مجید تخت روانچی درباره آن‌چه امروز از سوی برخی از منتقدان مبنی بر رعایت نشدن خطوط قرمز رهبری در برجام مطرح می‌شود یا گفته می‌شود طرف ایرانی نتوانسته بر اساس تاکید رهبری توازن لازم را در اقدامات متقابل ایجاد کند؟ گفت: نکته‌ای که باید به آن توجه کنیم این است که جنس تعهدات ما و طرف مقابل متفاوت است. اگر جنس تعهدات یکی بود می‌توانستیم به راحتی مقایسه کنیم البته این به این معنا نیست که ما در طول مذاکرات یا انتهای آن قبول کردیم تعهدات متوازن نباشد، بلکه به ذات تعهدات متفاوت بوده است و ما از ابتدا سعی کردیم در عین اینکه جنس تعهدات متفاوت است، توازن در آنها رعایت شود.
وی ادامه داد: قبل از روز اجرای توافق، ما تاکید داشتیم وقتی شروع به اجرای تعهدات در سایت‌های نطنز، فردو، تعداد سانتریفیوژها یا راکتور اراک می‌کنیم، آنها نمی‌توانند دست روی دست بگذارند بلکه باید برخی کارها را انجام دهند و قرار شد تا شورای امنیت قطعنامه‌های گذشته را در همان مقطع لغو کند، تصمیم‌گیری درباره تحریم‌های اتحادیه اروپا انجام شود و جلسه شورای اروپا تشکیل شود، اما اجرای تصمیم وقتی باشد که برجام اجرایی می‌شود و هم‌چنین درباره تحریم‌های آمریکا قرار شد تا تصمیمات‌شان را بگیرند و دستورالعمل‌های اجرایی را لغو یا متوقف کنند. در حقیقت به دلیل تفاوت در جنس اقدامات مجبور بودیم به این نوع رویکرد برسیم.
توازن روی کاغذ وجود دارد اما ...
تخت‌روانچی در پاسخ به این پرسش که اما آن‌طور که انتظار داشتیم گشایشی در رفع و لغو تحریم ها مشاهده نشده است؟ اظهار کرد: برای همین است که می‌گوییم تحریم‌ها روی کاغذ برداشته شده است که این بحث بر می‌گردد به موضوع توازن که در بالا گفتم؛ یعنی توازن روی کاغذ وجود دارد اما در عمل با اجرایی شدن برجام با مشکلاتی رو به رو شدیم.
از واشنگتن دو پیام متفاوت می‌آید...
این مقام وزارت امور خارجه افزود: مقداری از این مشکلات بر می‌گردد به اینکه تحریم‌های دیگری هم به جز تحریم‌های مرتبط با موضوع هسته‌ای (تحریم‌های اولیه آمریکا) وجود دارد که باعث نگرانی برخی موسسات مالی اروپایی می‌شود که ما هم به آن منتقد هستیم و به آمریکایی‌ها هم این را گفته‌ایم که آنها بر اساس برجام باید فضای لازم را ایجاد کنند تا این نگرانی رفع شود و از دید ما این کار را انجام نمی‌دهند. از دید ما از واشنگتن دو پیام می‌آید؛ یکی از وزارت خارجه آمریکا که می‌گوید در انجام کارهای بانکی و مالی با ایران هیچ مشکلی وجود ندارد و پیام دوم از سوی اوفک می‌آید که ناقض پیام اول است.
وی خاطرنشان کرد: در تمام جلساتی که بعد از اجرایی شدن برجام با آمریکایی‌ها در سطح وزیر و معاونان داشتیم بر این نکته تاکید کردیم، پیامی که از سوی آنها می‌آید نه تنها یک پیام نیست بله این پیام مثبت هم نیست.
این عضو ارشد تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورمان در ادامه به مشکلات دیگر بر سر راه رفع تحریم‌ها پرداخت و گفت: برخی مشکلات دیگر از جمله اینکه ایران سال‌ها از نظام بانکی بین‌المللی دور بوده است و این خود به خود مشکلاتی را ایجاد می‌کند وجود دارد. ما نزدیک به ده سال در تحریم بودیم و در این مدت ارتباط بانکی ما در سطح بین‌المللی قطع و در حد صرافی بوده است اما قوانین و مقررات نظام بانکی بین‌المللی در این مدت تغییر کرده است و برای رساندن خود به سطح بین‌المللی به زمان نیاز داریم. از طرفی مقرراتی درباره پولشویی و مبارزه با تروریسم وجود دارد که اکنون مصوبات آن را تصویب کرده‌ایم، بنا بر این علاوه بر مشکلات اجرا که آمریکا ایجاد می‌کند برخی مشکلات هم به مشکلات غیر برجامی بر می‌گردد.
تخت‌روانچی در پاسخ به این پرسش که شما بعد از برجام چندین ملاقات دوجانبه با جان کری داشتید اما به نظر از این دیدارها و رایزنی‌ها نتیجه قابل توجه‌ای به ویژه در رابطه با آن‌چه بانک‌های بزرگ مبنی بر ارایه یک مجوز کلی از سوی وزارت خزانه‌داری خواستارند، محقق نمی‌شود؟ با بیان اینکه «ما همه این مباحث را با طرف آمریکایی مطرح کرده‌ایم»، اظهار کرد: از روزی که برجام اجرایی شده است تا الان پیشرفت‌های خوبی در زمینه رفع تحریم‌ها و تعاملات بانکی و مالی انجام شده است، هر چند که این پیشرفت‌ها کند بوده است. البته این کندی بعضا مربوط به بانک‌های بزرگ است نه کوچک. این طور نیست که الان ما نفت بفروشیم اما هیچ بانکی پول ما را نگیرد، اگر قبلا رابطه کارگزاری نبود و مجبور بودیم از طریق صرافی‌ها کار کنیم، الان دیگر این مشکل وجود ندارد.
مشکل بانک‌های بزرگ مربوط به «پروژه‌های بزرگ» است
وی خاطرنشان کرد: به طور شفاف و صریح می‌توانم بگویم که مشکل بانک‌های بزرگ مربوط به پروژه‌های بزرگ است. بانک‌های کوچک و متوسط از عهده پروژه‌های بزرگ بر نمی‌آیند. اینکه چرا تا الان مشکل بانک‌های بزرگ و تعامل آنها با ایران بعد از شش ماه حل نشده است؛ یک دلیلش ترس بانک‌های بزرگ به خاطر تحریم‌های اولیه آمریکاست که نگرانند دوباره تنبیه شده و مورد جریمه‌های سنگین از سوی آمریکا قرار گیرند و اتفاقا ایراد ما به آمریکایی‌ها این است که وقتی در دوران تحریم آن فضای منفی بین‌المللی را علیه ایران ایجاد کردند به طوری که حتی در زمینه معاملات دارویی مشکل پیدا کردیم، الان هم موظفند این فضای منفی را بشکنند. آنها (آمریکایی‌ها) یک قول‌هایی داده‌اند اما ما هنوز راضی نیستیم.
اوفک مجوز جامع به بانک‌های بزرگ دهد یا تک تک به نگرانی بانک‌ها پاسخ دهد
معاون ظریف در ادامه این گفت‌وگو در پاسخ به این پرسش که از نظر ایران آمریکا چه کار باید کند که این مشکل از میان برداشته شود؟ گفت: شرکت‌ها و بانک‌های خصوصی بر اساس ملاحظاتی که خودشان دارند تصمیم می‌گیرند چه کار کنند. ما ایرادمان این است که اوفک که مسوول بررسی تعاملات موسسات و شرکت‌های بین‌المللی با ایران در آمریکا است، باید یک مجوز جامع (General Licence) به آنها بدهد و اگر نمی‌شود این کار را انجام دهد یا نمی‌تواند، باید تک تک با بانک‌ها تماس برقرار کند و سوالات و نگرانی‌هایشان را پاسخ دهد، هم‌چنین این روند نباید زمان‌بر باشد، بلکه رویکرد و برخورد اوفک برای رفع نگرانی بانک‌ها باید به حل مسایل این بانک‌ها سرعت دهد. ما خواهان آن هستیم که اوفک صریح و سریع وارد کار شود و مشکلات و ابهامات و سوالات را رفع کند تا سریع به نتیجه برسیم. البته آمریکایی‌ها می‌گویند در دستورالعمل‌ها مسایل، ابهامات و سوالا ت را گفته‌ایم اما حرف ما و بانک‌های بزرگ این است که این مقدار کفایت نمی‌کند.
اوفک در اسرع وقت به سوالات بانک‌ها پاسخ دهد
تخت‌روانچی بدون آن‌که نامی از بانک‌های بزرگ مورد تعامل با ایران ببرد اظهار کرد: خوشبختانه تماس‌های بانک‌های بزرگ اروپایی با اوفک برقرار شده است و سوال‌هایشان هم مطرح شده است اما بحث ما این است که باید به این مسیر سرعت داد. معتقدیم اگر یک بانک بزرگ اروپایی بیاید و همکاری را شروع کند برای دیگر بانک‌ها هم اعتماد ایجاد می‌شود و فضای نگرانی خود به خود شکسته می‌شود. این فضا را کسی دیگر جز آمریکایی‌ها نمی‌تواند بشکند، یعنی اوفک باید در اسرع وقت به سوالات پاسخ دهد و اطمینان دهد کاری که این بانک‌ها می‌خواهند در تعامل با ایران داشته باشند در چارچوب برجام مشکلی ندارد، هر چند در نهایت تصمیم همکاری با آن بانک‌هاست.
معاون اروپا و آمریکای وزارت امور خارجه در پاسخ به این پرسش که بنابراین امکان اینکه اوفک یک دستورالعمل یا مجوز کلی همکاری بانک‌های بزرگ با ایران جهت اطمینان آنها از مواجه نشدن با تنبیهات آمریکا صادر کند، منتفی است؟ با بیان اینکه «ما این مساله را نیز با آمریکایی‌ها مطرح کرده‌ایم» افزود: آنها می‌گویند از آن‌جایی که جنس کارها و پروژهایی که قرار است بانک‌های بزرگ خارجی در آنها مشارکت کنند، متفاوت است صدور چنین مجوزی به طور یکسان سخت است. آنها می‌گویند نمی‌توانیم یک مجوز کلی دهیم، اما فلان بانک سوییسی یا انگلیسی اگر درخواست همکاری با ایران داشته باشد می‌توانند مجوز را خیلی راحت‌تر بعد از انجام بررسی‌ها به آن بانک ارایه کنند.
حرف ما به آمریکایی‌ها این است که روند پاسخ به بانک‌ها نمی‌تواند طولانی و زمان‌بر باشد
وی در پاسخ به اینکه ایران انتظار دارد مشکلات بانک‌های بزرگ برای تعامل با ایران از سوی آمریکا در چه فاصله زمانی مشخصی رفع شود؟ با بیان اینکه «نمی‌توانم زمان دقیقی بگویم» افزود: حرف ما این است که این روند نمی‌تواند طولانی و زمان‌بر باشد، بلکه باید این روند را تسریع کنند. ما می‌گوییم باید اوفک مجوز را به آن بانک بدهد، حالا هر چه‌قدر که مراودات و گفت‌وگوها میان بانک‌های ایران و بانک‌های بزرگ بین‌المللی به زمان و شرایط خاص نیاز دارد بحث دیگری است. در عین حال ما تاکید داریم که آمریکا بر اساس برجام باید اجرای موفقیت‌آمیز آن را تضمین کند.
ما باید میوه اجرای برجام که همان رفع تحریم‌هاست، بچینیم
این دیپلمات ارشد کشورمان در پاسخ به این پرسش که به نظر می‌آید اجرای موفقیت‌آمیز برجام امری قابل تفسیر در توافق است و هر یک از طرف‌ها از آن برداشت متفاوت دارند؟ گفت: در جلسات به طور جدی و علنی گفته‌ایم که ما باید میوه اجرای برجام را بتوانیم بچینیم که آن هم رفع تحریم‌هاست. اگر نتوانیم این میوه را بچینیم توافق موفقیت‌آمیز اجرا نشده است. این خیلی روشن است و وقتی این مساله را در جلسات و ملاقات‌ها مطرح می‌کنیم آنها این را به چالش نمی‌کشند و نمی‌گویند شما (ایران) اشتباه می‌کنید. فقط می‌گویند که ما داریم روی این مساله کار می‌کنیم، اما این کار زمان می‌برد و در حال رایزنی هستند. بنا بر این حرف ما این است که لازم است اوفک به میدان بیاید و خیلی صریح و سریع فضای منفی بین‌المللی را بشکند.
وی تصریح کرد: البته الان هم این فضا به نظر ما تاحدودی شکسته شده است؛ اینکه بانک‌ها به غیر از بانک‌های بزرگ وارد تعاملات با ایران شده‌اند ناشی از شکسته شدن همین فضای بین‌المللی است.
توجه ما بر روی اجرای درست و سریع برجام فارغ از تحولات سیاسی داخلی است
معاون ظریف در پاسخ به این پرسش که تا پایان دولت یازدهم یک سال زمان باقی است و آقای روحانی بنا بر نظر تحلیل‌گران به اجرای مطلوب برجام و لغو صد در صدی تحریم‌ها نیاز دارد از این رو طولانی شدن اجرای مطلوب برجام می‌تواند به ضرر دولت باشد، گفت: ما در وزارت امور خارجه کار تخصصی خود را دنبال می‌کنیم تا منافع ملی به بهترین وجه به دست آید. به طور قطع عنصر زمان مهم است. حتی اگر فرض کنیم انتخابات سال آینده نیست و سه سال آینده برگزار می‌شود باز هم زمان به طور جداگانه در بحث اجرای مطلوب برجام برای وزارت خارجه مهم بود. ما نمی‌خواهیم منافع ملی را فدای زمان کنیم در عین حال که زمان در رسیدن به منافع ملی برای ما مهم است.
تخت‌روانچی ادامه داد: علاوه بر این این‌طور نیست که دولت محترم به دلیل انتخابات پیش‌رو برخی از مصلحت اندیشی‌ها را انجام داده یا اصولی را کنار بگذارد. ما در چارچوب برجام کارها را جلو می‌بریم. معتقدیم بحث برجام یک موضوع فراجناحی است و به امنیت ملی ما مربوط است و باید جدای از مباحث انتخاباتی به آن نگاه شود چراکه اساسا موضوعات سیاست خارجی فراجناحی است، البته برخی مواقع هم ممکن است دست‌خوش سیاسی‌کاری‌ها شود که باید سعی کنیم از آن اجتناب کنیم. با این حال توجه ما بر روی اجرای درست و سریع برجام فارغ از تحولات سیاسی داخلی است.
منتظریم تا دولت جدید انگلیس آماده کار شود
این مقام وزارت امور خارجه در پاسخ به این پرسش که چرا نشستی که قرار بود با حضور بانک مرکزی ایران، وزارت خزانه‌داری آمریکا و بانک‌های بین‌المللی در لندن برگزار شود به تعویق افتاد؟ اظهار کرد: بر اساس آن‌چه آقای سیف گفتند مشکلاتی پیش آمده است به ویژه در رابطه با بحث برگزیت. از این رو این نشست فعلا به تعویق افتاده است اما انگلیسی‌ها اعلام کرده‌اند که برای برگزاری این نشست مصمم هستند. هم‌چنین از طرف اوفک و ما نیز این آمادگی اعلام شده است. اما منتظریم تا دولت جدید انگلیس آماده کار شود و این مساله کمی زمان می‌برد.
روی موضع خود درباره الیاف کربن و اندازه‌گیری 300 کیلو مواد هسته‌ای می‌ایستیم
این عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای در پاسخ به سوالی دیگری درباره هشدار رهبری به مذاکره‌کنندگان و شخص آقای صالحی که گفتند «توقعات طرف مقابل در زمینه الیاف کربن دارای کاربرد در ساخت سانتریفیوژها و اندازه‌گیری 300 کیلو مواد هسته‌ای را مطلقاً قبول نکنید و زیر بار آنها نروید» گفت: هر دو موردی که رهبری فرمودند از موارد عمده بحث‌های جاری فنی ماست که با طرف مقابل داریم و به هیچ وجه هم روی این دو موضووع کوتاه نخواهیم آمد. برخی برداشت‌های متفاوت میان ما و آنها از برجام در این موارد وجود دارد که این برداشت‌ها متقابل مورد پذیرش قرار نگرفته است؛ ما برداشت آنها را قبول نداریم و در حال بحث هستیم و روی موضع خود خیلی سفت ایستادیم. جزییات بحث در رابطه با این دو مورد را باید از سازمان انرژی اتمی بپرسید اما به طور حتم ما روی موضع خود بر اساس منطقی که داریم و نظر رهبری می‌ایستیم.
امروز فضای دیگری نسبت به آن‌چه بعد از توافق در منطقه شاهد بودیم را می‌بینیم
تخت‌روانچی در پاسخ به پرسشی دیگر مبنی بر اینکه وقتی توافق هسته ای به دست آمد برخی صاحب‌نظران منطقه‌ای و بین‌المللی بر این نظر بودند که توافقی «تاریخی» به دست آمده است که می‌تواند ایران را به عنوان یک قدرت در منطقه مطرح کند، از نظر شما بعد از یک سال که از این توافق می‌گذرد هنوز این تحلیل قابل پذیرش است؟ گفت: ما در مذاکرات فقط درباره موضوع هسته‌ای صحبت کردیم و بر اساس برجام تحریم‌های مرتبط با هسته‌ای لغو و متوقف شد. بعد از اینکه توافق شد فضای جدیدی ایجاد شد مبنی بر اینکه برجام می‌تواند نویدبخش یک فضای جدید در منطقه باشد. ما درباره بحث‌های دیگر صحبت نکردیم اما طبیعی است این مساله خود به خود بر مسایل منطقه و بین‌الملل تاثیر می‌گذارد. از سویی ایران همواره خواستار روابط بهتری با دوستان و همسایگانش است و اکنون با برجام ظرفیت بیش‌تری برای ایفای نقش سازنده در منطقه داریم. اما متاسفانه اقدامات مخالفان برجام فضا را تغییر داد.
وی افزود: سعودی‌ها و رژیم صهیونیستی بیش‌ترین تلاش را کردند تا مذاکرات به نتیجه نرسد و بعد از برجام احساس کردند که کاملا بازی را باختند و اگر برجام باعث شود برای ایران فضای جدیدی ایجاد می‌شود به معنی این است که فضا برای آنها منفی و محدود می‌شود. اقدامات آنها فضا را مسموم کرد و الان فضای دیگری نسبت به آن‌چه بعد از توافق در منطقه شاهد بودیم را می‌بینیم. آنها سعی دارند ایران‌هراسی که با برجام از بین رفت را احیا کنند، اما قطعا این اقدامات شکست خورده و در نهایت روشن می‌شود که چه کسی در جهت ثبات در منطقه حرکت می‌کند و چه کشوری در جهت بی‌ثباتی.
بعد از برجام تماس‌های ما با کشورهای منطقه زیاد شد
این عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای در پاسخ به این پرسش که چقدر فکر می‌کنید با توجه به احتمالات برای مخالفت با برجام در سطح منطقه اقدامات و تلاش‌های وزارت امور خارجه قبل و بعد از برجام در توجیه اهداف برجام و خطر نداشتن اثرات آن برای این کشورها کافی و موثر بوده است؟ اظهار کرد: شاید صحبت من نوعی دفاع از عملکرد وزارت خارجه باشد، اما واقعیت این است که حداقل بعد از برجام تماس‌های ما با کشورهای منطقه زیاد شد و از طرفی رویکردمان برای داشتن روابط حسنه با کشورهای منطقه را نشان داده‌ایم، اما کشورهایی هستند در منطقه که احساس می‌کنند از برجام ضربه دیدند و برای مخالفت با آن هزینه مادی و سیاسی کلان می‌کنند تا ایران‌هراسی که با برجام از بین رفت را دوباره گسترش دهند. البته می‌توان گفت که وزارت خارجه می‌توانست بهتر عمل کرد اما به لحاظ تعداد و کیفیت رایزنی‌ها با کشورهای منطقه اقدامات زیادی انجام در وزارت خارجه انجام شده است.
تخت‌روانچی خاطرنشان کرد: این طور نیست که همه کشورهای منطقه الان با ایران روابط خصمانه داشته باشند، کشورهایی هستند که سعی دارند در جهت ثبات بیشتر تلاش کنند و تنها دولت سعودی است که رویکرد خصمانه خود را در منطقه با حمایت‌هایش از تروریسم ادامه می‌دهد. اگر عربستان رفتار خود را تغییر دهد در آن صورت ما می‌توانیم روابط و تعاملات متفاوت با یکدیگر داشته باشیم، هر چند ما نمی‌توانیم حادثه منا و و مخالفت‌ها با اعزام زائران به حج تمتع را از یاد ببریم و احقاق حقوق شهروندان خود را نادیده بگیریم.
ایسنا