قطب اصلی تولید کاشی و سرامیک در کشور، استان یزد یا به عبارتی بزرگترین استان خشتی دنیا است و در صورتی که مشکلات تولید کاشی و سرامیک در این استان برطرف شود می‌توان گفت کل مشکل این صنعت برطرف شده است. با اینکه بعضی از کارشناسان معتقدند به دلیل کاهش ظرفیت تولید، رکود و نوسانات بازار آمار دقیقی از تولید کاشی و سرامیک در استان یزد وجود ندارد اما وجود ۳۵ واحد تولیدی فقط در شهرستان میبد یزد نشان از گستردگی صنعت کاشی و سرامیک‌سازی در این استان دارد. در این گزارش به بررسی چالش‌ها و مشکلات تولید و صادرات کاشی و سرامیک پرداخته شده است.
جلیل خادم‌زاده، عضو هیات رییسه اتاق اصناف یزد و عضو اتاق اصناف ایران به بررسی وضعیت تولید و مشکلات موجود در حوزه کاشی و سرامیک استان یزد می‌گوید: عمده تولیدات کاشی و سرامیک استان یزد در شهرستان میبد انجام می‌شود که حدود ۳۵ واحد تولیدی کاشی و سرامیک در این استان مشغول فعالیت هستند. رییس اتاق اصناف میبد با اشاره به اینکه واحدهای تولید کاشی و سرامیک استان یزد در چند سال گذشته با مشکلات فروش و صادرات روبه‌رو بوده‌اند، توضیح می‌دهد: بعضی از کارخانه‌ها و واحدها به دلیل این مشکلات تعطیل و با خسارت‌های زیادی روبه‌رو شدند.
این عضو هیات رییسه اتاق اصناف یزد همچنین با بیان اینکه اکنون تا حد زیادی وضعیت تولیدکنندگان کاشی و سرامیک در استان یزد بهتر شده است، تصریح می‌کند: در دو سال گذشته و پس از روی‌کار آمدن دولت جدید اوضاع تولید این محصول در استان یزد تا حد زیادی بهبود یافت اما هنوز واحدهای تولیدی به ظرفیت اسمی خود نرسیده‌اند. خادم‌زاده در پاسخ به این پرسش که برای تولید با بیشترین ظرفیت چه سیاستی باید در پیش‌گرفته شود، خاطرنشان می‌کند: افزایش ظرفیت تولید واحدها در حوزه کاشی و سرامیک در گام نخست نیازمند حمایت از صادرات این محصولات است. به‌طور کلی دولت باید از تولیدکنندگان در این حوزه حمایت کند تا دوباره شاهد تولید و رونق این محصول در استان یزد باشیم.
وی می‌افزاید: عمده صادرات کاشی و سرامیک استان یزد به کشورهای افغانستان و عراق انجام می‌شود اما اکنون در این حوزه با مشکلاتی روبه‌رو هستیم. واحدهای تولید کاشی و سرامیک در استان یزد علاوه بر تامین کردن نیازهای داخل کشور، نگاه ویژه‌ای به صادرات دارند. این عضو هیات رییسه اتاق اصناف یزد، ادامه می‌دهد: در صورتی که مشکلات تحریم برطرف شود، با توجه به صادرات محور بودن تولیدات این واحدها شاهد رونق اقتصادی و تولیدی قابل‌توجهی در استان یزد خواهیم بود.
خادم‌زاده با اشاره به اینکه برخی از کارخانه‌های استان یزد دیگر امکان تولید ندارند، اظهار می‌کند: متاسفانه به دلیل رکود در ساخت‌وساز و صادرات، در بسیاری از کارخانه‌های تولید کاشی و سرامیک دیده می‌شود که برخی از واحدهای تولید کاشی و سرامیک حتی تا خیابان‌های کنار کارخانه، محصول تولید شده را دپو کرده‌اند و داخل کارخانه دیگر جایی برای نگهداری وجود ندارد. وی همچنین با اشاره به اینکه مشکل سرمایه در گردش نیز یکی از معضلاتی است که باعث شده واحدهای تولیدی با مشکل روبه‌رو شوند، می‌گوید: اگر می‌خواهیم مشکلات تولید را در این حوزه برطرف کنیم، دولت باید برای افزایش تسهیلات سرمایه در گردش چاره‌ای بیندیشد. کاهش سرمایه در گردش ازجمله مشکلاتی است که در میزان تولید و رقابت‌پذیر کردن محصولات تاثیر زیادی دارد.
حمایت دولت، تولید کاشی را احیا می‌کند
بهنام عزیززاده، مدیر اجرایی انجمن صنفی تولیدکنندگان کاشی و سرامیک کشور درباره وضعیت تولید کاشی و سرامیک در استان یزد توضیح می‌دهد: اکنون تولید کاشی و سرامیک با ظرفیت ۵۰ درصدی در استان یزد انجام می‌شود و متاسفانه آمار دقیقی از میزان تولید این محصول در استان وجود ندارد. وی با بیان اینکه به دلیل نبود کشش مناسب در بازار، وضعیت تولیدکنندگان مناسب نیست، می‌گوید: واحدهای تولید کاشی و سرامیک اکنون وضعیت نامناسبی دارند و دلیل عمده این مشکلات رکود در حوزه ساخت‌وساز است.
این مدیر اجرایی با اشاره به اینکه اکنون تولید کاشی و سرامیک در وضعیت وخیمی به‌سر می‌برد، تصریح می‌کند: با این شرایط هم واحدهای تولیدی در حوزه صادرات محصولات خود، کارشان را ادامه می‌دهند اما به لحاظ ارزش صادرات و قیمت تمام‌شده محصولات تولیدی، شرایط مناسب نیست.
وی با اشاره به اینکه ظرفیت مناسبی در زمینه تولید کاشی و سرامیک در استان یزد وجود دارد، ادامه می‌دهد: در واحدهای تولیدی ۲ ظرفیت مطرح است، ظرفیت اسمی که توان تولید واحد را نشان می‌دهد و ظرفیت عملی که حاکی از میزان تولید واحد در شرایط کنونی است. ظرفیت اسمی تولید کاشی و سرامیک در استان یزد ظرفیت بسیار مطلوبی است اما متاسفانه به دلیل مشکلاتی که وجود دارد، از ظرفیت عملی تولید این واحدها رضایت چندانی نداریم.
عزیززاده با اشاره به اینکه پروانه‌های ساخت‌وساز مسکن اکنون تا ۴۰ درصد کاهش داشته‌اند، می‌گوید: بازار فروش کاشی و سرامیک در داخل کشور وابسته به شرایط ساخت‌وساز واحدهای ساختمانی است و به دلیل رکود در ساخت‌وساز، فروش کاشی و سرامیک هم به مشکل برخورده که نتیجه آن تولید با ظرفیت زیر ۵۰ درصد است.
این کارشناس حوزه کاشی و سرامیک در پاسخ به این پرسش که به دلیل رقابت‌پذیر نبودن بخش قابل‌توجهی از تولیدات داخل به دلیل افزایش قیمت تمام‌شده در زمینه صادرات با مشکلاتی روبه‌رو هستیم، این مقوله در زمینه صادرات کاشی و سرامیک چگونه است، توضیح می‌دهد: قیمت تمام‌شده کاشی و سرامیک تا حدی که دست تولیدکننده است، پایین‌آمده و اکنون دولت باید حمایت کند.
دولت می‌تواند با کاهش تعرفه‌های صادرات و کمک‌رسانی به واحدها در زمینه حمل‌ونقل، واحدهای تولیدی را احیا کند. وی ادامه می‌دهد: واحدهای تولیدی در چند سال گذشته به دلیل مشکلاتی که پیش‌روی آنها بود، تا جایی که توانستند قیمت تمام شده را کاهش داده‌اند. اما باید در نظر داشته باشیم که برخی از عوامل تاثیرگذار در قیمت تمام‌شده مانند قیمت انرژی، مواد اولیه و دستمزد سالانه به‌طور تورمی افزایش پیدا می‌کند.
عزیززاده همچنین در پاسخ به این پرسش که آیا کاشی‌های تولیدی برای صادرات و ورود به بازار جهانی کیفیت لازم را دارند، می‌گوید: ابتدا باید بازار جهانی را در این زمینه تعریف کنیم. بازار جهانی از کشور افغانستان و عراق شروع می‌شود و تا اسپانیا و ایتالیا ادامه دارد. اکنون محصولات کاشی و سرامیک استان یزد به افغانستان، عراق و برخی از کشورهای آسیای‌میانه صادر می‌شود و برای این کشورها کیفیت قابل‌قبولی دارد اما در زمینه گسترش بازارهای هدف و ورود به بازارهای جهانی باید حمایت‌های دولتی هم وجود داشته باشد.
برای مثال یکی از مشکلاتی که در حوزه صادرات به کشورهای اروپایی وجود دارد تبادل کالا و پول است که باید این مشکلات را دولت از پیش پای تولیدکنندگان بردارد. وی با اشاره به اینکه تولیدکنندگان کاشی و سرامیک باید به دنبال بازارهای بکر و با ظرفیت بالا باشند، تصریح می‌کند: کشورهایی مانند عراق و افغانستان کاشی و سرامیک تولید ایران را با هر کیفیتی و با پایین‌ترین قیمت می‌خرند. این بازارها برای کسب سود و صادرات هدفمند کارآیی لازم را از دست داده‌اند.
با احتساب این مشکلات به نظر می‌رسد برای خروج از وضعیت کنونی ۲ راه بیشتر پیش روی فعالان حوزه تولید کاشی و سرامیک وجود ندارد؛ دو راهی که یکی به حمایت دولت بستگی دارد و دیگری به رونق ساخت‌وساز. اما مشکلی که در این زمینه پابرجا مانده این است که در هیچ‌کدام از این راه‌حل‌ها نشانی از تولیدکنندگان نیست.
صمت