حال ایران با توجه به قرارگیری در دوران پسابرجام و با اولویت قرار دادن موضوع توسعه بخش معدن باید با استفاده از استانداردهای بین‌المللی اقداماتی بهتر از گذشته انجام دهد، این در حالی است که فعالیت‌های معدنی در ایران فاصله بسیاری با استانداردهای جهانی دارد.
فاصله با استانداردهای جهانی
عباسعلی ایروانی، مدیرکل نظارت بر امور معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت در گفت‌وگو با صمت درباره نزدیک بودن استانداردهای معدنی ایران به استانداردهای بین‌المللی، اظهار کرد: بی‌تردید استفاده از استانداردها در تمامی حوزه‌های معدنی ازجمله اکتشاف، استخراج، بهره‌برداری و... یکی از موضوع‌های مهم بخش معدن و صنایع معدنی به شمار می‌رود. در واقع استفاده از استانداردها در هر فعالیتی ضروری است. وی ادامه داد: درباره بخش معدن باید به این نکته اشاره کرد که استانداردهای بخش معدن کشور نسبت به استانداردهای بین‌المللی در سطح پایین‌تری قرار دارد. البته برای اعلام دقیق این موضوع باید به آمار و مستندات موجود مراجعه کرد تا رتبه واقعی کشور در حوزه استانداردهای معدنی مشخص شود. من در حال حاضر اطلاعات دقیقی از این رتبه در اختیار ندارم تا بگویم کشور ما در فهرست جهانی در چه جایگاهی قرار دارد.
ایروانی در پاسخ به این سوال که آیا استاندارد معدنکاری در ایران تدوین شده، تصریح کرد: متاسفانه استانداردی برای بخش معدن تدوین نشده است. ناگفته نماند که این استاندارد باید از طریق سازمان ملی استاندارد تهیه شود. اما در برخی از حوزه‌های معدنی از جمله فرآوری سنگ‌های قیمتی این اقدام اجرایی شده است. وی با بیان این موضوع که تدوین استانداردهای معدنی برای سایر بخش‌های معدن کشور انجام نشده، افزود: باید به این نکته توجه داشت استفاده از استانداردهای معدنکاری آن هم در شرایط فعلی و با قرارگیری در پسابرجام از اهمیت بسیاری برخوردار است. در واقع تدوین این استاندارد برای حوزه‌های مختلف معدنی امری ضروری است. ایروانی با اشاره به اهمیت تدوین استانداردهای معدنی در حوزه جذب سرمایه‌گذار خارجی، اظهار کرد: در کنار این موضوع باید به این نکته اشاره داشت برای حفظ بازارهای داخلی نیز نیازمند انجام اقداماتی با کیفیت هستیم. در واقع اگر به دنبال افزایش قدرت رقابتی در بازارهای صادراتی هستیم باید فعالیت‌های معدنی را با توجه به استانداردهای تعریف شده انجام دهیم.
تهیه گزارش‌های معدنی در فرمت‌های یکسان
امروز استفاده از استاندارد در کشورهای معدنی ازجمله کانادا، استرالیا، امریکا و چین به آسانی قابل مشاهده است. در واقع این کشورها سعی بر آن دارند با استفاده از استانداردهای داخلی و بین‌المللی شرایط افزایش کیفیت در زمینه گزارش‌های مربوط به فعالیت‌های معدنی خود را فراهم آورده تا بتوانند رقبای ضعیف خود را در بازارهای صادراتی حذف کنند. از سوی دیگر الزام استفاده از استانداردهای معدنی می‌تواند ریسک سرمایه‌گذاری در بخش معدن و صنایع معدنی را کاهش دهد. بی‌تردید در شرایطی که بخش معدن به دنبال
افزایش سهم خود در اقتصاد کشور است و سعی بر جبران کاستی‌های پیش آمده در سال‌های گذشته دارد، استفاده از استانداردهای معدنی نمودی روزافزون در بخش معدن و صنایع معدنی دارد و بنابراین از اهمیت بیشتری برخوردار خواهد بود. در همین‌باره آرمین سلسانی، کارشناس اکتشاف درباره تدوین استانداردهای مورد نیاز در زمینه نگارش گزارش‌های مربوط به معدن و صنایع‌های معدنی، به صمت گفت: به طور کلی در بحث معدنکاری رعایت استانداردهای جهانی در بحث اکتشاف، استخراج و فرآوری مواد معدنی امری بسیار مهم به شمار می‌رود.
استانداردهای استرالیا و کانادا
وی ادامه داد: برخی از کشورها از جمله کانادا و استرالیا در این موضوع صاحب سبک هستند، این کشورها خود قوانینی را به عنوان استانداردهای معدنی وضع کرده‌اند. در واقع این قوانین جدا از قوانینی هستند که سازمان ملل متحد به‌عنوان قوانین استاندارد بین‌المللی به این منظور ارائه کرده و در دیگر کشورها اعمال می‌شود. برخی از این قوانین شامل کد جورک و والمین (Jorc and Valmin Code) در استرالیا و کد «NI ۴۳-۱۰۱» در کانادا است. همچنین قوانینی که سازمان ملل متحد به عنوان پایه برای یکپارچه‌سازی و استانداردسازی گزارش‌های معدنی نگارش کرده با عنوان UNFC نامگذاری می‌شود. به گفته سلسانی، این کدها مجموعه‌ای از حداقل استانداردها، پیشنهادها و دستورالعمل‌های لازم به منظور نگارش گزارش‌های مربوط به نتایج حاصل از اکتشاف منابع و ذخایر معدنی هستند که به فعالیت‌های معدنی کمک می‌کنند. در واقع این استانداردها از طریق بیان تعریف صحیح برای هر یک از مراحل اکتشاف، ارزیابی ذخیره تا طرح توجیه فنی و اقتصادی موجبات سیستماتیک عملیات اکتشافی را فراهم می‌آورد. البته در ایران نیز به مرور این مجموعه قوانین و استانداردها از سوی معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی ریاست‌جمهوری در وزارت صنعت، معدن و تجارت و نیز امور نظام فنی مربوط به معاونت امور معادن و صنایع معدنی به صورت نشریه‌هایی وضع می‌شود. با توجه به اینکه نتایج مربوط به اکتشاف مواد معدنی باید حاوی اطلاعات کافی باشد تا بتوان قضاوت صحیحی درباره اهمیت و ضرورت آنها انجام داد، بنابراین این گزارش‌ها باید شامل اطلاعاتی مانند زمینه اکتشاف، نوع، نحوه و روش نمونه‌برداری، موقعیت و فواصل نمونه‌برداری‌ها، پراکندگی و ابعاد ماده معدنی، موقعیت تمامی ترانشه‌ها و گمانه‌های طراحی شده و تمامی داده‌های به‌دست آمده از آنها در منطقه مورد مطالعه، روش‌های آنالیز، روش‌های جمع‌آوری اطلاعات و وضعیت مالکیت اراضی باشد تا بتوان به منظور انجام ارزیابی صحیح از سوی سرمایه‌گذاران و مشاوران فنی و مالی آنها مورد استفاده قرار گیرد.
نظارت بر گزارش‌ها
به همین منظور گزارش‌های مربوط به اکتشاف مواد معدنی باید حاوی اطلاعات کافی باشد و لازم است تا به صورت شفاف و بدون ابهام در اختیار خوانندگان قرار گرفته تا درک کامل از گزارش میسر شود. به طوری‌که، در صورت مطالعه از این اطلاعات بتوان دید جامعی از عملیات انجام شده در منطقه مورد مطالعه حاصل کرد و فرد گمراه نشود. این کارشناس اکتشاف اضافه کرد: استفاده از کدهای استاندارد به منظور همگن‌سازی گزارش‌های مربوط به ارزیابی ذخایر و منابع معدنی می‌تواند به‌عنوان شاخصی در راستای یکسان‌سازی گزارش‌ها و استفاده از آنها برای تهیه گزارش‌های مورد پذیرش بانک در طرح‌های توجیه فنی و اقتصادی مورد استفاده قرار گیرد. در این زمینه لازم است تا نهادهای ذی‌ربط که کنترل و نظارت بر گزارش‌های اکتشاف و ارزیابی ذخیره را بر عهده دارند به منظور استفاده از این اصول استاندارد وارد عمل شوند. وی ادامه داد: به منظور ارزیابی ذخایر معدنی باید دقت شود تا از واژه‌های صحیحی برای منابع یا ذخایر معدنی مورد نظر استفاده شود. به‌عنوان مثال انتخاب رده مناسب برای طبقه‌بندی ذخایر و منابع معدنی، در گام نخست از طریق سطح اطمینان به ذخایر و منابع معدنی و سپس از بین بردن هرگونه شبهه در عوامل متغیر اکتشافی بستگی دارد بنابراین در انتخاب این متغیرها نباید نظرات و سلیقه‌های شخصی مد نظر قرار گیرد و تنها گزارش‌ها و عملیات اکتشافی که به صورت سیستماتیک و با رعایت اصول استاندارد بین‌المللی (استانداردهای استرالیایی و کانادایی) نگارش و اجرا می‌شوند، مورد قبول خواهند بود. سلسانی ادامه داد: در مواردی که موضوع‌ها حل‌نشده، تاثیرگذار بر اعتبار یا سطح اطمینان منابع یا ذخایر معدنی باشند (به‌عنوان مثال، محدود بودن داده‌های ژئوتکنیکی، پیچیدگی‌های متالورژیکی ماده معدنی، نبود اطمینان در فرآیند و... )، لازم است تا این قبیل مسائل حل‌نشده نیز در گزارش‌های اکتشافی آورده شوند. وی در ادامه با تاکید بر اهمیت استفاده از استانداردهای معدنی، تصریح کرد: استفاده از استانداردها معدنی به شرکت‌های فعال در این حوزه کمک می‌کند تا در مسیری درست حرکت کرده و در نهایت تمامی گزارش‌ها براساس فرمتی استاندارد نگارش می‌شوند و نهایت این گزارش‌ها می‌توانند به عنوان پایه و مبنایی صحیح به منظور تهیه گزارش فنی –اقتصادی و تصمیم‌گیری‌های دیگر نیز مورد استفاده قرار گیرند.
صمت