هرچند مسوولان بانک مرکزی در نشست خبری اعلام جزئیات بسته سیاستی دولت برای خروج از رکود، ابتدا عبارت «وام» را به کار برده و در نتیجه اینگونه القا شد که وام خودرو به 25 میلیون تومان افزایش یافته است، اما بعدا مشخص شد داستان چیز دیگری بوده و 25 میلیون تومان موردنظر با سازوکار جدیدی پرداخت خواهد شد.
طبق آنچه رسانه‌ها از قول رییس کل بانک مرکزی منتشر کردند، دولت در بسته سیاستی خود برای خروج از رکود، وام خودرو را از 15 به 25 میلیون تومان افزایش داده و بر این اساس، متقاضیان می‌توانند تا سقف 80 درصد از قیمت خودرو، از این وام که مدت بازپرداخت این وام هفت ساله و نرخ سود آن نیز 16 درصد است، استفاده کنند.
بر این اساس، برای افکار عمومی اینگونه جا افتاد که دولت برای خروج بازار خودرو از رکود، 10 میلیون تومان به وام خودرو اضافه و شرایط آن را نیز تسهیل کرده است و از همین رو متقاضیان می‌توانند با مراجعه به بانک‌های عامل، در خواست 25 میلیون تومان وام برای خرید خودرو بدهند. از آنجاکه دولت پیش تر وام 15 میلیونی با نرخ بهره 21 درصد برای خرید خودرو در نظر گفته بود و مشتریان می‌توانستند تنها معادل 60 درصد از قیمت خودرو موردنظر خود از این وام استفاده کنند، شرایط جدید می‌توانست انگیزه خرید را در بازار خودرو بالا ببرد.
این در حالی است که به فاصله چند ساعت از انتشار خبر «افزایش وام خودرو»، مسوولان بانک مرکزی به‌نوعی اعلام کردند 25 میلیون تومان موردنظر، در قالب «وام» پرداخت نمی‌شود و اصلا قرار نیست پولی به مشتریان داده شود.
آن طور که پیمان قربانی، معاون اقتصادی بانک مرکزی در برنامه گفت‌و‌گوی ویژه خبری شنبه شب اعلام کرد، شرکت‌های خودروساز داخلی 80 درصد قیمت خودرو را در این طرح از مشتریان در قالب تسهیلات هفت‌ساله دریافت می‌کنند و مشتریان با بانک‌ها روبه‌رو نمی‌شوند.
به گفته وی در این طرح تعامل میان خودروسازان و بانک‌ها برقرار می‌شود و بدین واسطه تقاضا (در بازار خودرو) تحریک خواهد شد. قربانی همچنین تاکید کرده که بانک مرکزی، منابع مالی را با نرخ 14درصد در اختیار بانک‌ها قرار داده و آنها با نرخ 16درصد به خودروسازان ارائه می‌کنند.
این اظهارات معاون اقتصادی بانک مرکزی در واقع خط بطلانی بود بر آنچه که تا چند ساعت پیش تر در ذهن مشتریان بازار خودرو جای گرفته بود، چه آنکه نشان می‌داد اصلا وام خودرویی در کار نیست. طبق گفته قربانی، پولی در قالب وام خودرو به متقاضیان پرداخت نخواهد شد و خودروسازان با استفاده از منابع بانک مرکزی تا 80 درصد قیمت محصولات خود را به مشتریان تسهیلات می‌دهند.
این در حالی است که ظهر دیروز خبر رسید بانک مرکزی قصد دارد تسهیلات 25 میلیون تومانی را در قالب وام خودرو نیز پرداخت کند. بر این اساس، ظاهرا چون پس از اعلام جزئیات بسته سیاستی خروج از رکود دولت، برای افکار عمومی این گونه جا افتاده که وام خودرو افزایش یافته است، بانک مرکزی تصمیم گرفته امکان پرداخت 25 میلیون تومان را در قالب وام نیز فراهم بیاورد.
با این حساب، اگر بانک مرکزی این تصمیم خود را عملی کند، متقاضیان می‌توانند با مراجعه به بانک‌های عامل، مبلغ 25 میلیون تومان در قالب «وام» دریافت و نسبت به خرید خودرو موردنظر اقدام کنند.
البته این اتفاق ناقض تصمیم قبلی بانک مرکزی برای پرداخت تسهیلات خودرو نبوده و به‌نظر می‌رسد سیاست جدید این است که 25میلیون تومان موردنظر با دو سازوکار متفاوت در اختیار متقاضیان قرار بگیرد. در واقع به احتمال زیاد، بخشی از اعتبار در نظر گرفته شده برای خروج بازار خودرو از رکود، به صورت وام و بخشی دیگر به صورت تسهیلات، به این بازار تزریق خواهد شد. به‌عبارت بهتر، تفاوت این دو طرح تنها در این است که در روش اول (پرداخت تسهیلات)، پولی به مشتریان داده نمی‌شود، اما آنها می‌توانند معادل 80 درصد قیمت خودرو، از خودروساز تسهیلات دریافت کنند و در روش دوم (پرداخت وام)، مشتریان می‌توانند با مراجعه به بانک، 25 میلیون تومان برای خرید خودرو وام بگیرند. این در شرایطی است که به‌نظر می‌رسد نرخ سود و مدت زمان بازپرداخت 25 میلیون تومان موردنظر در هر دو روش، یکسان و معادل 16 درصد و هفت سال است، هرچند البته مسوولان بانک مرکزی اعلام کرده‌اند به‌زودی جزئیات پرداخت وام و تسهیلات مذکور را اعلام خواهند کرد.
بازار تکان می‌خورد
اما با توجه به اینکه بانک مرکزی احتمالا 25 میلیون تومان در نظر گرفته برای مشتریان خودرو را در هر دو قالب وام و تسهیلات پرداخت خواهد کرد، نگاهی می‌اندازیم به اثرگذاری این دو روش بر تحریک تقاضا در بازار خودرو.
ابتدا از روش اول شروع می‌کنیم،روشی که طبق آن، پولی به مشتریان پرداخت نمی‌شود و 25 میلیون تومان موردنظر در قالب تسهیلات ارائه خواهد شد. طبق این روش، مشتریان با مراجعه به نمایندگی‌های خودروسازان داخلی، می‌توانند تا 80 درصد قیمت محصول موردنظر خود را در قالب تسهیلات پرداخت و با سود 16 درصد و در مدت زمانی هفت ساله، تسهیلات موردنظر را بازپرداخت کنند.
با این حساب، امکان خرید خودرو با نقدینگی کم (تا مرز چهار میلیون تومان) برای مشتریان فراهم آمده و به‌عنوان مثال کسی که قصد خرید پراید دارد، می‌تواند چهار میلیون تومان پرداخت کرده و معادل 80 درصد قیمت آن (16 میلیون تومان) نیز تسهیلات دریافت کند. یا مثلا برای خودرویی مانند پژو 405، مشتریان می‌توانند با پرداخت 6 میلیون تومان و در یافت تسهیلات 24 میلیون تومانی (معادل 80 درصد قیمت خودرو موردنظر)، نسبت به خرید این محصول اقدام کنند.
یکی از نکات مثبت روش مذکور، در امان ماندن تسهیلات 25 میلیون تومانی از خطر صوری شدن است، چه آنکه با توجه به حذف «مشتری» از پروسه پرداخت این پول، عملا امکان خرج کردن آن در بازاری غیر از خودرو، تقریبا صفر خواهد بود. این موضوع سبب می‌شود اعتباری که دولت برای تحریک تقاضای خودرو در نظر گرفته، صرفا به بازار خودرو تزریق و راهی دیگر بازارها نشود. با این حساب، خودروسازان می‌توانند امیدوار باشند که در صورت استقبال مشتریان از تسهیلات 25 میلیونی، تمام تسهیلات پرداختی، در بازار خودرو به کار گرفته شده و در نتیجه آنها (شرکت‌های خودروساز) تا حدی از رکود خارج شوند؛ اما آیا مشتریان از طرح موردنظر استقبال خواهند کرد؟
به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، یکی از دلایل رکود سنگین فعلی در بازار خودرو، کاهش قدرت خرید مشتریان است، چه آنکه خیلی‌ها توان مالی لازم را برای خرید خودرو موردنظر خود نداشته و در نتیجه از خرید محروم هستند. کارشناسان از همین رو معتقدند که در نظر گرفتن تسهیلات 25 میلیونی می‌تواند آن دسته از مشتریان را که به‌دلیل کمبود نقدینگی دست شان از خرید خودرو کوتاه شده، به بازار برگرداند. کارشناسان بر این باورند که بسته سیاستی دولت می‌تواند تقاضا در بازار خودرو را تحریک کند؛ زیرا در حال حاضر موقعیت و فرصت خوبی برای مشتریان پیش آمده تا با حداقل پیش پرداخت، خودرو موردنظر خود را بخرند.
در این میان البته برخی کارشناسان، میزان اثرگذاری تسهیلات 25 میلیون تومانی بر بازار خودرو را مشروط دانسته و تاکید می‌کنند که اثرپذیری بازار در این ماجرا، به شرایط پرداخت این تسهیلات و همچنین تعداد آن بستگی دارد.
لزوم جلوگیری از صوری شدن وام
اما بانک مرکزی در شرایطی قصد دارد 25 میلیون تومان موردنظر را در قالب وام نیز به متقاضیان بپردازد که کارشناسان معتقدند باید فکری به حال رهاندن این وام از خطر صوری شدن کرد. در این طرح، متقاضیان می‌توانند با مراجعه با بانک‌های عامل، 25 میلیون تومان وام به‌منظور خرید خودرو دریافت کنند، اما آیا تضمینی بابت استفاده از وام موردنظر در بازار خودرو هست؟ به اعتقاد کارشناسان، وام 25 میلیونی می‌تواند چرخ‌های بازار خودرو را تحرک بخشیده و خرید و فروش را افزایش دهد؛ زیرا در حال حاضر مشکل اصلی مشتریان، نداشتن قدرت مالی کافی برای خرید خودرو است. به گفته آنها، با این حال وام موردنظر در صورتی به تحریک تقاضا در بازار خودرو می‌انجامد که اولا به تعداد مناسب و با شرایط نسبتا آسان، در اختیار مشتریان قرار گیرد و دوما هزینه کردن آن در بازار خودرو تضمین شود.
کارشناسان تاکید می‌کنند، ازآنجاکه هدف دولت از وام 25 میلیون تومانی، تحریک تقاضا در بازار خودرو و به‌تبع آن، نجات خودروسازان از ورطه رکود و افت تولید است، باید با در نظر گرفتن یک سری شرایط، تزریق وام‌های پرداختی در بازار را تضمین کرد. به‌عبارت بهتر، بانک مرکزی و خودروسازان باید طوری عمل کنند که امکان خرج کردن وام 25 میلیون تومانی در خارج از بازار خودرو نباشد؛ زیرا در این صورت، عملیات خروج بازار خودرو از رکود چندان موفقیت آمیز نخواهد بود.
در کل آنچه بیشتر کارشناسان بر آن تاکید می‌کنند، این است که وام بانکی فقط در صورت وجود روند منعطف پرداخت و با تعداد زیاد، اثری ملموس بر بازار خودرو خواهد گذاشت و در کنار اینها باید نهایت دقت را در تنظیم شیوه‌نامه به‌منظور جلوگیری از صوری شدن وام به کار بست. قطعا اگر قرار باشد وام موردنظر درگیر قراردادهای صوری شده و صرف کارهایی جز خرید خودرو شود، اثرگذاری آن بر بازار خودرو پایین خواهد آمد. به‌عنوان مثال اگر قرار باشد وام خودرو به‌صورت چک در اختیار متقاضیان قرار گیرد، تضمینی بابت نقد شدن آن در بازار خودرو نیست؛ زیرا امکان وصول آن به روش‌های مختلف وجود دارد، کما اینکه در گذشته نیز این اتفاق رخ داده است.
در این شرایط، اما کارشناسان چند روش را برای در امان ماندن وام خودرو از «صوری شدن»، پیشنهاد می‌دهند که در این بین روش «ارتباط مستقیم بانک با خودروساز» طرفدار بیشتری دارد. منظور از روش موردنظر این است که بانک‌ها مبلغ وام خودرو را به‌طور مستقیم به حساب خودروسازان واریز کنند و مشتریان نقشی در این مراوده مالی نداشته باشند. به‌عبارت بهتر، پس از انجام مراحل اداری توسط مشتریان و محرز شدن تخصیص وام به آنها، بانک‌های عامل، وام موردنظر را به حساب شرکت‌های خودروساز مربوطه واریز می‌کنند و در نهایت بدون آنکه این وسط چیزی به نام چک یا پیش فاکتور و امثال اینها رد و بدل شود، خودروها تحویل مشتریان خواهند شد.
خرید خودرو با چهار میلیون تومان
اما ببینیم با وجود وام و تسهیلات 25 میلیون تومانی، خرید خودروهای داخلی با چه قیمتی امکان‌پذیر خواهد بود. مطابق با محاسبات انجام شده و با توجه به وام موردنظر، می‌توان با پیش‌پرداخت حداقل چهار میلیون تومانی، صاحب خودرو داخلی شد. طبق گزارش خبرگزاری مهر، با توجه به وام و تسهیلات 25 میلیون تومانی، امکان خرید انواع خودرو، از پراید گرفته تا پارس تندر، با پیش پرداختی بین چهار تا 14/5 میلیون تومان وجود دارد. با این حساب و به شرطی که وام و تسهیلات موردنظر در تعداد قابل قبولی ارائه و همچنین جلوی صوری شدن شان گرفته شود، می‌توان به بازگشت بخشی از مشتریان به بازار خودرو کشور امیدوار بود.
دنیای اقتصاد