محمدجواد ظریف در همایش «فرصت‌های پس از برجام» در وزارت کشور با اشاره به سفر رئیس جمهوری چین به ایران و سفر روحانی به فرانسه و ایتالیا گفت: «این سفرها با بهترین شرایط و دستاوردها انجام شد. اینها واقعیات بیرونی است اما دشمنان تلاش میکنند نشان دهند شرایط ایران همان شرایط نامطمئن قبل است. دشمنان و بدخواهان این مردم به دنبال این هستند که به دنیا بگویند وضعیت فرقی نکرده است.»
ظریف ادامه داد: «اما ما به عنوان مدافعین مردم باید چه پیامی به دنیا بدهیم. باید این پیام را بدهیم که شرایط ایران پذیرای همکاری و سرمایه‌گذاری و حضور فعال در صحنه بین المللی است. اگر ما هم پیام تنش، تشنج و ناسازگاری را ارسال کنیم، آب به آسیاب دشمن ریخته‌ایم.»
ظریف همچنین تأکید کرد: «اگر می خواهیم به رشد 8 درصدی که در برنامه ششم توسعه پیش بینی شده و دستور رهبر معظم انقلاب است برسیم، نیاز به سرمایه‌گذاری خارجی داریم و این کار در محیطی آرام شکل می‌گیرد. ضرورت اول این است که بفهمیم طرف مقابل می‌خواهد چه شرایطی را ایجاد کند و امروز تلاش دارد گذشته را بازسازی کند. ما نه تنها در مقابل این تفکر باید ایستادگی کنیم بلکه باید نشان دهیم فضای ایران به لطف مردم و برکت حضور رهبر معظم انقلاب فضایی آرام، قابل اعتماد، مطمئن و امن برای سرمایه‌گذاری است. نگوییم کدام عاقل در ایران سرمایه‌گذاری می‌کند. اتفاقاً هرکس اندک عقلی داشته باشد، در ایران سرمایه‌گذاری خواهد کرد.»
وزیر امور خارجه با اشاره به سخنان دونالد ترامپ یادآور شد: «پریروز آقای ترامپ نامزد جمهوریخواهان آمریکا اعلام کرد که چرا همه قراردادها را باید ایرباس با ایران ببندد پس بوئینگ کجاست؟ می‌بینید کسی که بشدت با برجام مخالف است، نگران عقب افتادن سرمایه گذاران آمریکایی است. اگر دشمنان مان این مسائل را می فهمند، چرا خودمان آن را انکار کنیم. ما باید زحمتی که ملت با تحمل، استقامت و دادن شهدای هسته‌ای کشیدند را با ایجاد فضای امن پاسخ دهیم و اگر میخواهیم این فضا را محقق کنیم، باید به فرمایش رهبر معظم انقلاب که امسال را سال همدلی و همزبانی نامگذاری کردند، وفادار باشیم.»
بالاترین تشریفات فرانسه برای سفر رئیس جمهوری
ظریف در ادامه به سفر رئیس جمهوری به فرانسه اشاره و تصریح کرد: «برای سفر رئیس جمهوری ما به فرانسه، دولت فرانسه بالاترین تشریفات را انجام داد و من واقعاً خجالت می‌کشم که برخی برای تخطئه می‌گویند که رئیس جمهوری ما را وزیر امور خارجه فرانسه در یک حرکت غیرعادی تحویل گرفت. شما ببینید نخست وزیر هند و حتی آقای پوتین را در فرانسه چه کسی تحویل گرفت. مگر ما خودمان قبل از استقبال رسمی، رئیس جمهوری را برای استقبال می‌فرستیم؟»
وی ادامه داد: «چندین نوع سفر وجود دارد؛ یکی دولتی، دوم رسمی و سوم کاری. سفر رئیس جمهوری ما به فرانسه رسمی بود و بالاترین تشریفات در آن انجام شد چرا بی جهت تلاش می‌کنید عزت مردم ما را به حقارت تبدیل کنید. در حالی که دنیا عزت ملت ما را پذیرفته است. در استقبال از رئیس جمهوری، وزیر خارجه فرانسه حضور داشت که برای بقیه قدرت ها هم همین طور انجام می‌شود.»
الان زمان بحث میزان پیروزی در برجام نیست
وزیر خارجه در ادامه به انتقادات داخلی درباره برجام اشاره داشت و گفت: «الان زمان آن نیست که با یکدیگر بر سر میزان پیروزی در بحث برجام بحث کنیم. این مسأله گذشت مذاکرات یک روند توافق بود و در هر روند توافقی جز مواردی که یک طرف تسلیم شود که آن هم پایدار نیست، بده بستان وجود دارد. ما معتقدیم در این بده بستان کشور ما ضرر نکرده است. امروز این مسائل تمام شده و زمان استفاده از ستاده‌هاست نه تکرار داده‌ها. امروز باید آنچه را به دست آوردیم، نقد کنیم نه انتقاد. یعنی باید از آنچه به دست آورده ایم، استفاده کنیم.»
ظریف ادامه داد: «بعضی‌ها معتقدند در برجام از 100، 10 گرفته ایم. ممکن است من بگویم 80 گرفته ایم و یکی دیگر بگوید 95 گرفته ایم اما اگر میخواهیم از همان نمره 10 یا 95 استفاده کنیم، نباید وارد این دعوا شویم که نمره چند شده چون نتیجه این می شود که از برجام هیچ منفعتی نمی‌بریم و وقت‌مان به دعوای داخلی از میان دستاورد برجام می‌گذرد.»
خیلی‌ها فکر نمی‌کردند برجام تا دی ماه اجرایی شود
وزیر خارجه با بیان اینکه برجام این امکان را فراهم کرد تا تحریمهای ظالمانه علیه ایران رفع شود و ایران بتواند در زمینه فعالیت‌های صلح آمیز هسته‌ای با دیگر کشورها همکاری داشته باشد، ادامه داد: «ما ثابت کردیم که روی حرف خود می‌ایستیم. هیچ کس پیش بینی نمی‌کرد که برجام تا دی ماه اجرایی شود و خیلی‌ها فکر می کردند که تا فروردین یا اردیبهشت سال آینده برجام اجرایی نمی‌شود ولی ما روی حرف خود ایستادیم. البته در داخل نیز خیلی‌ها نگران بودند که اگر ما تعهدات مان را انجام دهیم آیا طرف مقابل نیز به تعهداتش عمل خواهد کرد یا نه؟ البته این نگرانی نیز در طرف مقابل بود که آیا ایران به تعهدات خود عمل می‌کند یا نه و این فضای بی اعتمادی در زمان اجرای برجام از سوی هر دو طرف وجود داشت.»
ظریف با بیان اینکه هدف از ایجاد تحریم‌ها فشار به مردم و فاصله انداختن بین مردم و حاکمیت و ایجاد ناامنی بود، ادامه داد: «امروز در شرایطی قرار داریم که کار دست همین مردم و بنگاه‌های اقتصادی است. آنها هستند که باید از فضای جدید برای پیشبرد اهداف کشور استفاده کنند و در واقع باید گفت حاصل و میوه برجام و فضای پس از برجام شکسته شدن فضای ایران هراسی به نفع توسعه ، پیشرفت و اقتصاد ملی ایران است.»
باید بفهمیم که مخالفان ما چه کسانی هستند
ظریف در ادامه سخنان خود با بیان اینکه «برای اینکه بتوانیم از فضای پسابرجام استفاده کنیم نیاز به چند اقدام هماهنگ ملی داریم»، خاطرنشان کرد: «اول از همه باید بفهمیم که مخالفان ما چه کسانی هستند و ما نه تنها نباید آنها را تقویت کنیم، بلکه باید در این ارتباط هشیار و مواظب باشیم.»
وی ادامه داد: «آنچه مانع همکاری با ایران می شد، یک فضای نگرانی جهت کارکردن و همکاری با ایران بود و دشمنان بیشتر از همه می‌خواهند این فضا را حفظ کنند و به دنیا بگویند که همچنان کار کردن با ایران هزینه‌دار است و قابل اعتماد نیست. تمام حرکت‌هایی که در کنگره امریکا علیه ایران صورت می گیرد، در این راستاست و آنها می‌خواهند به بنگاه های اقتصادی و فعالان اقتصادی دنیا بگویند که شما باید از کار کردن با ایران نگران باشید.»
وی گفت: «تحریم یک فضا بود و پساتحریم هم یک فضاست و امروز زمان آن است که از این فضا استفاده کنیم. یقیناً هر توافقی دو طرفه است و مشخص است که طرف مقابل هم می‌خواهد استفاده کند. منفعت طرف مقابل از سرمایه‌گذاری در ایران عامل پایداری توافق خواهد بود. اگر میخواهیم با جذب سرمایه گذاری خارجی در کشور اشتغال ایجاد کنیم، طرف مقابل باید مطمئن شود که ایران کشوری امن است، سرمایه گذاری در آن بازده دارد و محیطی همدل، همصدا و یک سو در جهت سیاست‌های ابلاغی رهبر معظم انقلاب در کشور وجود دارد.»
صاحبنظران در ارزیابی سفر روحانی به «ایران» گفتند
بخش خصوصی برنده اصلی سفر اروپایی
سیاوش رضایی
نخستین سفر پساتحریمی رئیس دولت یازدهم به اروپا بازتاب‌های وسیعی درفضای اقتصاد داخلی و بین الملل داشت. پس از آنکه پای اقتصاد ایران در روز 27 دی ماه امسال از زنجیرهای تحریم رها شد، حسن روحانی رئیس جمهوری به همراه هیأتی بلندپایه و با حضور 100 فعال بخش خصوصی راهی کشورهای ایتالیا و فرانسه شد. سوغات و ارمغان این سفر برای ایران انعقاد بیش از 50 میلیارد دلار قرارداد همکاری اقتصادی و تجاری بود. در این سفرکه با استقبال کم نظیر مقامات دولتی و خصوصی کشورهای میزبان انجام شد، عرصه‌هایی برای برقراری همکاری و مشارکت اقتصادی مورد بحث و گفت و گو قرارگرفت که بیشترین تأثیرپذیری را دراقتصاد ملی ایران دارد. حاصل سفراروپایی روحانی امضای 34 سند همکاری(14 سند با ایتالیا و 20 سند با فرانسه) به ارزش تقریبی 50 میلیارد دلار است.
درایتالیا 14 سند همکاری درزمینه های مختلف به ارزش 4/18 میلیارد دلار به امضا رسید. با این حال تعداد و ارزش قراردادهای منعقد شده درسفرروحانی به پاریس به میزان قابل توجهی افزایش یافت. به طوری که تعداد سندها و تفاهمنامه های امضا شده به 20 مورد و ارزش قراردادها که بخش عمده آن را خرید 118 فروند هواپیمای ایرباس تشکیل می داد به 33 میلیارد دلار رسید.
بر اساس تحلیل‌های کارشناسی که طی روزهای اخیر توسط صاحبنظران داخلی و خارجی مطرح شده است سفر هیأت بلندپایه اقتصادی ایران به ایتالیا و فرانسه باب تازه‌ای درمناسبات اقتصادی و تجاری میان ایران و جهان می گشاید و البته باید منتظر آثار بیشتری بود. درعرصه داخلی نیز قراردادهایی که در این سفر منعقد شد، تأثیر بسیارزیادی دراقتصاد ملی ایران دارد. چراکه دراین سفر سرمایه گذاری‌ها بخش های زیربنایی و ساختاری را به منظور افزایش کارایی اقتصادی هدف قرار داده است.
استقبال از هیأت ایرانی کم نظیر بود
مسعود گل شیرازی
عضو هیأت نمایندگان اتاق بازرگانی ایران
سفر اخیر هیأت اقتصادی ایران به اروپا از جهات گوناگون حایز اهمیت است. این سفر با یکی از متفاوت ترین ترکیب‌ها در دهه های گذشته و با حضور اکثریت فعالان بخش خصوصی انجام شد. علاوه براین استقبال بی نظیر مسئولان دولتی و خصوصی ایتالیا و فرانسه ازهیأت ایرانی نیز کم نظیر بود که تمام این موارد به اثربخشی این سفر می افزاید. پیامی که این سفر برای تمام سرمایه گذاران و کشورهای خارجی داشت این بود که نباید از قافله همکاری و سرمایه گذاری در ایران عقب بمانند.
با بررسی قراردادهایی که دراین سفر دربخش صنعت منعقد شد براحتی می توان تأثیر آن را دربخش صنعت کشورمان ارزیابی کرد. برقراری خط اعتباری 3 میلیارد دلاری شرکت ساچه ایتالیا که برای خرید و واردات تجهیزات و ماشین آلات صنعتی اختصاص یافت به عنوان گام نخست تأثیر بسیاری درصنعت ایران دارد. سایرقراردادهایی که دراین سفر بسته شد نیز حکایت از یک برنامه ریزی دقیق و ازپیش بررسی شده داشت تا ازاین طریق به نیازهای اولیه و ساختاری اقتصاد ایران پاسخ داده شود.
البته نکته ای که در این میان نباید فراموش کرد این است که نوع و شکل سرمایه گذاری‌هایی که از سوی کشورهای خارجی درایران انجام می شود اهمیت زیادی دارد. براین اساس بهترین شکل سرمایه گذاری نوعی است که به صورت مشترک و تکنولوژی و مدیریت را نیز به همراه خود به کشور وارد کند. این درحالی است که به طور معمول شرکت های خارجی در وهله نخست سعی دارند تا با اختصاص خطوط اعتباری محصولات تولیدی خود را به کشورهای متقاضی به فروش برسانند. اما تأکید وزیرصنعت دراین باره نگاهی است که باید مورد توجه قرارگیرد. براساس تأکید وزیرصنعت تمام سرمایه گذاری‌های خارجی باید به صورت مشترک انجام شود و درآن‌ها بخش خصوصی نقش محوری داشته باشد تا ازاین طریق با همکاری‌های مشترک دانش فنی مورد نیاز و دانش مدیریتی به فعالان بخش خصوصی منتقل شود.
موج دوم ورود سرمایه گذاری‌های خارجی
محمد خوش چهره
استاد دانشگاه تهران
نخستین سفر اروپایی رئیس جمهوری در پساتحریم از جنبه‌های مختلفی دراقتصاد ملی ایران تأثیر می‌گذارد. درمرحله نخست این سفر تأثیرزیادی دربازسازی مناسبات بین المللی ایران با خارج و همچنین فضای تجارت خارجی خواهد داشت. جنبه دیگر آن نیز به آثار عملی بر روی اقتصاد ایران مربوط می‌شود که تأثیر دقیق آن را باید پس از عملیاتی شدن قراردادها ارزیابی کرد. البته همین که فضای بسته دوران تحریم شکسته شده اهمیت بسیار زیادی دارد. این درحالی است که کشورهای خارجی نیز از لغو تحریمهای ایران خوشحالند.
هم اکنون ظرفیت‌های بالایی که دربخش های مختلف اقتصادی ایران وجود دارد جذابیت بسیار زیادی برای کشورها و سرمایه گذاران خارجی دارد. بسیاری از تقاضاها در بازار بزرگ 80 میلیون نفری ایران پاسخ داده نشده است و همچنان ظرفیت های زیادی برای سرمایه گذاری و همکاری‌های مشترک وجود دارد. تمام این ظرفیت‌ها فرصت‌هایی است که به روی سرمایه‌گذاران خارجی بازشده است.
براین اساس با برنامه ریزی دقیق و هوشمند می‌توان همکاری اقتصادی با سایرکشورها را نیز استمرار بخشید.خوشبختانه پس از موج اول سرمایه گذاری ها که به طور عمده دربخش تأمین کالاهای مصرفی بود، درسفر اخیرموضوعات زیرساختی و زیربنایی مورد توجه قرار گرفت که دراین موج سرمایه گذاری‌های بلندمدت و پایدار دردستورکار قرار خواهد گرفت. سفر اروپایی رئیس جمهوری جزو نخستین سفرهایی بود که وزن بخش خصوصی در ترکیب هیأت اعزامی بالا بود که آثارمثبتی برای اقتصاد به همراه خواهد داشت. اما نکته‌ای که باید درسفرهای آتی دردستورکار قرارگیرد این است که تولیدکنندگان نیز در ترکیب هیأت های اقتصادی خارجی قرارگیرند چراکه آنها به عنوان تولید کننده باید درصف مقدم مذاکرات باشند.
گامی برای جذب سرمایه خارجی
علینقی مشایخی
عضو هیأت علمی دانشگاه صنعتی شریف
درشرایط فعلی اقتصاد ایران برای خروج از رکود و بازگشت به رونق به جذب سرمایه گذاری خارجی نیازمند است. وقتی سرمایه گذاری خارجی افزایش یابد تقاضای کل نیز در اقتصاد رشد می کند، بخصوص اگر سرمایه گذاری‌های صورت گرفته با هدف صادرات محصولات تولیدی انجام شود در زمینه خروج از رکود و افزایش اشتغال مؤثر خواهد بود. درواقع این روند بخش برون نگری که در سیاست‌های اقتصاد مقاومتی برآن تأکید شده است را نیز تقویت و تسهیل می‌کند. بنابراین قراردادهایی که درسفر اخیر رئیس جمهوری و هیأت همراه به اروپا منعقد شد آثار مثبتی برای اقتصاد ملی ایران دارد.
اما آنچه مربوط به تأمین مالی و فاینانس از کشورهای خارجی وارد ایران می‌شود باید با دقت و حساسیت هزینه شود. درواقع منابع مالی که از خارج وارد می‌شود باید در طرح‌هایی هزینه شود که بازدهی بالایی داشته باشد تا از محل این بازدهی اقساط خطوط اعتباری پرداخت شود، درغیراین صورت بار مضاعفی را بر دوش اقتصاد ایران تحمیل خواهد کرد.
نکته دیگری که باید مورد توجه قرارگیرد این است که زمانی که سرمایه گذاری خارجی جذب می‌شود باید همراه با آن نرم افزارهای مدیریتی شامل نظام برنامه و بودجه ریزی، منابع انسانی و نظام‌های مالی نیز ارتقا یابد، چراکه اهمیت این نرم افزارها از سخت افزارها بیشتر است و تقویت آنها باعث کارایی بیشتر سخت افزارها می شود. درسفر اروپایی رئیس جمهوری قراردادهای متنوعی برای تأمین زیرساخت‌های حمل و نقلی منعقد شد.
این درحالی است که تمرکز روی زیرساخت‌های حمل و نقل هوایی، ریلی و ارتباطات برای افزایش کارایی اقتصاد ضروری است و اگر این زیرساخت‌ها متناسب با نیازها توسعه نیابد سرمایه گذاری‌ها نیز چندان مؤثر نخواهد بود. دراین سفر یکی از نکات بسیار مهم ترکیب هیأتی بود که رئیس جمهوری را همراهی کردند. درواقع حضور حدود 100 فعال بخش خصوصی نمودی از جدی گرفتن این بخش توسط دولت و سیاست‌های اصل 44 قانون اساسی بود، اتفاقی که عزم دولت را برای واگذاری تصدی گری‌ها به بخش خصوصی نشان می دهد. براین اساس نقش مهم دولت دراین بخش باید بازکردن مسیرهای تعامل بخش خصوصی ایران با سایر کشورها باشد.
تمام قراردادها به نفع ایران است
محمدرضا نجفی منش
دبیرانجمن سازندگان قطعات خودرو
هرچند کشورهایی که با آنها همکاری خودرویی داشتیم درشرایط تحریم مجبور به ترک ایران شدند، اما در دوران پساتحریم و با قراردادهایی که درسفراخیر به اروپا منعقد شد، آنها با شرایط جدیدی به ایران بازمی گردند. این بار شرط ما برای همکاری با خودروسازان اروپایی حداقل 40 درصد سهم تولید داخل است که این سهم به بالای 80 درصد افزایش می‌یابد. همچنین براساس توافق‌های صورت گرفته 30 درصد از محصولات تولیدی مشترک باید صادر شود که این شروط آثار مثبت بسیاری برای صنعت خودروی ایران به همراه خواهد داشت.
درمجموع می‌توان گفت تمام قراردادهایی که درسفر اروپا منعقد شد به نفع ایران است، چراکه بنا بر این قراردادها جذب سرمایه خارجی به همراه دانش فنی و سهمی از صادرات محصولات انجام می‌شود ضمن اینکه با ورود مدل‌های جدید خودرو این صنعت درایران دچار تحولات بزرگی خواهد شد. البته به دلیل اینکه قرار است مدل‌های جدید خودرو ساخت داخل باشد بسرعت شاهد ورود آنها به خیابان ها نخواهیم بود و پس از یک و نیم سال این مدل ها عرضه خواهد شد. همکاری‌های تازه‌ای که میان ایران و خودروسازان فرانسوی برقرار شده است می‌تواند تأثیر زیادی بر کارایی و افزایش بازدهی این صنعت در داخل کشور داشته باشد.
صنعت نفت رونق می‌گیرد
نرسی قربان
کارشناس ارشد انرژی
در سفر اروپایی رئیس جمهوری بخشی از مذاکرات و قراردادهایی که به امضا رسید به بخش انرژی و صنعت نفت مربوط می شود. درواقع بازشدن درهای مذاکرات با کشورهای اروپایی درکنار علاقه مندی آنها برای همکاری با ایران باعث رونق صنعت نفت کشورمان می‌شود. دراین زمینه تمام شرکت های پیمانکار و مشاوره داخلی که دراین صنعت فعال هستند ازاین همکاری‌ها و قراردادها تأثیر می‌پذیرند. بواسطه شراکت و همکاری شرکت‌های داخلی با شرکت‌های صاحب فناوری خارجی براحتی دانش فنی صنعت نفت به کشور منتقل می‌شود.
ازسوی دیگر جذب سرمایه خارجی نیز درشرایط فعلی که پروژه‌های نفتی به سرمایه هنگفتی نیازدارند می‌تواند رونق این صنعت را به دنبال داشته باشد. این سفر حکم یک آگهی تبلیغاتی برای ایران داشت تا با انتشار آن سایرکشورهای خارجی هم وارد مذاکره با ایران شوند. زمانی که این سفر و قراردادهای منعقد شده با بازتاب‌های گسترده‌ای درفضای جهانی مواجه شده است به طور قطع موجب تشویق آنها برای همکاری با ایران خواهد شد.
بازگشت ایران به جایگاه واقعی خود در صنعت هوایی
مقصود اسعدی سامانی
دبیر انجمن شرکت‌های هوایی
رئیس جمهوری به همراه هیأت بزرگ اقتصادی دوسفر مهم اروپایی به کشورهای ایتالیا و فرانسه انجام داد که این سفر منجر به عقد قراردادهای اقتصادی با این کشورها شد. قرارداد خرید هواپیما و توسعه فرودگاه‌های کشور با همکاری شرکت های بزرگ و معتبر مهم ترین دستاوردهای سفر رئیس جمهوری است که می‌تواند صنعت هوایی کشور را متحول کند.
حمل و نقل هوایی با وجود تحریم‌ها سعی کرد در بیش از 30 سال گذشته خود را سر پا نگه دارد و خدمات قابل قبولی به مسافران ارائه دهد و ارتباط خود با سایر کشورها را حفظ کند اما در سال های تحریم نتوانستیم با شرکت‌های سازنده هواپیما و تولیدکننده قطعات به طور مستقیم ارتباط برقرار کنیم و هواپیما را از مراجع اصلی تامین کنیم. اما لغو تحریم‌ها باعث شد بتوانیم دوباره با شرکت‌های سازنده و مراجع اصلی تولید هواپیما ارتباط مستقیم داشته باشیم.
خرید هواپیما برای نوسازی ناوگان و برقراری ارتباط با شرکت های معتبر بین المللی سازنده هواپیما قطعاً کمک می‌کند تا ایران جایگاه واقعی خود را در منطقه و جهان به دست آورد. پیش از تحریم‌ها هواپیمایی ایران جایگاه نخست صنعت هوایی در منطقه و جایگاه چهارم را در جهان داشت.
ایرنا