به گفته کارشناسان تولید آلومینیوم از سنگ بوکسیت با صرفه‌ترین روشی است که می‌توان به کار برد اما این ماده اولیه به اندازه کافی در کشور وجود ندارد و از سایر کشورها وارد می‌شود بنابراین تولیدکنندگان آلومینیوم با مشکل تامین مواد اولیه روبه‌رو هستند. در این شرایط به نظر می‌رسد ارتباط با کشورهایی که از منابع کافی در زمنیه بوکسیت برخوردار هستند نقش موثری در تامین ماده اصلی و پایه تولید آلومینیوم دارند. کشورهایی که در مناطق حاره‌ای قرار گرفته‌اند و همچنین استرالیا، گینه، برزیل، هند و جامائیکا از عمده کشورهایی هستند که منابع معدنی بوکسیت را در اختیار دارند و مهمترین تولیدکنندگان پودر آلومینا در دنیا نیز به شمار می‌روند.
هم‌اکنون در ۲۶ کشور بوکسیت تولید می‌شود. از مجموع ذخایر جهانی بوکسیت، ۳۳درصد در امریکای‌جنوبی، ۲۷درصد افریقا، ۱۷ درصد آسیا، ۱۳درصد اقیانوسیه و ۱۰درصد باقیمانده در سایر مناطق جهان پراکنده‌اند. استرالیا در رتبه نخست صادرکنندگان قرار دارد و در کشورهای واردکننده بوکسیت نیز ایرلند و اوکراین در رتبه اول و دوم قرار گرفته و اسپانیا، ایتالیا و آلمان در جایگاه بعدی جای گرفته‌اند. این ماده به عنوان ماده اولیه و اصلی برای تولید آلومینیوم به شمار می‌آید و چین نیز هم‌اکنون بزرگترین تولیدکننده آلومینیوم جهان است. آلومینیوم را به‌دلیل توان ۹۵درصدی در نگهداشت دائمی انرژی صرف شده در مرحله تولید و قابلیت بازیافت ۱۰۰درصدی، بانک انرژی و ماده نام نهاده‌اند. با توجه به سهم بالای انرژی در بهای تمام‌شده آن و ماهیت و قابلیت آن در تبدیل انرژی ازیک‌طرف و جایگاه نخست ایران در ذخایر گازی جهان به میزان ۶/۳۳ تریلیون مترمکعب از طرف دیگر، می‌توان گفت تولید این فلز ادامه مزیت انرژی کشور به شمار آمده تا جایی‌که با تبدیل هر ۹هزار مترمکعب گاز طبیعی به یک تن آلومینیوم، امکان صادرات انرژی جامد را پیش‌روی اقتصاد و آیندگان کشور قرار داده است.
کمبود بوکسیت در کشور
از لحاظ استراتژیکی بحث بوکسیت برای تولیدآلومینیوم بسیار مهم است و تولید آلومینیوم با بوکسیت صرفه اقتصادی دارد. مشاور آلومینیوم ایمیدرو با بیان اینکه در زمینه تامین بوکسیت برای تولید آلومینیوم در کشورمان ضعف وجود دارد اظهار کرد: ماده اصلی تولید آلومینیوم پایه، پودر آلومینا است که از سنگ بوکسیت تهیه می‌شود و در ایران نیز سنگ بوکسیت در منطقه خراسان شمالی و سلسله جبال البرز وجود دارد. محمد آشفته آج بیشه تصریح کرد: به طور تقریبی از هر ۲ کیلوگرم پودر آلومینا، یک کیلوگرم آلومینیوم تولید می‌شود و درصورتی که کارخانه‌های آلومینیوم کشور سالانه به ظرفیت یک‌میلیون و ۵۰۰ هزار تن آلومینیوم تولید کنند به حدود ۳ میلیون تن پودر آلومینا نیاز داریم. آشفته آج‌بیشه ادامه داد: درصورتی که میزان تولید شرکت‌های ایرالکو، هرمزآل و المهدی ۴۰۰هزار تن آلومینیوم باشد به ۸۰۰ هزار تن پودر آلومینا نیاز دارند علاوه برآن نیز یک موجودی ۴ماهه باید کنار خط تولید وجود داشته باشد.
وی افزود: با این وجود برای تولید ۱/۵میلیون تنی آلومینیوم در افق ۱۴۰۴ باید قراردادهای بلندمدت با کشورهای خارجی داشته باشیم یعنی با فروشندگان عمده پودر آلومینا مانند گینه، افریقای جنوبی و ویتنام باید قراردادهای بلندمدت داشته باشیم تا موجودی خود را ذخیره کنیم و بتوانیم تولید داشته باشیم. مشاور آلومینیوم ایمیدرو گفت: نفلین‌سینیت یک ماده معدنی دیگر است که ماده کمکی برای تولید آلومینا به شمار می‌روند. درواقع از هر ۳ کیلوگرم نفلین سینیت یک کیلوگرم پودر آلومینا تولید می‌شود. گفتنی است یک کارخانه نفلین‌سینیت نیز در آذربایجان‌شرقی وجود دارد. آشفته آج‌بیشه عنوان کرد: تجارت‌اند نیز یک تجارت خاص است و باید در کنار صنعت آلومینیوم واحد آندسازی نیز وجود داشته باشد که در کشور شرکت‌های ایرالکو، المهدی و هرمزآل از واحد آندسازی برخوردار هستند اما این واحدها به دلیل اینکه نیاز تولیدکنندگان را تامین نمی‌کند باید توسعه پیدا کند. وی افزود: درحال حاضر از کشور چین‌اند وارد می‌شود اما با برداشته شدن کامل تحریم‌ها می‌توانیم ظرفیت این واحدها را در کشور کامل کنیم.
دیدگاه‌های متفاوت تولید آلومینیوم
دبیر کنفرانس بین‌المللی آلومینیوم کشور نیز اظهار کرد: برخی از افراد معتقدند که برای تولید آلومینیوم باید مواد اولیه مورد نیاز برای تولید آن یعنی معادن بوکسیت در کشور وجود داشته باشد و در این صورت تولید آلومینیوم توجیه اقتصادی پیدا خواهد کرد اما در مقابل برخی نیز مخالف این موضوع هستند و به باور آنها مهمترین عامل برای تولید آلومینیوم بحث انرژی است و کشوری می‌تواند آلومینیوم تولید کند که انرژی ارزان‌قیمت داشته باشد. منصور سلطانیه ادامه داد: به اعتقاد من کشوری که از منابع انرژی برخوردار است می‌تواند در زمینه تولید آلومینیوم موفق عمل کند که خوشبختانه کشور ما نیز از وجود انرژی ارزان‌قیمت برخوردار است.
ماده اولیه برای تولید آلومینیوم بوکسیت است که با فرآیند بایر (مهمترین روش صنعتی تولید آلومینا است) به پودر آلومینا تبدیل می‌شود و سپس آلومینیوم تولید می‌شود البته در کشور نیز تنها کارخانه جاجرم پودر آلومینا تولید می‌کند. به گفته سلطانیه بوکسیت انواع مختلفی دارد و بوکسیتی که در ایران وجود دارد خیلی سخت تبدیل به آلومینا می‌شود. وی عنوان کرد: تولید آلومینا در کارخانه جاجرم کفاف تامین بازار داخلی آلومینیوم را نمی‌دهد بنابراین پودر آلومینا از کشورهای خارجی وارد می‌شود. دبیر کنفرانس بین‌المللی آلومینیوم کشور ادامه داد: تولید آلومینیوم از بوکسیت فرآیند کاملا شناخته شده‌ای است درحالی که تولید با نفلین‌سینیت یک فرآیند جدید است و بیشتر در کشورهای پیشرفته استفاده می‌شود.
سلطانیه با اشاره به اینکه در ایران معادن نفلین‌سینیت در آذربایجان وجود دارد، بیان کرد: ایمیدرو یک قرارداد با شرکت اتوتک منعقد کرده و تولید آلومینا از نفلین‌سینیت را دردستور کار قراردهد. وی تصریح کرد: برای تولید ۱/۵میلیون تن آلومینیوم در افق ۱۴۰۴ مشکلی وجود ندارد که می‌توان مواد اولیه لازم برای تولید آن را وارد کرده و سپس اقدام به تولید آن کنیم ضمن اینکه کشورهای حاشیه خلیج‌فارس نیز برای تولید آلومینیوم پودر آلومنیا را وارد می‌کنند. دبیر کنفرانس بین‌المللی آلومینیوم اذعان کرد: کشورهای حاشیه خلیج‌فارس سالانه ۲ میلیون تن آلومینیوم تولید می‌کنند و طرح‌های آنها بلندپروازانه است و تصمیم دارند تولید خود را ۲ برابر تولید فعلی کنند. سلطانیه بیان کرد: برای تولید آلومینیوم انرژی گاز به الکتریسیته تبدیل می‌شود که این امر صادرات گاز را نیز به صرفه می‌کند.
صمت