بررسی‌های آماری نشان می دهد وضعیت حقوق و دستمزد مشمولان قانون کار در ایران نامناسب بوده و یکی از کمترین میزان ارقام را در بین کشورهای دیگر دارد. مقایسه رقم حاکی از فاصله و شکاف بسیار زیاد بین دریافتی شاغلان در ایران با برخی کشورهای با سطح دستمزد بالا است؛ با این وجود نمیتوان تنها درآمدها را بررسی کرد و از هزینه‌ها سخنی نگفت.
به بیان ساده‌تر هرچند حقوق و دستمزد در ایران بسیار پایین بوده و سالیان متمادی این مسئله به یک چالشی در بازار کار تبدیل شده اما در بخش هزینه‌ها نیز شاغلان ایرانی تفاوت‌هایی با نیروی کار کشورهای با دریافتی بالا دارند به نحوی که احتمالا میزان هزینه های زندگی در بسیاری از کشورهای صنعتی نسبت به ایران بالاتر است ولی دریافتی ها می‌تواند آن را پوشش دهد.
در عین حال، آمارهای موجود بانک جهانی نشان می‌دهد که به صورت کلی میزان درآمد سرانه در ایران نسبت به برخی دیگر از کشورها پایین تر بوده و این مسئله ارتباط مستقیمی با قدرت خرید خانوار خواهد داشت. در مسئله دستمزد وقتی می توان شکاف موجود دخل و خرج را واضح تر دید که بدانیم میزان هزینه‌های خانوار شهری در سال جاری دست کم ۳ میلیون تومان و دریافتی بیشتر شاغلان مشمول قانون کار بین یک تا یک میلیون و ۲۰۰ هزارتومان بنا به اظهار مقامات وزارت کار است.
کارشناسان بازار کار می‌گویند ساعت کار اجباری در کنار نرخ پائین دستمزد دو عامل تاثیرگذار در نرخ بهره وری نیروی کار در ایران هستند. با وجود اعلام بالا بودن تعطیلات در ایران، ساعت کار اجباری در ایران از بیشتر کشورهای جهان بیشتر است، در حالی که این تصور به صورت مکرر القا میشود که تعطیلات ایرانیان از همه جای دنیا بیشتر است و تعطیلات بیش از حد، مانع از رشد چرخ‌های اقتصادی کشور میشود.
سهم مزد از قیمت تمام شده کاهش یافت
نتایج یک مطالعه جدید در بررسی تطبیقی ساعت کار اجباری در ایران و سایر کشورها نشان می‌دهد که کشور فرانسه با ۳۵ ساعت کار در هفته، کمترین میزان کار اجباری را دارد. این رقم در ایران ۴۴ ساعت در هفته است، در حالی که در فقدان اجرای اصولی قانون کار، بسیاری از کارگاه‌ها، کارگران را بدون اضافه‌کاری یا با اضافه‌کاری برای ساعات بیشتری به کار می‌گیرند.
کارگران در استرالیا، انگلیس، بلژیک و دانمارک نیز ۳۸ ساعت در هفته کار میکنند. همچنین ساعت کار اجباری در ایرلند ۳۹ ساعت، در هلند ۴۰ ساعت، آلمان ۴۰.۵ ساعت، کانادا ۴۰ ساعت، کره ۴۰ ساعت، ژاپن ۴۰ ساعت و اسپانیا ۴۰ است. ساعت کار اجباری در آمریکا نیز ۴۰ ساعت در هفته است. بنابراین ساعت کار اجباری در بیشتر کشورهای جهان ۴۰ ساعت است، به جز شماری از کشورهای جهان سوم که ساعت کار اجباری در آنها عمدتا ۴۴ یا ۴۸ ساعت است.
جالب اینکه اغلب کشورهای نامبرده شده تعداد تعطیلی بیشتری در سال نسبت به ایران دارند. از طرف دیگر، گزارش مراجع بین‌المللی از نرخ دستمزد در سراسر جهان، از پایین بودن حداقل دستمزد نیروی کار ایرانی نسبت به دستمزد دریافتی نیروی کار در سایر کشورها خبر می‌دهد. کارگران ایرانی برای یک ساعت کار در هفته دستمزدی بالغ بر ۱.۱۲ دلار دریافت میکنند، در حالی که نرخ دستمزد در بیشتر کشورها بیش از ۵ دلار برای هر ساعت است.
بنا به اذعان وزارت کار، سهم دستمزد در هزینه تولید از ۱۳.۲ درصد در سال ۷۶ به ۷.۵ درصد در سال ۹۰ کاهش پیدا کرده است. روشن است که با افزایش دستمزد کمتر از نرخ رسمی تورم و هزینه سبد معیشت میانگین یک خانواده در سالیان گذشته، این درصد کمتر نیز شده است. وزارت کار در سال ۹۲ اعلام کرده بود که ۶۰ درصد از کارگران کمتر از ۶۰۰ هزار تومان حقوق دریافت میکنند؛ بدین ترتیب دستکم ۶۰ درصد از کارگران ایرانی در سال ۹۲ کمتر از حداقل‌های قانونی مصوب وزارت کار حقوق دریافت میکردند.
بر پایه جدیدترین اعلام سازمان تامین اجتماعی، تعداد بیمه شده های مستقیم بالغ بر ۱۳ میلیون و یکصدهزار نفر است و از این تعداد ۸۰ درصد یا حداقل بگیر هستند یا در نزدیکی این عدد سر می کنند و از طرف دیگر ۶۰ درصد مخارج سازمان از محل سهم بیمه همین ۸۰ درصد در حال تامین است. این یعنی اگر به فکر جبران کاهش نرخ دستمزد نباشیم آینده سازمان تامین اجتماعی نیز به مخاطره خواهد افتاد.
نرخ دستمزد در سایر کشورها
بنا بر گزارش سازمان همکاری اقتصادی و توسعه، دستمزد دریافتی کارگران در استرالیا ۹.۵۴، بلژیک ۸.۵۷، ایرلند ۸.۴۶، فرانسه ۸.۲۴، هلند ۸.۲، آلمان ۷.۱۹، کانادا ۷.۱۸، انگلیس ۷.۱۶، آمریکا ۶.۲۶، کره ۵.۸۵، ژاپن ۵.۵۲ و اسپانیا ۵.۳۷ دلار در ساعت است.
همچنین نرخ دستمزد در کشورهای بحران‌زده پرتغال و یونان ۴.۴ دلار برای هر ساعت است، یعنی حدود چهار برابر دستمزد کارگر ایرانی. نرخ دستمزد در کشور ترکیه نیز ۴۹.۳ دلار در ساعت است. اما شاید گفته شود که متناسب با پایین بودن نرخ دستمزد در ایران، هزینه‌ها نیز پایین‌تر است. درآمد سرانه شاخص مناسبی برای قیاس قدرت خرید مردم در کشورهای مختلف است.
بانک جهانی درآمد سرانه ایرانیان در سال ۲۰۱۴ را ۵ هزار و ۴۴۳ دلار اعلام کرده است، در حالی که درآمد سرانه کشورهای همسایه نظیر جمهوری آذربایجان ۷ هزار و ۸۸۴، بحرین ۲۴ هزار و ۸۵۵، عراق ۶ هزار و ۴۲۰، عمان ۱۹ هزار ۳۰۹، عربستان ۲۴ هزار و ۱۶۱ و ترکیه نیز ۱۰ هزار و ۵۱۵ دلار است.
بر پایه این گزارش، درآمد سرانه کشورهای استرالیا، بلژیک، ایرلند، فرانسه، هلند، آلمان، کانادا، انگلیس، آمریکا، کره، ژاپن و اسپانیا به ترتیب ۶۱ هزار و ۹۲۵ دلار، ۴۷ هزار و ۳۵۲ دلار، ۵۴ هزار و ۳۷۴ دلار، ۴۲ هزار ۷۳۲ دلار، ۵۲ هزار و ۱۷۲ دلار، ۴۷ هزار و ۸۲۱ دلار، ۵۰ هزار و ۲۳۵ دلار، ۴۶ هزار و ۳۳۲ دلار، ۵۴ هزار و ۶۲۹ دلار، ۲۷ هزار و ۹۷۰ دلار، ۳۶ هزار و ۱۹۴ دلار و ۲۹ هزار و ۷۶۷ دلار اعلام شده است.
وضعیت درآمد سرانه
در حالی که نرخ دستمزد در کشورهای پیشرفته دست کم پنج برابر دستمزد ایرانیان تعیین میشود، قدرت خرید آنها نیز به همین قیاس بیشتر است. این شکاف بین ایران و کشورهای همسایه نیز دیده میشود و اگر از درآمد سرانه نجومی کشورهای همسایه صاحب نفت چشم‌پوشی کنیم که ما نیز دارای همین ذخائر بوده و علاوه بر آن یکی از بزرگترین دارندگان گاز طبیعی هستیم، کشورهای ترکیه و آذربایجان نیز درآمد سرانه بیشتری از ایران دارند.
بانک جهانی می‌گوید درآمد مردم در کشورهایی که درآمد سرانه‌ای پایین‌تر از ۴ هزار و ۱۲۶ دلار دارند، پایین است؛ درآمد مردم در کشورهایی که درآمد سرانه‌شان بیش از ۴ هزار و ۱۲۶ و کمتر از ۱۲ هزار و ۷۳۵ دلار قرار می‌گیرد، متوسط است و درآمد مردم در کشورهایی که درآمد سرانه‌ای بیش از ۱۲ هزار و ۷۳۵ دلار دارند، بالا است. براساس درآمد سرانه ایرانیان در سال ۲۰۱۴، درآمد ایرانیان کمتر از متوسط است و قدرت خرید آنها از بیشتر کشورهای جهان پایین‌تر است.
خبرگزاری مهر