در روزهای پایانی هفته گذشته، احتمال افزایش تقاضای مواد خام به علت برنامه‌های توسعه زیرساخت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری منتخب آمریکا از قیمت کالاها حمایت کرد. این امر توانست با رشد صنایع وابسته به کالا در بورس تهران، ریزش 1/8 درصدی شاخص سهام در معاملات چهارشنبه را تا حدودی جبران کند. این افت‌و‌خیز دقیقا هم‌جهت با رفت و برگشت قیمت‌ها در بازارهای جهانی رخ داد که اغلب با رفتارهای سفته‌بازانه ناشی از ابهامات در تصمیمات آتی زمامدار جدید بزرگ‌ترین اقتصاد دنیا تشدید شده‌اند. در طرف دیگر، شاخص گروه خودرو و ساخت قطعات که به واسطه فضای مثبت ایجاد شده در ماه‌های گذشته و در فضای پسابرجام رشد قابل‌توجهی را ثبت کرده بود، با افت مواجه شد. به‌نظر می‌رسد فعالان بازار سهام تبعات مبهم سیاست‌های خارجه ترامپ به‌ویژه در بحث برجام را با بدبینانه‌ترین سناریو در معاملات خود لحاظ کرده‌اند.
شاخص بورس تهران طی معاملات روز گذشته با 600 واحد رشد، دوباره به کانال 79 هزار واحد رسید. این در حالی بود که دماسنج بازار در آخرین روز کاری هفته گذشته، در پی انتخاب ترامپ به‌عنوان رئیس‌جمهوری ایالات متحده آمریکا، 1460 واحد افت کرده بود. دیروز بخشی از افت هفته گذشته شاخص جبران شد و اغلب نمادها با فشار خرید و رشد قیمت مواجه شدند. اتفاقی که پس از رشد قیمت‌های جهانی در هفته گذشته قابل پیش‌بینی بود. با در نظر گرفتن وضع موجود می‌توان انتظار داشت که هفته جاری، هفته‌ای پرافت و خیز برای سهام شرکت‌های حاضر در بورس و فرابورس باشد.
انعکاس بلاتکلیفی جهانی در بورس تهران
پس از انتخاب دونالد ترامپ به‌عنوان رئیس‌جمهوری ایالات متحده، نوسان‌های قابل توجهی در بازارهای جهانی رخ داد که با تجربیات گذشته این بازارها همخوانی نداشت. در ابتدا از طرفی شاخص دلار به شدت تضعیف شد و تا 96 واحد عقب نشست. شاخص بازارهای سهام بینالمللی افت‌های قابل توجهی را ثبت و قیمت جهانی کالاها نیز تا حدودی افت کرد. قیمت هر اونس طلا در بازارهای جهانی رشد کرد و اقتصاد جهان به‌طور کلی وارد فاز عدم اطمینان شد. اصولا هر زمان که در سطح اقتصاد جهان، عدم اطمینان افزایش می‌یابد و ریسک معاملات در بازارهای جهانی رشد می‌کند، بازار طلا اولین هدف سرمایه‌گذاران خواهد بود. اما بر خلاف آنچه انتظار می‌رفت، بازار جهانی طلا به آرامی رشد شدید خود را اصلاح کرد. پس از آن نوبت به بازارهای کالایی رسید که رفته‌رفته رشد کنند. بر این اساس قیمت هر تن مس از محدوده 5 هزار دلار به محدوده 6 هزار دلار رسید. اما بورس تهران برای واکنش به این تغییرات قیمتی فرصت کافی نداشت. بورس تهران، ظهر روز چهارشنبه تعطیل شد و تنها توانست به کاهش قیمت‌های جهانی کالاها در صبح روز چهارشنبه واکنش نشان دهد. بنابراین بهترین زمان برای رشد قیمت سهام شرکت‌های فلزی و معدنی، روز گذشته بود.
روز گذشته صف‌های خرید نسبتا سنگینی در نمادهای فلزی و معدنی شکل گرفت و در نتیجه معاملات این نمادهای بزرگ، شاخص بورس بیش از 600 واحد رشد کرد. اغلب این شرکت‌ها در پیش‌بینی‌های خود قیمت‌های پایین‌تری را برای فروش محصولات خود در نظر گرفته‌اند. برای مثال، شرکت ملی صنایع مس ایران نرخ فروش خود را بر مبنای 4 هزار و 550 دلار در نظر گرفته است. چنانچه قیمت‌های جهانی از این محدوده پیشی بگیرند و برای مدت قابل قبولی در این سطوح تثبیت شوند، تعدیل مثبت در پیش‌بینی درآمدهای این شرکت اجتناب‌ناپذیر خواهد بود. از طرف دیگر نرخ تسعیر دلار نیز در پیش‌بینی‌های این شرکت 3هزار و 570 تومان در نظر گرفته شده است. در چنین شرایطی، بدیهی است که اقبال فعالان بازار به این سهم افزایش می‌یابد. در شرکت‌های تولید‌کننده فولاد، اگرچه پیچیدگی‌هایی وجود دارد، اما همین تحلیل باعث می‌شود که توجه به این شرکت‌ها افزایش یابد. شرکت‌های استخراج‌کننده روی و سنگ‌آهن نیز شرایط مشابهی دارند.
ریسک رفتار سفته‌بازانه در بازارهای جهانی
پس از آنکه قیمت مس به ازای هر تن در روز جمعه به محدوده 6 هزار دلار نیز رسید، یک برگشت قابل توجه در قیمت این فلز اساسی شکل گرفت و قیمت هر تن مس تا محدوده 5500 دلار عقب نشست. در این باره، یک فعال بازارهای جهانی فلزات به وال‌استریت ژورنال گفت: مقامات چینی محدودیت‌هایی را در موقعیت‌های خرید مس در بازار آتی اعمال کرده‌اند تا به این وسیله از شدت خرید سفته‌بازان خردی که منجر به رشد ملموس قیمت در صبح جمعه شده بود بکاهند. بالا رفتن سطح خرید از سوی این معامله‌گران باعث افزایش مارجین ضروری معاملات نیز شده است.
در تفسیر این رویداد، اولا باید در نظر داشت که چین مصرف‌کننده 45 درصد مس جهان است. افزایش قیمت مس در بازارهای جهانی به نفع صنایع چین نیست و طبیعتا دولت چین تلاش خواهد کرد نوسان قیمتی را کنترل کند. نکته دومی که باید در نظر داشت، فضای ابهام‌آلودی است که بر اقتصاد جهان سایه افکنده است. در حال حاضر تحلیل‌هایی روی رفتارهای اقتصادی آتی ایالات متحده آمریکا وجود دارد. برای مثال انتظار می‌رود که آمریکا روی زیرساخت‌ها سرمایه‌گذاری کند و لذا تقاضای کالاها را در بازارهای جهانی افزایش دهد. همچنین انتظار می‌رود برنامه‌های رئیس‌جمهوری جدید آمریکا منجر به افزایش رشد اقتصادی آمریکا، افزایش تورم و همچنین افزایش نرخ بهره آمریکا شود. اما به نظر می‌رسد در این باره تردیدهایی نیز وجود دارد. برخورد رئیس‌جمهوری جدید ایالات متحده با موانع سیاست‌های اعلامی روشن نیست و اصولا جدی بودن او برای اجرای سیاست‌هایش چندان واضح نیست.
اصولا در چنین شرایطی، می‌توان انتظار داشت که رفتارهای سفته‌بازانه در بازارها رشد کند. در واقع با توجه به منابع خبری خارجی، همین موضوع بود که سبب شد قیمت مس تا محدوده 6 هزار دلار رشد کند. در طرف مقابل این دولت چین بود که با کنترل سفارش‌های خرید تلاش دارد از اخلال‌های سفته‌بازانه در بازار جلوگیری کند. به عبارت دقیق‌تر دولت چین متوجه تحرکات سفته‌بازان شده است و تلاش دارد آن را خنثی کند. تمام این نکات تاییدکننده وجود عدم قطعیت در بازارهای جهانی است. از آنجا که فعالان بورس تهران این روزها با نگاهی به تحولات بازارهای جهانی، اقدام به خرید و فروش در بازار می‌کنند، می‌توان انتظار داشت که امروز بازاری محتاط‌تر داشته باشیم. از طرف دیگر برخی از تحلیلگران بازارهای جهانی معتقد هستند که واکنش بازارهای جهانی به اتفاقات اخیر، هیجانی و به نوعی بیش‌واکنشی است. بنابراین این احتمال وجود دارد که باز شدن بازارهای جهانی در بامداد دوشنبه، در محدوده‌های منفی رخ دهد.
خودرویی‌ها، بدبین به برجام
از میان گروه‌های بورسی که اغلب در روز گذشته سبزپوش بودند، خودرویی‌ها با افت شاخص و فشار فروش در نمادهای مختلف مواجه شدند. خودرویی‌ها در روز گذشته از معدود گروه‌هایی بودند که تماما با افت قیمت رو به رو بودند. به نظر می‌رسد که فعالان بازار در شرایط فعلی حاضر نیستند خودرویی‌ها را در قیمت‌های بالا خریداری کنند. با روی کار آمدن ترامپ در آمریکا، این ریسک به وجود آمده است که برجام با سنگ‌اندازی آمریکا تحت‌تاثیر قرار گیرد. در این حالت، ممکن است قراردادهای خودرویی تهدید شوند. بنابراین تمام رشدی که برای سهام شرکت‌های خودرویی و قطعه‌سازی رخ داد، شکننده جلوه می‌کند. اما از طرفی، همان ابهاماتی که در تمام رفتارهای آتی ترامپ وجود دارد، در برخورد با برجام نیز صدق می‌کند و از طرف دیگر اظهارنظرهای متعددی از موگرینی، ظریف و... وجود دارد که سنگ‌اندازی آمریکا در برجام را غیر‌محتمل می‌داند.
در حال حاضر تنها یک توضیح برای رفتار این روزهای بازار سهام وجود دارد. فعالان بورس تهران همانند فعالان بازارهای جهانی فرض را بر این گذاشته‌اند که ترامپ در عملیاتی کردن شعارهای انتخاباتی خود جدی است و علاوه بر آن قادر به عملیاتی کردن این اهداف است. در حالی که اولا این تردید وجود دارد که ترامپ صرفا تلاش داشته است با شعارهای رادیکال خود، توجه رأی‌دهندگان آمریکایی را به خود جلب کند. نکته دومی که در این باره مورد تردید قرار می‌گیرد، توان ترامپ در اجرایی کردن این اهداف است. آیا ساختارها و مناسبات بینالمللی به ترامپ اجازه خواهد داد که هر آنچه صلاح می‌داند را عملی کند؟ مهم‌تر از آن آیا اصولا در دنیای مدرن، می‌توان اهدافی مانند اخراج 11 میلیون مهاجر، احداث دیوار بین دو کشور همسایه، نقض قراردادهای بینالمللی و مواجهه با همه تبعات آن را در سر پروراند؟
در بازار چه گذشت؟
شاخص بورس تهران در روز گذشته با 600 واحد رشد (معادل 0/76 درصد) به عدد 79هزار و 10 واحد رسید. نمادهای «فملی»، «فولاد»، «کگل»، «کچاد» و «وامید» با تکیه بر رشد قیمت‌های جهانی با افزایش قیمت مواجه شدند و جمعا شاخص را 426 واحد ارتقا دادند. در طرف دیگر نمادهای «فارس»، «خودرو» و «شبریز» به ترتیب شاخص را 76، 46 و 10 واحد تنزل دادند و از رشد بیشتر دماسنج بازار جلوگیری کردند. شاخص هم‌وزن نیز روز گذشته با 0/74 درصد رشد مواجه شد. این موضوع نشانگر رشد متناسب قیمت سهام شرکت‌های بزرگ و کوچک است. در واقع بازار دیروز، سراسر سبز بود و از میان گروه‌های 37گانه بورسی، شاخص 27 صنعت با رشد مواجه شد. در این میان شاخص گروه‌های استخراج کانه‌های فلزی (با لیدری دوقلو‌های معدنی)، استخراج نفت و گاز، انتشار و چاپ و فلزات اساسی بیشترین رشدهای روزانه را تجربه کردند و هریک به ترتیب با رشد 4/9، 4/4، 4/3 و 4/2 درصدی مواجه شدند.
در طرف دیگر شاخص گروه‌های خودرو و ساخت قطعات، ساخت محصولات فلزی، قند و شکر و شرکت‌های سرمایه‌گذاری بیشترین افت روزانه را ثبت کردند. شاخص گروه خودرویی با افت 2/2 درصدی، بیشترین زیان را به سهامداران خود تحمیل کرد.روز گذشته در مجموع، یک میلیارد و 144 میلیون ورقه بهادار به ارزش 407 میلیارد تومان و در 74 هزار و 636 نوبت در بورس دست به دست شد. از این میزان تقریبا 215 میلیارد تومان به معاملات خرد سهام و حق تقدم در نمادهای عادی اختصاص داشت. همچنین بیشترین ارزش معاملات به گروه‌های خودرو و ساخت قطعات، فلزات اساسی، استخراج کانه‌های فلزی و محصولات فلزی اختصاص یافت. 57 درصد ارزش معاملات دیروز به این چهار گروه اختصاص داشت.
دنیای اقتصاد