این گزارش همچنین تاکید می‌کند که بازار نفت در نیمه دوم سال به تعادل خواهد رسید. با این حال تنها اگر کشورهای عضو و غیرعضو اوپک که در توافق ماه دسامبر مشارکت داشته‌اند، سطح تولیدات خود را تغییر ندهند، شاهد نفت 60 دلاری در سال 2018 خواهیم بود.
تعلل بازار برای رسیدن به تعادل
بر اساس گزارش بانک جهانی، قیمت نفت خام در سه ماه چهارم سال 2016 حدود 10 درصد نسبت به سه ماه سوم افزایش یافته و به متوسط 49/1 دلار بر بشکه رسیده است. با وجود رشد چشمگیر قیمت نفت در سه ماه پایانی سال 2016، اما متوسط قیمت نفت در این سال حدود 43 دلار و 16 درصد کمتر از متوسط قیمت در سال 2015 است. علاوه بر رشد قیمت نفت در سه ماه پایانی سال 2016، نوسانات شدید یکی دیگر از ویژگی‌های بازار نفت در این بازه زمانی است. این نوسانات به دنبال ابهام در توان اوپک برای رسیدن به توافقی بر سر کاهش عرضه نفت رخ می‌داد، اما بالاخره در ماه پایانی سال اوپک و غیراوپک برای کاهش 1/8 میلیون بشکه‌ای تولیدات روزانه به توافق رسیدند و تثبیت نفت در قیمت‌های بالای 50 دلار را رقم زدند.
همچنین رشد گسترده تقاضا در بازار نفت در سال گذشته موجب شد این بازار به آرامی مسیر رسیدن به توازن در عرضه و تقاضا را طی کند. از سویی کاهش سرمایه‌گذاری در صنعت نفت کشورهای غیرعضو اوپک موجب کاهش عرضه نفت از سوی این کشورها شد. با این حال به دلیل سطح پایین قیمت نفت حجم موجودی انبارهای نفتی جهان به خصوص در آمریکا همچنان در سطح بالایی باقی ماند. از این رو در اطلاعیه اوپک هدف اصلی توافق برای کاهش عرضه نفت، کاهش موجودی انبارهای نفتی قید شده و هیچ اشاره‌ای به رشد قیمت‌ها نشده است. با این حال به نظر نمی‌رسد توازن در سمت عرضه و تقاضا و کاهش موجودی انبارهای نفتی با سرعت رخ دهد، چراکه کشورهای غیرعضو اوپک اقدام به کاهش هزینه‌های تولید و افزایش بهره‌وری خود کرده‌اند بنابراین در سمت عرضه کاهش سریعی اتفاق نخواهد افتاد.
رشد عرضه نفت از سوی اوپک در سه ماه سوم 2016 ادامه یافت به‌طوری‌که در پایان سال نسبت به ابتدای سال 1/1 میلیون بشکه در روز بیشتر بود. انتظار می‌رود کاهش تولید به دنبال توافق ماه گذشته بر موجودی انبارهای نفتی اثرگذار باشد. انطباق جزئی تولید اوپک با سطح مورد توافق می‌تواند موجب کاهش موجودی انبارهای نفتی در نیمه دوم سال 2017 شود. اما اجرایی شدن کامل توافق می‌تواند در نیمه اول سال آثار خود را نشان دهد. با این حال بانک جهانی انتظار دارد انطباق جزئی در اجرایی شدن توافق ماه دسامبر رخ دهد و از این رو متوسط قیمت نفت در سال 2017 را 55 دلار بر هر بشکه پیش‌بینی کرده است. این موسسه بر این باور است که اگر محدودیت در تولید نفت کشورهای عضو و غیرعضو اوپک ادامه یابد، نفت در سال 2018 به‌طور متوسط 60 دلار در بشکه معامله خواهد شد.
تعادل در بازار با توافق اوپک
بازار نفت در سه ماه دوم و سوم سال 2016 به تعادل نزدیک شد، اما در سه ماه پایانی سال با افزایش عرضه، مجددا بازار نفت با حدود 700 هزار بشکه در روز مازاد عرضه مواجه شد. با این حال این مقدار همچنان از مازاد عرضه 1/6 میلیون بشکه‌ای سال 2015 کمتر است. رشد تولید در سه ماه پایانی سال بیشتر از سوی اوپک بود چراکه این کشورها پیش از اجرایی شدن توافق برای کاهش تولید در ابتدای سال 2017، سعی داشتند با بیشترین توان خود به تولید بپردازند. بانک جهانی در گزارش خود توافق اخیر اوپک برای کاهش عرضه نفت را این‌گونه توصیف می‌کند: «اوپک که از سال 2014 کنترل قیمت و عرضه جهانی نفت را رها کرده بود، از سه ماه پایانی سال مذاکره برای بازگشت به نقش سنتی خود و مدیریت بازار نفت را آغاز کرد.»
اوپک در نشست 30 نوامبر که در وین برگزار شد، تصمیم گرفت سطح تولیدات خود را در نیمه اول سال 2017 حدود 1/2 میلیون بشکه در روز کاهش دهد تا سطح تولید این سازمان (شامل اندونزی) به 32/5 میلیون بشکه در روز برسد. بر اساس داده‌های آژانس بین‌المللی انرژی، بدون در نظر گرفتن اندونزی که توافق اوپک را نپذیرفت و عضویت خود در این سازمان را لغو کرد، تولید اوپک با کاهش 1/2 میلیون بشکه نسبت به سطح تولید ماه اکتبر در نیمه اول 2017 باید به حدود 31/9 میلیون بشکه در روز برسد.
البته این توافق مشروط به کاهش تولید کشورهای غیرعضو اوپک شد. از این رو در ماه دسامبر به فاصله 10 روز پس از توافق اوپک، کشورهای تولیدکننده نفت غیرعضو اوپک برای کاهش تولید حدود 600 هزار بشکه‌ای به توافق رسیدند. در گزارش بانک جهانی با اشاره به کاهش طبیعی تولید برخی کشورهای غیرعضو اوپک مانند جمهوری آذربایجان و مکزیک به تعهد قزاقستان برای کاهش «اندک» تولید تاکید شده است. اما نکته جالب این است که قزاقستان محدودیت تولید در سه میدان بزرگ این کشور یعنی کاشگان، کاراچانگ و تنگیز را نپذیرفته است. بنابراین کاهش تولید نفت این کشور متکی به تاخیر در توسعه دو میدان کوچک و کاهش طبیعی تولید در دیگر میادین نفتی قزاقستان است. بانک جهانی انتظار دارد که در سه ماه اول سال 2017 حدود یک میلیون بشکه از عرضه نفت کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس و روسیه کاسته شود که به کاهش سطح موجودی انبارهای نفتی کمک خواهد کرد. اما در عین حال این گزارش تاکید می‌کند که میزان سرعت به تعادل رسیدن بازار نفت به کاهش تولید دیگر کشورهای عضو و غیرعضو اوپک و همچنین میزان تقاضا بستگی دارد.
رشد اندک تولید نفت آمریکا
اما تولید کشورهای غیرعضو اوپک که در سه ماه چهارم سال 2015 به اوج رسیده بود، در سال 2016 در مسیر کاهش قرار گرفت. به‌طوری‌که متوسط تولید نفت این کشورها در سال 2016 حدود 900 هزار بشکه در روز کاهش یافته است. در سال 2016 حدود 500هزار بشکه تولید نفت آمریکا، 300 هزار بشکه تولید نفت چین، 100 هزار بشکه تولید هر یک از کشورهای کلمبیا و مکزیک کاهش یافته است. در مقابل تولید روسیه و برزیل رشد کرده است. بانک جهانی پیش‌بینی می‌کند تولید نفت کشورهای غیرعضو اوپک در سال 2017 حدود 400 هزار بشکه در روز افزایش یابد. این رشد تولید بیشتر از سوی قزاقستان و برزیل خواهد بود، همچنین رشد اندکی در تولید نفت آمریکا و روسیه رخ خواهد داد. این در حالی است که افت تولید در کشورهای چین و مکزیک ادامه می‌یابد.
اما در خصوص تولید نفت آمریکا باید گفت، تولید این کشور که در آوریل 2015 به اوج خود یعنی 9/6 میلیون بشکه در روز رسید، در سال 2016 کاهش یافت و متوسط روزانه آن در سه ماه پایانی سال 8/8 میلیون بشکه بود. بیشترین افت تولید آمریکا در میادین نفت شیل رخ داده است. در حوزه ایگل فورد 600 هزار بشکه، حوزه باکن 300 هزار بشکه و حوزه نیوبرارا 100 هزار بشکه از تولیدات نفت شیل کاسته شد، اما در این میان حوزه نفتی پرمیان یک استثنا بود که به افزایش سرمایه‌گذاری و تولید پرداخت. با وجود کاهش تولید نفت شیل، بانک جهانی نیز به کاهش هزینه‌های تولید این نوع نفت در آمریکا اشاره می‌کند. بر اساس این گزارش هزینه سربه سری تولید نفت شیل به زیر 50 دلار به ازای هر بشکه رسیده و حتی در برخی مناطق مانند تگزاس هر بشکه نفت شیل با هزینه‌‌ای حدود 35 دلار استخراج می‌شود. از این رو بسیاری از کارشناسان بر این باورند که نفت 50 تا 60 دلاری برای افزایش تولید نفت شیل کافی خواهد بود.
رشد تقاضا در متوسط بلندمدت خود
رشد تقاضا برای نفت در سه ماه چهارم سال 2016 به 1/6 میلیون بشکه در روز رسید. در مجموع در سال 2016 رشد تقاضا برای نفت به خصوص از سمت کشورهای Non-OECD بسیار بالا بود اما همچنان از مقدار تقاضا در سال 2015 کمتر بود. رشد تقاضا در سال 2015 حدود 1/5 میلیون بشکه در روز بوده اما در سال 2016 به 1/2 میلیون بشکه در روز رسیده است. رشد تقاضا در سال 2015 به دنبال افت شدید قیمت نفت رخ داد اما در حال حاضر تا حدودی تاثیر قیمت‌های پایین نفت بر تقاضای آن رفع شده و رشد تقاضا به متوسط بلندمدت آن یعنی حدود 1/2 میلیون بشکه در روز رسیده است. در سال 2016 حدود یک میلیون بشکه در روز تقاضای کشورهای آسیایی افزایش یافته که از این مقدار 400هزار بشکه از سوی چین و 300هزار بشکه از سوی هند بوده است.
با این حال رشد تقاضای نفت در چین کمتر از 2015 بوده اما تقاضای هند شتاب بیشتری گرفته است. بانک جهانی پیش‌بینی می‌کند رشد تقاضا در سال 2017 حدود 1/3 میلیون بشکه در روز باشد و تقاضا به 97/8 میلیون بشکه در روز برسد. بر اساس این گزارش، رشد تقاضا در سال جاری میلادی نیز مانند سال‌های اخیر از سوی کشورهای غیرOECD باشد. همچنین پیش‌بینی می‌شود تقاضای هند و چین هر دو 300 هزار بشکه در روز افزایش یابد. اما بانک جهانی در پایان بر عدم قطعیت در برآوردهای این گزارش تاکید می‌کند و میزان عمل به توافق اوپک و غیرعضو اوپک، کاهش یا افزایش تولید نفت لیبی و نیجریه که از این توافق معاف شده‌اند، تغییر در هزینه توسعه زیر‌ساخت‌های نفت شیل به دنبال نوسانات تورمی در آمریکا و همچنین تغییر در میزان رشد تقاضا را از عواملی می‌داند که می‌تواند موجب برآورده نشدن پیش‌بینی‌های بانک جهانی از بازار نفت شود.
دنیای اقتصاد