فولادهای ضدزنگ گروه وسیع و گسترده‌ای از آلیاژهای ویژه هستند که بیشتر برای مقاومت در برابر خوردگی توسعه یافته‌اند. در کشور با وجود فولادسازی‌های بزرگ و مطرح، مشکلی برای تولید این دست فولادها وجود ندارد، اما همواره شاهد واردات آن از کشورهایی چون چین و هند هستیم. میزان تولید فولاد ضدزنگ جهان ۲۵/۹ میلیون تن معادل ۲درصد کل فولاد خام است. میزان مصرف فولاد ضدزنگ شاخص پایداری و رعایت اصول بهداشت جامعه به‌شمار می‌آید. ارزش افزوده محصولات فولاد ضدزنگ بالاست و در مقابل تجهیزات ویژه تولید نظیر کربن‌زدایی در خلأ و کربن‌زدایی همراه دمش آرگون مورد نیاز است. مواد خام اصلی شارژ واحدهای تولید فولاد ضدزنگ شامل سنگ کرومیت (مواد اولیه فروکرم)، فروکرم، نیکل و قراضه فولاد ضدزنگ است. تولیدکنندگان اصلی سنگ کرومیت جهان کشورهای افریقای‌جنوبی، قزاقستان و هند بوده و واردکنندگان آن نیز کشورهای چین، روسیه و سوئد هستند.
کاربردهای فولاد ضدزنگ
درباره کاربردهای فولاد ضدزنگ زکریا نایبی مدیر تحقیق و توسعه فولاد ناب تبریز عنوان کرد: ورق فولادی ضدزنگ کاربردهای متفاوتی دارد. در محصولات فولاد مبارکه از این قبیل ورق‌ها تولید می‌شود که در صنایع لوله‌سازی کاربرد دارند و بخشی از آن نیز وارد صنایع خودروسازی می‌شود. از این‌رو این فولادها کاربردهای متفاوتی دارد. در صنایع آشپزخانه مانند تولید قاشق و چنگال و... نیز این فولادها کاربرد دارند. البته در صنایع نفت و شیمیایی نیز کاربردهای زیادی دارند. بنابراین کاربرد ورق‌های ضدزنگ بسیار متنوع است و تولید آن می‌تواند با ارزش‌افزوده بالایی همراه باشد. نایبی در ادامه افزود: انواع فولادهای آن نیز با تنوع بسیاری همراه است. برخی از آنها خاصیت مغناطیسی یا قدرت آهن‌ربایی ندارند. در کل دامنه این فولادها وسیع است و حدود ۹ خانواده مختلف را پوشش می‌دهد. وی در ادامه خاطرنشان کرد: در کشور ما بیشتر فولادهای ضدزنگ در صنایع نفت، پتروشیمی و شیمیایی استفاده می‌شود. در سایر صنایع نیز نیاز ما به فولادهای ضدزنگ از کشورهایی چون چین، امارات، ترکیه و... وارد می‌شود. در کل میزان تولید ما در زمینه تولید فولادهای ضدزنگ در سطح پایینی قرار دارد. در گذشته واحد صبا فولاد مبارکه قرار بود این نوع فولاد را تولید کند، اما پس از مدتی وارد فاز تولید فولاد ساختمانی شد. مدیر تحقیق و توسعه فولاد ناب تبریز با اشاره به اینکه در سطح دنیا بهترین تولیدکننده فولاد ضدزنگ کشور ژاپن است، گفت: فولادهای ضدزنگ ارزش‌افزوده بالایی دارد اما موضوع این است که مواد اولیه این فولادها شامل نیکل و مولیبدن است، درحالی‌که در ایران ما تنها کروم آن موجود است و نیکل که بسیار گران است را باید وارد کنیم. نایبی در ادامه توضیح داد: فناوری فولادهای ضدزنگ، فولادهای کم‌کربنی هستند که درصد آنها در حد صدم درصد است که باید فرآیند تولید بی‌اوتی را بگذرانند، یعنی با اکسیژن در خلأ باید ترکیب شوند. وی افزود: اگر بخواهید برای تولید آن سرمایه‌گذاری کنید، بیش از یک‌میلیارد دلار سرمایه‌گذاری حداقلی نیاز است و بهترین فناوری آن نیز مربوط به کشور آلمان می‌شود.
برای تولید فولاد ضدزنگ مشکلی وجود ندارد
همچنین درباره فولادهای ضدزنگ رضا زائرحیدری تحلیلگر و کارشناس فولاد و مواد معدنی عنوان کرد: بیشتر نیاز ایران به فولادهای ضدزنگ از کشور هند وارد می‌شود. زائرحیدری با اشاره به کاربرد این فولادها عنوان کرد: در صنایع غذایی، کارخانه و تانکرهای حمل شیر و کنسانتره میوه‌ها، صنایع شیمیایی، خودروسازی و صنایع نظامی و تجهیزات پزشکی نیاز کشور به استنلس استیل بسیار است اما به‌طور معمول این نیاز وارد می‌شود. به گفته زائرحیدری، مشکلی برای تولید فولادهای ضدزنگ در کشور وجود ندارد و تجهیزات موردنیاز برای تولید آن در اختیار شرکت‌های تولیدکننده است، چراکه فناوری آن مربوط به ده‌ها سال پیش است. وی عنوان کرد: هندی‌ها هم‌اکنون در تولید فولاد ضدزنگ بسیار مهارت یافته‌اند و موضوع جالب این است که به‌تازگی در مناطقی که در معرض خوردگی قرار می‌گیرد از میلگردهای استنلس استیل استفاده می‌کنند. این کارشناس صنعت فولاد گفت: در ایران به اندازه کافی بازار برای فولادهای ضدزنگ وجود دارد اما به هر حال این نوع از فولادها محصولات با ارزشی هستند که چه به صورت شمش یا ورق و چه به صورت یک محصول دیگر، بازار خوبی در دیگر کشورها دارند. همچنین به‌دلیل نیاز کشورها به فولادهای ضدزنگ این مواد عوارض وارداتی بالایی ندارند و کشورهای صنعتی به طور معمول مشتری این محصولات هستند.
واردات فولادهای ضدزنگ
درباره میزان ظرفیت‌ها و واردات فولادهای ضدزنگ نیز مدیرعامل شرکت آلیاژهای صنعتی عنوان کرد: مصرف ورق‌های ضدزنگ ایران حدود ۶۵ تا ۷۰ هزار تن تخمین زده می‌شود. مقاطع گرد و چهارگوش نیز بیشتر زمان‌ها نسبت ۳۰ به ۷۰ دارد. یعنی حدود ۲۵ تا ۳۰ هزار تن در سال گریدهای عمومی هم سری ۲۰۰، ۳۰۰ و ۴۰۰ مورد استفاده قرار می‌گیرد. علی شیرودی با اشاره به اینکه در کل ۵ دسته اصلی فولادهای ضدزنگ تولید می‌شوند، گفت: این ۵ دسته شامل فریتی، آستنیتی، مارتنزیتی، داپلکس و رسوب سخت می‌شود. وی در ادامه عنوان کرد: در ایران اسفراین، اصفهان و یزد تا حدودی برخی گریدها را تولید می‌کنند اما سایزهای بالای ۹۰ و ۴g را تولید نمی‌کنند. البته تولید نوردی و کششی و سایز پایین هم تولید نداریم. ایران ظرفیت خوبی برای تولید این محصولات دارد و باتوجه به اینکه دارای فولادسازی بزرگی در منطقه هستیم با تولید فولادهای ضدزنگ علاوه بر داخل، بازارهای صادراتی را هم می‌توانیم داشته باشیم.
البته محصولات طویل (گرد) چون تولید ورق هزینه‌های بسیار سنگینی دارد که تنها ممکن است فولاد مبارکه قادر به تامین آن باشد. وی درباره تامین ورق‌های خارجی در ایران عنوان کرد: منابع تامین بازار هم برای ورق بیشتر از طریق اسپانیا، افریقای‌جنوبی، فنلاند، تایوان و چین و هند انجام می‌شود. برای مقاطع هم به طور معمول از هند، برخی شرکت‌های اروپایی و به تازگی چینی‌ها واردات انجام می‌دهیم. مدیرعامل شرکت آلیاژهای صنعتی درباره معتبرترین شرکت‌های معتبر تولید ورق در دنیا گفت: اسپانیا (آسرینوکس)، افریقای‌جنوبی (کلمبوس زیرمجموعه آسرینوکس)، فنلاند (اوتوکمپو)، فرانسه ( آپرام) که در بلژیک و برزیل تولید می‌شود و زیرمجموعه آرسلور میتال است، چین (بائو استیل، تیسکو، لیسکو، زدپی‌اس‌اس... ) تایوان (وای‌سی، یوسکو... )، کره (پوسکو)، هند (جیندال) و ژاپن (نیپون استیل) مهم‌ترین تولیدکنندگان فولاد ضدزنگ به‌شمار می‌روند. البته هندی‌ها بازار را اشباع کرده‌اند، اما کماکان نشان(برند)های آلمانی و ایتالیایی هم مشتری‌های خاص خودشان را دارند.
صمت