هر چند این آمارها بدون داشتن تعداد اولیه گردشگران و نیز عدم دسته‌بندی گردشگران بر اساس انگیزه و نوع سفرشان چندان قابل‌تحلیل نیست اما روند رو به افزایش تبادل گردشگر میان دو کشور و همچنین مثبت بودن این تراز به نفع روسیه، موضوعی است که فعالان این حوزه نیز براساس تجربیات عینی خود بر آن صحه می‌‌گذارند؛ آن هم در شرایطی که سخن از تلاش برای لغو روادید میان دو کشور در حال به‌ثمر نشستن است.
مدیر یکی از آژانس‌های گردشگری ایرانی در این باره به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «به دنبال ناامنی‌های ترکیه، توسعه مراودات گردشگری میان دو کشور مطرح شد و گرچه در ابتدا این مسوولان ایرانی بودند که جذب گردشگران روسیه را به‌عنوان یک هدف دنبال می‌کردند، در نهایت روسها از این مذاکرات سود بیشتری جستند و در این مدت تقاضا از سوی گردشگران ایرانی برای سفر به روسیه به صورت چشمگیری افزایش داشته است.»
رقیه حاتمی‌پور با برشماری چهار دلیل اصلی سفر ایرانی‌ها به روسیه اضافه می‌کند: «تسهیل صدور ویزا، افزایش پروازها میان دو کشور و در همین حال اختلالات به‌وجود آمده در صدور ویزاهای اروپایی، به علاوه ناامن شدن ترکیه در کنار مطرح شدن نام روسیه در میان دیگر مقاصد گردشگری، گردشگران ایرانی را بیش از پیش به سوی روسیه کشانده و آژانس‌داران را برای طراحی تور به سوی این مقصد کمتر دیده شده متمایل کرد.» وی همچنین در خصوص تاثیر افزایش تقاضا برای سفر به روسیه بر تعداد گردشگران ایرانی متقاضی سفر به دیگر مقاصد خارجی سنتی، اظهار می‌کند: «این بازار جدید سهم دیگر بازارها از جمله میلان و ایتالیا را کم‌نکرده و این مقاصد همچنان با تقاضای ثابتی نسبت به قبل مواجهند. در واقع می‌توان گفت که جز در مورد ترکیه، روسیه مقصدی جایگزین نبوده و گردشگرانی که مشتاق دیدن این کشور هستند یا دیگر مقاصد مطرح را در سفرهای گذشته خود تجربه کرده‌اند، برای این سفر برنامه‌ریزی می‌کنند.» همچنین به گفته حاتمی‌پور، ایرانی‌ها در سفر به روسیه همچون دیگر مقاصد، به اقامت در مکان‌های لوکس علاقه دارند و برای خرید و غذا هزینه‌های خوبی را پرداخت می‌کنند.
روسها چه می‌خواهند؟
اما یکی از راهنمایان گردشگری نیز که هم در ایران و هم در روسیه فعالیت می‌کند، با تاکید بر اینکه روسها گردشگرانی خواهان تفریح هستند و به امکان استراحت در سفر خود بسیار اهمیت می‌دهند، به خبرنگار ما می‌گوید: «روسها به گردشگری تاریخی و فرهنگی علاقه‌مندند، اما در عین حال برایشان مهم است که در کنار این جاذبه‌ها، امکان تفریح و استراحت نیز در مقصد برایشان فراهم باشد.» حامد حکیمی تصریح می‌کند: «بسیاری از روس‌هایی که به ایران آمده و به جزایر کیش و قشم هم سفر کرده‌اند، ایران را در مقایسه با دبی و امارات، مقصد جذاب‌تری توصیف کرده و گفته‌اند که در صورت فراهم بودن امکان تفریحات خانوادگی، سفر به ایران را ترجیح می‌دهند.» البته او نیز همچون حاتمی بر این باور است که گرچه تعداد گردشگران ورودی روسی به ایران بیشتر شده، اما آمار منتشر شده در این باره خالص نبوده و تعداد قابل‌توجهی از روس‌هایی که در این آمار شمرده شده‌اند، نه با هدف گردش و تفریح که بیشتر به بهانه‌های تجاری و به دعوت دولت یا بخش خصوصی ایران عازم کشور ما شده‌اند و عوایدی برای این صنعت نداشته‌اند.
در همین حال حکیمی تاکید می‌کند که برگزاری تورهای ایرانی به مقصد روسیه رشد چشمگیری داشته است. او افت ارزش روبل در برابر ارزهای خارجی در پی تحریم‌های اعمال شده علیه روسیه را یکی از عمده دلایل مطرح شدن این کشور در کنار دیگر مقاصد مورد توجه گردشگران ایرانی عنوان و اظهار می‌کند: «تا پیش از موضوع اوکراین و تحریم‌های غرب علیه روسیه، مسکو برای سال‌ها یکی از گران‌ترین پایتخت‌های جهان بود و گردشگری ورودی آن رونق امروز را نداشت.» این راهنمای تور ادامه می‌دهد: «در حال حاضر روسیه با توجه به امکاناتی که به گردشگران ارائه می‌کند، مقصدی مقرون به صرفه است و این در حالی است که دریافت چنین خدماتی در ایران برای یک گردشگر روس، بسیار گران‌تر تمام می‌شود. این خود یکی دیگر از عواملی است که جریان ورود گردشگر میان دو کشور را به نفع روسیه افزایش می‌دهد.»
حکیمی نیز تاثیر تسهیل صدور روادید گروهی و نقش مذاکرات میان مقامات وزارت امور خارجه و گردشگری ایران و روسیه برای این منظور و همچنین ناامنی ترکیه را در رونق مراودات گردشگری میان دو کشور از نظر دور نداشته و تاکید می‌کند: «اتفاقات اخیر ترکیه، گردشگران ایرانی را متوجه مقاصد جایگزین کرد و در این میان شرایط به گونه‌ای رقم خورد که روسیه توانست بخشی از این نیاز را پاسخ دهد. همچنین دلیل عده‌ای دیگر از ایرانی‌هایی که روسیه را برای سفر انتخاب می‌کنند، مهیا نشدن امکان سفر به مقاصد اروپایی در کنار تسهیل سفر به روسیه بوده است.» به گفته او با وجود اینکه روسیه توانسته تعداد زیادی گردشگر را از کشور ما جذب کند، اما باید در نظر داشت که هنوز تعداد کسانی که این کشور را تنها به‌خاطر خود روسیه انتخاب کرده‌اند قابل توجه نیست؛ در همین حال روسها با وجودی که مقاصد سنتی خود را از دست داده‌اند، اقبال چندانی نسبت به ایران از خود نشان نداده‌اند. حکیمی در ادامه به دلایل این عدم استقبال پرداخته و می‌گوید: «اطلاعات روسها از ایران بسیار اندک است و بسیاری از آنها به‌دلیل تکرار نام عراق در رسانه‌ها، ایران را با این کشور اشتباه می‌گیرند و فکر می‌کنند ایران کشوری ناامن و سراسر صحرا و بیابان، با مردمی سوار بر شتر است!»
تلاش امارات در شرایط انفعال ایران
این راهنمای تور به اقدام کشور امارات برای جذب گردشگران روس در پی تیره شدن روابط میان روسیه و ترکیه اشاره و بیان می‌کند: «درحالی‌که تبلیغات ایران در روسیه منحصر به اظهارنظرهای کلامی و منتشر شده در فضای مجازی توسط گردشگران روسی است که به ایران سفر کرده‌اند، اماراتی‌ها در دوره‌ای که گردشگران روس سفر به ترکیه را تحریم کرده بودند، تبلیغات خود را در این کشور افزایش داده و شما می‌توانستید تبلیغ پروازهای میان دبی و روسیه را در تمام ایستگاه‌های متروی روسیه ببینید.» حکیمی می‌افزاید: «تسلط روسها به زبان انگلیسی بسیار محدود است و از این‌رو تبلیغات به زبان روسی و از طریق رسانه‌های این کشور بسیار در جذب گردشگر به ایران موثر است.»
این فعال گردشگری، با بیان اینکه مهیا نبودن امکان تفریحات ساحلی در ایران برای گردشگران، یکی از دلایلی است که می‌تواند مانع تحقق ظرفیت‌های گردشگری میان دو کشور به نفع ایران شود، خاطرنشان می‌کند: «بررسی این امکان که بشود در جزایر ایران پلاژهای مخصوصی را برای خانواده‌های گردشگران خارجی فراهم کرد، به صورت چشمگیری تقاضا برای سفر به ایران را افزایش می‌دهد؛ با این‌همه براساس تجربه دریافته‌ایم محدودیت‌های فرهنگی کشور ما از نزدیک چندان به چشم گردشگران روس نمی‌آید و اتفاقا با شناخت ذائقه این گردشگران که تمایل به تجملات از آن جمله است، راه‌های زیادی برای جذب روسها در پیش پای فعالان گردشگری دولتی و خصوصی ایران باز است.» حکیمی همچنین بالا بودن قیمت خدمات گردشگری ایران در مقایسه با کشورهایی همچون ترکیه و دبی را یکی دیگر از عواملی می‌داند که با توجه به رکود اقتصادی روسیه، جذب روسها به ایران را دشوار می‌کند. او در این خصوص پیشنهاد می‌دهد: «می‌توان ارگان‌هایی را شکل داد که به صورت دائم و اختصاصی با روسیه کار کنند و پیش از آن برگزاری تورهای آشناسازی برای آژانس‌داران و فعالان گردشگری روسیه الزامی دیگر است که متاسفانه تاکنون چندان به آن توجه نشده است.»
به دنبال شکل‌گیری روابط گردشگری میان ایران و روسیه روند ورود گردشگران روسی به ایران در مقایسه با تعداد گردشگران ایرانی که به روسیه سفر می‌کنند چندان امیدوارکننده نیست و این در حالی است که مقامات دیپلماتیک ایران و روسیه به دنبال لغو روادید میان دو کشور هستند تا از این طریق امکان سفر برای گردشگران دو کشور آسان‌تر شود؛ اتفاقی مثبت که اگر با مدیریت مدبرانه مقامات گردشگری ایران و فعالان بخش خصوصی این صنعت همراه نباشد، بهره‌ای را نصیب گردشگری ایران نخواهد کرد و در مقابل به خروج ارز بیشتر از کشور خواهد انجامید.
دنیای اقتصاد