اکنون در بازار مرجع وجود دارد.
این فعال بانکی به سودجویی برخی واحدهای تولیدی در این رابطه اشاره و تصریح کرد: هم‌اکنون صنایعی از یارانه استفاده می کنند که با ارز مرجع کالاهایی را وارد کشور کرده و با نرخ آزاد می فروشند و از این اختلاف ارز سود می برند.
*ال‌سی‌ریالی تأثیری در بازار ارز ندارد
تجلی در بخش دیگری از این گفت‌وگو در رابطه به برخی اظهارات مبنی بر تأثیر بسته شدن ال‌سی‌های ریالی در بازار ارز بیان کرد: این اظهارات اصلاً منطقی نیست چراکه ال‌سی‌های ریالی در بازار ارز به صورت مستقیم هیچ دخالتی ندارند.
وی تأکید کرد: ال‌سی ریالی در حقیقت تأمین مالی داخلی و موقت برای برخی صنایع بوده و تأثیری در بازار ارز نداشته‌اند چراکه کاملاً برای فعالیت‌های تأمین مالی داخلی بوده اند.
این کارشناس اقتصادی در خاتمه افزود: هم‌اکنون بانک مرکزی سیاست موثری را برای بازار ارز اجرا نمی کند. اگر بانک مرکزی شناور ارزی را پیاده کند دیگر ارز چند نرخی در بازار نداریم.
خبرگزاری فارس