با افزایش تحریمها، ایران بسیاری از مشتریان نفتی خود را از دست داد. در این دوران این نفت عربستان بود که جای نفت ایران را در بسیاری از کشورهای مصرف‌کننده از جمله آفریقای‌جنوبی گرفت. حال چشم‌انداز لغو تحریمها بعد از توافق لوزان موجب شده مشتریان نفتی ایران به نوبت مسافر تهران شوند و مذاکرات نفتی خود را با کشورمان آغاز کنند.
بعد از هندی‌ها این‌بار نوبت وزیر انرژی آفریقای جنوبی بود که به ایران سفر کند و با وزیر نفت کشورمان وارد مذاکره شود که این مذاکرات موجب هراس عربستان در مورد از دست دادن بازار نفت شده است.روز سه‌شنبه تینا جومت پترسون، وزیر انرژی آفریقای جنوبی وارد تهران شد و با بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت کشورمان درباره همکاری‌های دو‌جانبه ایران و آفریقای جنوبی در بخش‌های نفت و گاز دیدار و گفت‌وگو کرد. در واقع با افزایش احتمال لغو تحریمها، مشتریان سنتی نفت کشورمان خواهان خرید نفت ایران شده‌اند. از سویی محسن قمصری، مدیر امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران نیز اخیرا با اشاره به آغاز مذاکرات با پالایشگاه‌های آسیایی، اروپایی و مشتریان سابق نفتی ایران گفته است: قطعا در صورت دستیابی به توافق جامع هسته‌ای و لغو تحریم‌های بین‌المللی امکان بازگرداندن بشکه‌های نفت صادراتی ایران به بازار جهانی وجود دارد.
آفریقا همچنان خواهان نفت ایران
پیش از شروع تحریمها، ایران بزرگترین تامین‌کننده نفت آفریقای جنوبی بوده است به‌طوری‌که براساس آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا، 27 درصد نفت وارداتی این کشور از ایران خریداری می‌شده است و در سال ۲۰۱۱ میلادی، آفریقای جنوبی با واردات روزانه حدود 100 هزار بشکه نفت خام از ایران پس از کشورهایی همچون چین، هند، ژاپن، کره جنوبی، ترکیه، ایتالیا، اسپانیا و یونان، نهمین مشتری بزرگ خریدار نفت ایران بوده است.اما با افزایش تحریم‌های آمریکا و اتحادیه اروپا از سال 2011 آفریقای جنوبی واردات نفت خود از ایران را کاهش داد به‌طوری‌که در جولای 2012 واردات خود را از کشورمان متوقف کرد. بعد از توقف خرید نفت از ایران، آفریقای جنوبی واردات خود را از عربستان سعودی، نیجریه و آنگولا افزایش داد. تحریم‌های غرب شامل موسسات مالی خارجی می‌شد که مراودات بانکی مربوط به نفت را با بانک مرکزی ایران انجام می‌دادند. از همان زمان بسیاری از موسسات مالی مجبور به قطع روابط تجاری خود با ایران شدند.بر اساس آخرین آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا، مصرف نفت آفریقای جنوبی در سال 2013 به بیش از 600 هزار بشکه در روز رسیده و از این مقدار روزانه بیش از 370 هزار بشکه را وارد کرده است. آفریقای جنوبی عمده نفت وارداتی خود را از کشورهای عضو اوپک خریداری می‌کند. از ژانویه تا نوامبر 2013 عربستان نیمی از نفت وارداتی آفریقای جنوبی را تامین کرد، بعد از این نیجریه با 24 درصد، آنگولا با 14 درصد و غنا با 5 درصد بزرگترین صادر‌کنندگان نفت آفریقای جنوبی هستند. در این سال ایران هیچ نفتی به این کشور صادر نکرده است. بر همین اساس آفریقای جنوبی نیز جزو بازارهای نفتی ایران است که از دست رفته و عربستان آن را پر کرده است. سعودی‌ها که طی یک سال گذشته به دلیل حفظ بازارهای نفتی خود حاضر به کاهش تولید نشده و افت 50 درصدی قیمت نفت را به جان خریدند، اینک در آستانه ورود نفت ایران به بازارهای جهانی درحال از دست دادن بازارهای به دست آورده خود هستند و این مساله عربستان را به واهمه انداخته است.عربستان بعد از اینکه زمزمه‌های نزدیک شدن به توافق بین ایران و غرب به گوش رسید شروع به افزایش بی‌سابقه‌ای در تولید نفت خود کرد، به‌طوری‌که در مارس سال جاری میلادی توانست روزانه 3/ 10 میلیون بشکه نفت خام تولید کند و رکورد تازه‌ای از تولید را به ثبت رساند. علی النعیمی، وزیر نفت عربستان نیز چندی پیش اعلام کرد که کشورش در ماه آوریل به همان شدت در حال تولید نفت است. این در حالی است که زنگنه بارها اعلام کرده که با رفع تحریمها و بازگشت نفت ایران به بازارهای جهانی، دیگر کشورهای عضو اوپک با کاستن از میزان تولید نفت خود باید برای نفت ایران جا باز کنند تا شاهد افت دوباره قیمت نفت نباشیم. اما برخلاف گفته‌های زنگنه کشورهای اوپکی از جمله عربستان ماه پیش تولید خود را افزایش دادند و النعیمی تلویحا اعلام کرد که سعودی‌ها حاضر نیستند تولید نفت را کاهش دهند. وی در این خصوص گفت که بازارهای آسیایی خواهان نفت ما هستند و ما نیز نیاز آنها را تامین می‌کنیم. ازطرفی النعیمی همچنین با اشاره به افزایش تولید این کشور اعلام کرد که احتمالا با رفع تحریم‌های ایران شاهد افت قیمت نفت خواهیم بود چراکه عرضه نفت از سوی ایران افزایش می‌یابد. در واقع وزیر نفت سعودی‌ها حرفی کاملا مخالف زنگنه زده و اعلام کرده حاضر نیست با افزایش تولید نفت ایران بازارهای خود را از دست بدهد و عرضه نفتش را کاهش دهد.
رایزنی النعیمی در چین برای تداوم صادرات نفت
شاید نگرانی سعودی‌ها از بازگشت نفت ایران را بتوان در سفر وزیر نفت این کشور به چین مشاهده کرد. یعنی درست زمانی که هنوز یک ماه از سفر زنگنه به پکن نگذشته است النعیمی عازم این کشور شده و آمادگی عربستان برای افزایش عرضه نفت به چین را اعلام کرده است.
ایران در دوران پیش از تحریم سومین تامین‌کننده نفت چین بود. در واقع بر اساس آمارهای اداره اطلاعات انرژی آمریکا، در سال 2011 و 2012 ایران حدود 20 درصد از نفت این کشور را تامین کرده است. اما با اعمال تحریمها و کاهش صادرات نفت ایران، در حال حاضر کشورمان تنها 8 درصد از نفت وارداتی چینی‌ها را تامین می‌کند. بازار نفت چین نیز یکی دیگر از بازارهای تصرف شده توسط سعودی‌ها است. ماه پیش با توافق ایران و گروه 1+5 در چار‌چوب سیاسی در لوزان سوئیس زنگنه عازم چین شد و درباره تداوم همکاری‌ها با چشم بادامی‌ها به گفت‌وگو نشست. وزیر نفت درخصوص این سفر اعلام کرد که چین یکی از بزرگترین مصرف‌کنندگان نفت جهان به شمار می‌آید و حفظ روابط با این کشور برای ایران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. هرچند که وزیر نفت به‌طور مستقیم به میزان خرید نفت چینی‌ها از ایران بعد از تحریمها اشاره‌ای نکرد و تنها بر افزایش سرمایه‌گذاری شرکت‌های چینی در ایران تاکید نمود اما به نظر می‌رسد چین در ازای افزایش خرید نفت خواهان سهم بیشتری از پروژه‌های نفتی ایران شده است. در عین حال ماه پیش رویترز از افزایش 100 درصدی واردات یکی از پالایشگاه‌های چینی از میعانات گازی ایران خبر داد. النعیمی با مذاکره با مقامات چین به دنبال کسب تضمینی از میزان صادرات نفت کشورش به چین است. به گزارش خبرگزاری رویترز، النعیمی روز دوشنبه وارد چین شد و با مقامات نفتی این کشور در پکن دیدار کرد. وی در جریان این سفر تاکید کرد که عربستان آماده است تا در صورت نیاز صادرات نفت را به چین افزایش دهد. در این سفر النعیمی با «نور بکری»، رئیس اداره ملی انرژی چین دیدار و گفت‌وگو کرد. النعیمی در این خصوص گفته است که علاوه بر صادرات نفت عربستان به چین، ریاض آماده است که در حوزه‌های دیگری از جمله سرمایه‌گذاری‌های مشترک دوکشور در نفت و بازاریابی فرآورده‌های نفتی و همچنین تبادل تجربیات، تحقیقات و مطالعات و ابزارهای تولید و خدمات نفتی با چین همکاری کند. وی درخصوص نگرانی عربستان از کاهش تقاضای نفتی چین گفت: ما تغییری در تقاضای نفت نمی‌بینیم و همچنان همان حجم قبلی را تامین می‌کنیم و آماده افزایش صادرات به این کشور هستیم. پیش از این سفر النعیمی به سئول رفته و دیداری با مقامات نفتی کره جنوبی داشت. به نظر می‌رسد سعودی‌ها در حال تجدید پیمان با مشتریان نفتی خود هستند و برای تداوم تجارت نفتی با این کشورها بعد از لغو تحریم‌های ایران تلاش می‌کنند.
روزنامه دنیای اقتصاد