از همین‌رو، سازمان گمرک ایران به‌عنوان یکی از دستگاه‌های متولی در امر تجارت، از 14 گام شتاب‌دهنده در تسهیل تجارت کشور، رونمایی کرد. «استقرار پروژه کاهش زمان ترخیص واردات از 26 روز به 4 روز، کاهش زمان ترخیص صادرات از 7 روز به یک روز، ارائه آمار بر خط و روزانه تجارت خارجی کشور، رشد بیش از 37 درصدی حقوق ورودی تا آبان ماه سال 95 نسبت به مدت مشابه در سال قبل (بدون احتساب ضمانت‌نامه )رشد 117 درصدی کشفیات قاچاق کالا در هشت ماه سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل، رشد 711 درصدی کشفیات مواد مخدر با راه‌اندازی سامانه جامع گمرک در سال 1393 نسبت به سال 1392، افزایش نرخ حمایتی از صنایع از 6 درصد به 12 درصد، ارتقای رتبه ایران در شاخص لجستیک بانک جهانی از 114 به 96 در سال 2016، ارتقای 23 پله‌ای در شاخص عملکرد گمرک در گزارش لجستیک بانک جهانی در سال 2016، ارتباط الکترونیکی با 22 سازمان همجوار در تشریفات گمرکی و ترخیص کالا و صدور مجوزها و تبادل اطلاعات به‌صورت الکترونیک و آنلاین، ارزش‌گذاری یکپارچه کالاهای وارداتی به‌صورت الکترونیک، به‌کارگیری کارشناسی متمرکز و حذف ارتباط مستقیم خدمت گیرندگان از کارکنان در تشریفات گمرکی، جلوگیری از جعل اسناد کاغذی با راه‌اندازی اسناد الکترونیک از جمله پروانه و پته الکترونیکی و تسویه ردیف‌های مرزی ترانزیتی به لحظه و به محض حصول کامیون حامل بار به گمرک مقصد» از عواملی است که بعد از تحریم‌ها به روند تجاری کشور سرعت داده است.
در همین راستا، رئیس کل گمرک ایران، در مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری در نشستی با عنوان «تسهیل تجاری، نقش گمرک و فناوری اطلاعات»، عملکرد گمرک را در فضای پساتحریم مورد واکاوی قرار داد. رئیس کل گمرک ایران با اشاره به نقش و اهمیت تجارت در توسعه کشورها، به تشریح اقدامات گمرک در فضای جدید پرداخت. مسعود کرباسیان در ابتدای سخنان خود به نقش تجارت در توسعه اشاره کرد و گفت: هیچ کشور منزوی نمی‌تواند به توسعه برسد و کشورها برای حفظ مشروعیت و تداوم بقای خود چاره‌ای جز ورود به فرآیند توسعه با رویکردی جهانی ندارند. یافته‌های تحقیقاتی حاکی از اثر مثبت نرخ رشد تجارت بر رشد اقتصادی است.
وی با اشاره به اهمیت موافقت‌نامه تسهیل تجاری (TFA) توضیح داد: با توجه به ماهیت گمرکی این موافقت‌نامه، سازمان جهانی گمرک و سازمان تجارت جهانی با یکدیگر همکاری نزدیک و تنگاتنگی را برای اجرایی کردن این سند مهم آغاز کردند. در این راستا، در سازمان جهانی گمرک یک گروه کاری درباره این سند تشکیل شد. هم‌اکنون 96 کشور به آن ملحق شده‌اند که براساس پیش‌بینی‌های صورت گرفته، تا پایان سال 2016 این تعداد به 109 کشور خواهد رسید که در صورت تصویب دو سوم اعضا یعنی 110 کشور از 164 کشور لازم‌الاجرا خواهد شد. رئیس کل سازمان گمرک تاکید کرد: موافقت‌نامه تسهیل تجاری، صادرات کشورهای در حال توسعه را افزایش می‌دهد و به کشورهای در حال توسعه کمک می‌کند اقتصادهای خود را، هم به لحاظ محصولات صادراتی و هم به لحاظ دسترسی به بازارها متنوع کنند.
وی تصریح کرد: بررسی سازمان تجارت جهانی نشان می‌دهد که این توافق‌نامه بیش از حذف همه تعرفه‌های باقی مانده، بر تجارت جهانی تاثیر دارد و برآورد می‌کند با اجرای این توافق‌نامه 20میلیون شغل ایجاد خواهد شد. کرباسیان معتقد است که اگر ایران می‌خواهد موافقت‌نامه تسهیل تجارت را اجرایی کند، باید چالش تجاری خود را رفع کرده تا بتواند نظام بازرگانی‌اش را با الزامات مندرج در TFA هماهنگ کند. وی در بخش دوم سخنان به عملکرد سامانه جامع امور گمرکی و پنجره واحد تجارت فرامرزی پرداخت و اظهار کرد: با اجرای این سامانه‌ها، علاوه بر کاهش زمان و هزینه ترخیص کالا، فرآیندهای گمرکی به نحو قابل‌توجهی شفاف شده و همین امر موجبات ارتقای 23 پله‌ای ایران در شاخص لجستیک را فراهم کرده است.
رئیس کل گمرک ایران با انتقاد از اینکه گمرک سازمانی است که باید 40 قانون و بیش از 12 رویه گمرکی و 15 کنوانسیون بین‌المللی که برخی از آنها با قوانین ملی ما تعارض دارد را اجرا کند، تصریح کرد: با این حال تمامی این قوانین و مقررات به کمک سامانه جامع گمرکی و پنجره واحد تجارت فرامرزی به‌صورت الکترونیکی اعمال می‌شود. کرباسیان با بیان اینکه بررسی‌ها نشان می‌دهد که اکنون ۲۳ سازمان در کشور مجوز صادر کرده و ۴۱ نوع معافیت وجود دارد و ۳۳ نوع عوارض نیز دریافت می‌شود، تصریح کرد: همچنان گفته می‌شود که نظارت کافی نیست، این در شرایطی است که تعداد رویه گمرکی در کشورهایی چون استرالیا 4، کره جنوبی 6، هند 5 و سنگاپور 6 مورد است.
اقدام دیگر سازمان گمرک که کرباسیان به آن اشاره کرد اینکه در حال حاضر آمار تجارت خارجی کشور روزانه و به‌صورت آنلاین روی سایت گمرک ایران قرار دارد و همه می‌توانند هر لحظه از میزان و نوع کالاهای وارداتی مطلع شوند. اجرای طرح «مانیفست الکترونیکی» که قبل از رسیدن کالا به بندر یا مرز گمرکی اطلاعات کامل آن را در اختیار گمرک قرار می‌دهد یکی از طرح‌های مهم در قالب سامانه جامع گمرکی است که به گفته رئیس کل گمرک، در حال حاضر در تعدادی از گمرکات در بخش‌های دریایی، هوایی و زمینی عملیاتی شده و تاثیر فوق‌العاده در کاهش زمان و هزینه تجار داشته است. به گفته کرباسیان، با تدابیر و اقداماتی که گمرک در چارچوب سامانه‌های الکترونیکی انجام داده، هم‌اکنون صاحبان کالا می‌توانند به‌طور شبانه‌روزی امور گمرکی مربوط به ترخیص کالای خود را انجام دهند. از طرفی، الکترونیکی شدن پرداخت‌ها، صدور قبض انبار و سایر امور به‌عنوان اقدامات تسهیل و تسریع‌کننده ترخیص کالا در گمرک بوده‌اند. کرباسیان تنها راه تقویت و تسهیل تجارت را استفاده از گمرک الکترونیکی و پنجره واحد تجارت فرامرزی دانست. به گفته کرباسیان، اگر کالا ثبت‌سفارش شده و بانک گشایش اعتبار کرده، کشتیرانی حمل کرده و ترخیص نامه دارد و سازمان‌هایی مانند استاندارد تایید کرده‌اند، پس می‌توان گفت همه کالاها رصد می‌شود.
کاهش فساد اداری
جایگزینی پروانه الکترونیکی با پروانه‌های کاغذی به‌عنوان یکی از اقدامات گمرک در جهت شفاف‌سازی امور گمرکی و تجاری، کاهش فساد اداری و نهایتا تسهیل تجارت بود که کرباسیان به آنها اشاره کرد. از سوی دیگر، «فراهم شدن زمینه برای دسترسی آزاد فعالان تجاری و تولیدی به اطلاعات از طریق اینترنت، امکان پردازش اطلاعات کالاهای وارداتی پیش از ورود، معرفی فعالان مجاز اقتصادی (AEO)، تبادل اطلاعات با کشورهای طرف تجارت، افزایش مشارکت در مورد تدوین قوانین و مقررات حوزه تجارت، ابلاغ قوانین و مقررات و بخشنامه‌ها به‌صورت مکانیزه، ترخیص سریع محصولات فسادپذیر و حساس نظیر مواد غذایی و دارو و اعمال مدیریت خطر (ریسک)» از دیگر اقدامات گمرک برای تسهیل تجارت بود که از سوی متولی گمرک ایران مطرح شد. به گفته این مقام مسوول، براساس آخرین گزارش منتشره توسط دفتر رابط اطلاعات منطقه ای آسیا / اقیانوسیه (RILO A/ P)، گمرک ایران بیشترین کشفیات مربوط به مواد مخدر، روانگردان و انواع پیش سازهای صنعتی را پس از کشورهای استرالیا، نیوزیلند و پاکستان به خود اختصاص داده است. نکته پایانی که رئیس کل گمرک کشور به آن اشاره کرد اینکه ایران با داشتن یک درصد جمعیت دنیا، با احتساب صادرات نفت، ۴ دهم درصد و بدون احتساب صادرات نفت ۲ دهم درصد در تجارت دنیا سهم دارد.
دنیای اقتصاد