صنعت نفت به وضوح کلیدی‌ترین و بزرگترین صنعت یا حوزه اقتصادی ایران است و با وجود اینکه گفته می‌شود نفت ایران ملی شده است، اما دامنه این ملی شدن به صنعت نفت کشور نرسیده است.
به تعبیر دقیق‌تر، ایرانیان، با ابزار، لیسانس و تکنولوژی‌های خارجی نفت و گاز را استخراج می‌کنند، آن را پالایش کرده یا به محصولات پتروشیمی تبدیل می‌کنند و پس از آن یا مواد خام را صادر کرده و یا بخشی از آن را داخل کشور مصرف می‌کنند. سپس با درآمد ناشی از این صادرات دوباره دانش فنی و تکنولوژی را از همان کشورها خریداری می‌کنند. در این چرخه اقتصاد صنعتی کشورهای طرف معامله با ایران رشد می‌کند، دانش فنی آنها به روز می‌شود و در این دور باطل نیاز ما به آنها در تامین تجهیزات اساسی باقی می‌ماند.
رشد شتابان برای توسعه که از اهداف برنامهء چهارم و پنجم است امر سرمایه‌گذاری را الزامی و اجتناب‌ناپذیر کرده و شرایط سرمایه‌گذاری با هدف رشد و توسعهء صنعتی، ایجاد اشتغال، استقرار صنعت پویا و مستقل، افزایش تولید ناخالص ملی و بالاخره رسیدن به رفاه عمومی جامعه را نیز با تاسیس حساب ذخیرهء ارزی تسهیل کرده است که این امر با تدوین آیین‌نامهء استفاده از تسهیلات حساب ذخیرهء ارزی، بسیاری از کارآفرینان بخش خصوصی را تشویق به سرمایه‌گذاری و تاسیس بنگاه‌های تولیدی کرده است.
به همین دلیل اکثر کارشناسان و تولیدکنندگان می‌گویند تا زمانی که نفت در ایران به اقتصاد ملی پیوند نخورد و نیازهای صنعتی نفت از داخل کشور تامین نشود، هرگونه طرحی برای رشد اقتصادی ایران در یک چرخه اقتصادی سازنده بی‌معنا خواهد بود.
در واقع صنعت نفت بزرگترین و یکی از معدود صنعت‌هایی است که امکان تامین هزینه مورد نیاز برای تحقیق و توسعه را در اقتصاد ایران و در رقابت با غول‌های صنعت در جهان در اختیار دارد.
**عزم ملی برای حمایت از سازندگان داخلی
با این وجود و حتی در شرایط تحریم که بهترین فضا برای توجه به داخلی سازی تجهیزات پیچیده صنعت نفت را فراهم کرده است، و این در حالی است که حمایت از سازندگان و تولیدکنندگان داخلی مورد توجه رهبر معظم انقلاب بوده بایستی مسولان عزم ملی خود را جزم کرده در راستای حمایت از توان داخلی گامهای مثبتی بردارند شاهد پویایی این صنعت در عرصه داخلی و بین المللی باشیم.
** نبود شفافیت در قراردادهای نفتی چالش اصلی تولیدکنندگان
قانون ارجاع کار، اجرایی شدن LC ریالی و ارزی، مشکلات بازپرداخت وام، نگرانی از مشکلات بیرونی، عدم شفافیت قراردادها از جمله اساسی ترین مشکلات و چالش‌هایی است که سازندگاان داخلی مواجه است به عنوان مثال طی سه ماههء پایانی سال گذشته و مدت زمان سپری‌شده از ابتدای امسال، فشارها و محدودیت‌های خارجی، بسیاری از صنایع را تهدید می‌کند.
برخی از واحدهای تولیدی که بخشی از قطعات یا مواد اولیهء موردنیاز خود را از خارج وارد می‌کنند با فشارهایی روبه‌رو شده‌اند. در طرف مقابل اما بخش بازرگانی واردات کالا همچنان سودهای سرشار را نصیب فعالان این بخش می‌کند.
** تصمیم‌گیری های سلیقه‌ای معضلی بزرگ در بخش تولید
گرچه برخی از تصمیم‌گیری‌های سلیقه‌ای به چالش‌های عمده‌ای در بخش تولید دامن‌زده است اما بسیاری از فعالان بخش صنعت معتقدند همواره برخی از اظهارنظرهای مسوولان، اثرات نامطلوبی در روند مراودات بین‌المللی صنایع می‌گذارد. به طوری که هم‌اکنون اثرات ناشی از فشارهای خارجی باعث شده تا برخی از صنایع در تامین مواد اولیهء موردنیاز خود با مشکل مواجه شوند.
این مساله موجب شده تا برخی از صنایع نتوانند به موقع طرح‌ها و یا کالاهای سفارشی خود را آماده کنند و بر این اساس از سوی کارفرمایان تحت فشار قرار می‌گیرند.در کنار این موارد کاهش شدید نقدینگی در بخش صنعت، تغییرات عمدهء نرخ ارز، روش‌های نامناسب اخذ مالیات و عوارض، قوانین سخت تامین اجتماعی و به ویژه نحوهء نادرست اخذ تجمیع عوارض باعث شده تا برخی از فعالیت‌های تولیدی کشور از خیر انتفاع خارج شوند.
** تقویت شرکت‌های دانش بینان موتور محرکه توسعه نفت
داوود صفائی مدیر شرکت دانش بنیان اظهار داشت: ما امکان تعامل با شرکت های خارجی را داریم؛ زیرا زبان یکدیگر را به خوبی می فهمیم و همچنین در این تعامل از بروکراسی و محدودیت های متداول در سیستم دولتی خبری نیست.
صفائی در مورد نقش شرکت های دانش بنیان در تعامل با شرکت های بین المللی تصریح کرد: شرکت های دانش بنیان و خصوصی هیچ محدودیتی برای ارتباط سازنده با سایر کشورها را ندارند و تحرک این نوع شرکت ها نسبت به دولتی ها بسیار بیشتر بوده بنابراین می توانیم بگویم که اگر مجموعه نفت بتواند شرکت های خصوصی و دانش بنیان را تقویت و حمایت کند، این شرکت ها نقش موتور محرک را برای نفت بازی خواهند کرد.
وی ادامه داد: ما می توانیم با انتقال تکنولوژی و ورود فن آوریهای روز به کشور و صنعت نفت در راه توسعه این صنعت نقش موثری را داشته باشیم.
** در برگزاری مناقصات توان مالی و تجربه شرکت‌ها لحاظ شود
در ادامه قدرت سوری تولیدکننده تجهیزات نفتی، شفاف نبودن قراردادها در پروژه ها و بی‌توجهی به رتبه، توان مالی، فنی و تجربی پیمانکاران در برگزاری مناقصات را از جمله مشکلات جدی پیمانکاران در این حوزه مهم ذکر کرد و افزود: مناقصات در حوزه اجرای فعالیت‌های کشور اصولی برگزار نمی‌شود و ارزیابی پیمانکاران به شکل درستی صورت نمی‌پذیرد.
وی گفت: در برگزاری مناقصات توان مالی، تجربی و فنی شرکت‌کنندگان در نظر گرفته نمی‌شود، در نتیجه شرکت‌هایی بدون توان فنی، مالی و تجربی صرفا با دادن پیشنهادات پایین‌تر برنده کار می‌شوند که در نهایت توان ارایه کار بالا را ندارند.
وی افزود: از سوی دیگر فعالیت شرکت‌های بزرگ متوقف مانده و بعضا مجبور به پذیرش پروژه‌های کوچک شده و حتی ممکن است به ورشکستگی آنها منجر شود.
این تولیدکننده اضافه کرد: این در حالی است که اگر کار به شرکت‌های توانمند سپرده شود شرکت‌های کوچک دست‌اندرکار پروژه‌های کوچک‌تر شده و به مرور رشد می‌کنند و این فرآیند توان شرکت‌های بزرگ را نیز برای اجرای کارهای بزرگ‌تر افزایش می‌دهد.
** تنها 25 درصد از تولیدات داخلی استفاده می شود
سوری اظهار داشت: تنها 25 درصد از کالاهایی که در صنایع نفت و گاز و پتروشیمی مورد استفاده قرار می گیرد از توان داخلی است اکثر تجهیزات از خارج وارد می شود.
تولیدکنده تجهیزات نفت ، همچنین به شفاف نبودن قوانین اشاره کرد و افزود: اعمال نظرهای سلیقه‌ای توسط سازمان مالیاتی و بیمه‌ای مشکلات پیمانکاران را دو چندان کرده است.
سوری یادآور شد: هیچ وقت صنعت بدون شفاف سازی و مقابله با رانت پیشرفت نخواهد کرد و اساسا لازمه پیشرفت صنعت شفاف سازی در قراردادها است و این مطلب را وزیر نفت خوب می داند.
درست است تولیدکنندگان مثل بازرگانان ، سود شان تنها در معامله نیست و در اشتغال، توسعه تکنولوژی و تولید محصول نیز سود می برند اما ددر هر صورت آنها هم وابستگی اقتصادی دارند.
هرچه قدر ما محیط اقتصادی شفاف تری داشته باشیم نتیجه بهتری بدست می آوریم.
وی خاطرنشان کرد: بایستی در این زمینه تدابیری هوشمندانه اتخاذ شود تا گرهی از سازندگان داخلی گشوده شده و عرصه برای حضور بیشتر در صحنه‌های رقابتی فراهم شود.
باشگاه خبرنگاران