داده‌های منتشر شده توسط اداره اطلاعات انرژی امریکا، تنش‌های 72ساعت اخیر پیرامون قطر و افزایش تولید نفت در نیجریه تمام حکایت روز گذشته بازار نفت بود که در نهایت به افت بهای طلای سیاه منجر شد.
روز گذشته بازار جهانی نفت در ادامه نگرانی‌های خود در رابطه با پایین آمدن کارایی توافق کاهش تولید نفت‌خام پس از تنش‌های میان قطر و همسایگان خود باز هم با افت قیمت مواجه شد. مضاف بر اتفاقات خاورمیانه، تداوم روند افزایش تولید ایالات‌متحده نیز مزید بر علت شده تا ارزش طلای سیاه باز هم با روند نزولی مواجه شود.
اداره اطلاعات انرژی امریکا روز سه‌شنبه در تازه‌ترین گزارش خود پیش‌بینی کرده که تولید نفت‌خام این کشور می‌تواند تا سال آینده از مرز 9میلیون و 300هزار بشکه فعلی افزایش چشم‌گیری یافته و رکورد تولید 10میلیون بشکه‌یی را ثبت کند. سطحی از تولید که ایالات‌متحده را در کنار عربستان‌سعودی و روسیه در صدر بزرگ‌ترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان نفت‌خام در جهان قرار می‌دهد. پیش از این بالاترین رکورد تولید نفت‌خام در ایالات‌متحده مربوط به سال 1970 بود که در آن مقطع این کشور روزانه 9میلیون و 600هزار بشکه نفت‌خام تولید می‌کرد.
به گفته کارشناسان EIA اکنون که تولید و مصرف سوخت به صورت قابل‌توجهی در مرز تعادل با یکدیگر قرار دارند، آنچه بازار بر آن متمرکز است و از آن خط می‌گیرد، میزان ذخایر نفت‌خام است؛ ذخایری که کماکان در سطح بالایی قرار دارند. هرچند هنوز نشانی از افت محسوس در سطح ذخایر جهانی نفت دیده نمی‌شود اما انتظار می‌رود با انتشار داده‌های جدید ذخایر نفت امریکا توسط اداره اطلاعات انرژی این کشور شاهد افت در سطح ذخایر در هفته منتهی به 2 ژوئن باشیم. در این صورت، حجم ذخایر نفت‌خام امریکا برای نهمین هفته متوالی با کاهش مواجه خواهد شد.
به صورت طبیعی رسانه‌های مختلف پیش از انتشار داده‌های اداره اطلاعات انرژی امریکا تخمین‌ها و پیش‌بینی‌های خود را منتشر می‌کنند که عموما به واقعیت نزدیک است. در همین رابطه سرویس داده‌های وال‌استریت ژورنال تخمین زده است که کاهش ذخایر نفت ایالات‌متحده در این هفته حدود 3میلیون و 500هزار بشکه بوده است. از سوی دیگر موسسه امریکایی نفت API پیش‌بینی کاهش 4میلیون و 600هزار بشکه‌یی را کرده است.
به نقل از رویترز، بیجارن شیلدروپ تحلیلگر موسسه اس‌ای‌بی‌مارکتز، در این رابطه عنوان می‌دارد: «در حال حاضر بازار باید صبور باشد. کاهش تدریجی در حجم ذخایر منجر به افزایش قیمت خواهد شد. البته این افزایش به صورت جهشی نخواهد بود و در نتیجه منجر به بیشتر شدن تولید نفت شیل ایالات‌متحده نخواهد شد. ما انتظار داریم که سطح ذخایر جهانی نفت‌خام تا پایان سال جاری به سطح نرمال برسند.»
علاوه بر وضعیت ذخایر جهانی، پرسشی که در سمت عرضه بازار مطرح است این است که افزایش تولید نفت در امریکا تا کجا ادامه خواهد داشت. آیا افزایش 700هزار بشکه‌یی و رسیدن از 9میلیون و 300هزار به 10میلیون بشکه تا سال آینده، نقطه پایانی در این مسیر است یا اینکه رشد تولید امریکایی‌ها باز هم ادامه‌دار خواهد بود؟ کارشناسان موسسه کپیتال اکونومیکس اعتقاد دارند که شتاب فعلی در حفاری چاه‌های نفت در ایالات‌متحده به‌زودی از تک‌وتا می‌افتد، مگر اینکه قیمت جهانی نفت‌خام به صورت قابل‌توجهی افزایش یابد، به نحوی که استخراج از میدان‌ها و چاه‌هایی که هزینه بسیار بالایی دارند را نیز سودآور کند.
اما آنچه در میدان‌ها و انبارهای ایالات‌متحده می‌گذرد تنها فاکتورهایی نیستند که بازار نفت را مجبور به عقب‌نشینی بیشتر کرده‌اند. اوپک و مسائل پیرامون آن همچون هفته‌های اخیر یک پای ثابت پایین آوردن قیمت هستند. پس از آنکه تمدید توافق کاهش تولید نفت تا مارس 2018 انتظارات فعالان بازار را برآورده نکرد و در آن مقطع شاهد افت قیمت نفت‌خام در بازار جهانی بودیم، اکنون چالش به وجود آمده میان سه نفر از اعضای اصلی اوپک یعنی عربستان‌سعودی، امارات‌متحده‌عربی و قطر به تهدیدی دیگر برای بشکه‌های نفت تبدیل شده است.
نگرانی از سرنوشت توافق کاهش تولید از همان روز دوشنبه و چند ساعت پس از اعلام خبر قطع روابط دیپلماتیک کشورهای عربی با یکدیگر بر بازار حاکم شده و طی دو روز اخیر ادامه داشته است. تحلیلگران نگرانند که افزایش رقابت بین این سه عضو اوپک درنهایت منجر به تضعیف توافق کاهش تولید یا حتی ابطال آن شود. به خودی خود بازار نسبت به اثرگذاری توافق کاهش تولید برای بالا بردن قیمت نفت‌خام در بازار شک داشت و آن را برای از بین بردن مازاد ذخایر در نقاط مختلف جهان کافی نمی‌دانست. اکنون حوادث اتفاق افتاده در قطر این تردیدها را تشدید کرده و معناداری این توافق برای بازار را کمتر کرده است.
البته از روز سه‌شنبه و با اعلام خبر جلوگیری از تردد کشتی‌های حامل پرچم قطر در آب‌های امارات‌متحده‌عربی و عربستان‌سعودی نگرانی‌هایی در رابطه با ایجاد اختلال در عرضه نفت از منطقه خاورمیانه نیز به وجود آمده است که هنوز به حدی جدی نبوده است که منجر به افزایش قیمت شود. به نقل از رویترز، جفری هلی، تحلیلگر کارگزاری OANDA در این رابطه می‌گوید: «محدودیت ایجاد شده برای کشتی‌های حامل پرچم قطر در ورود به برخی بنادر به زودی تبدیل به عاملی برای ایجاد اختلال در بارگیری محموله‌های نفتی می‌شود. این مساله در کوتاه‌مدت به‌جای تداوم وحشت از اختلال، سبب ایجاد سقفی در قیمت‌ها خواهد شد (و منجر به رشد قیمت‌ها نمی‌شود).»
علاوه بر انشقاق بین اعضا، افزایش سطح تولید نیز عامل دیگری است که از سوی اوپکی‌ها به قیمت نفت فشار می‌آورد. به نقل از مارکت‌واچ، در ماه مه تولید نفت کارتل، به میزان 270هزار بشکه افزایش پیدا کرده و به سطح 32میلیون و 120هزار بشکه در روز رسیده است. البته این سطح از تولید کماکان خدشه‌یی به پایبندی اوپکی‌ها به سقف تولیدشان وارد نمی‌کند، چرا که سهمیه تعیین‌شده برای تولید کل اوپک، 32میلیون و 500هزار بشکه در روز است.
اما آنچه سبب ایجاد نگرانی می‌شود، این است که این افزایش تولید نه از سوی اعضای متعهد به توافق، بلکه از سوی کشورهای مستثنا از کاهش تولید در حال رخ دادن است. اکنون نیجریه و لیبی دو کشوری هستند که با وجود تمدید توافق تا مارس 2018، در اجرای آن محلی از اعراب ندارند. این کشورها به دلیل درگیری‌های شدید داخلی و از بین رفتن قابل توجه زیرساخت‌های صنعتی‌شان، از اوپکی‌ها اجازه یافته‌اند که تا جایی که می‌توانند به ریکاوری تولید نفت خود بپردازند. اکنون خبرهایی از بهبود قابل توجه در تولید و صادرات نفت این دو کشور به گوش می‌رسد. به گزارش «تعادل» و به نقل از بلومبرگ، شرکت رویال‌داچ‌شل اعلام کرده است که پس از 472روز توقف، سرانجام از یکی از کلیدی‌ترین نقاط نفتی نیجریه یعنی منطقه فورکادوس محصول صادر کرده است. فورکادوس، شهری کوچک در منطقه دلتای نیجریه است. جایی که برای ماه‌ها تحت حملات گروه شبه‌نظامی موسوم به انتقام‌جویان دلتای نیجر بود.
سال گذشته میلادی، واحد نیجریه شرکت شل پس از حملات گروه انتقام‌جویان دلتای نیجر، با انتشار بیانیه‌یی وضعیت فورس‌ماژور را اعلام کرد. شبه‌نظامیان فوق‌الذکر در ژوئن و نوامبر سال 2016 حملاتی را به خطوط لوله نفتی احداث شده در این منطقه ترتیب دادند. حملاتی که منجر به کاهش بی‌سابقه تولید نفت نیجریه در 30سال گذشته شد. قرار بود که این گروه، در ماه ژانویه سال جاری نیز حملات گسترده‌تری را در این منطقه سامان دهد، اما با اصرار دولت نیجریه در یافتن توافقی از طریق گفت‌وگو و مذاکره، این تهدیدها به واقعیت نپیوست.
اکنون اما شرایط فورس‌ماژور در این منطقه به پایان رسیده و رویال‌داچ‌شل به عنوان بزرگ‌ترین شرکت نفتی اروپا توانست که در ساعت 4بعدازظهر روز گذشته به وقت محلی، نخستین محموله نفتی خود را سوار کشتی کند. بلومبرگ براساس داده‌های خود پیش‌بینی می‌کند که در ماه جاری به‌طور میانگین صادرات نفت از نیجریه به 250هزار بشکه در روز برسد.
بازگشت فورکادوس به مدار تولید، 10درصد به تولید نفت نیجریه اضافه خواهد کرد و سطح تولید این کشور را به 2میلیون بشکه در روز نزدیک خواهد کرد. البته نیجریه تنها عضو اوپک نیست که در حال افزودن به تولید نفت خود است. لیبی دیگر کشور مستثنا از توافق نیز وضعیتی مشابه نیجریه در ریکاوری تولید خود دارد. به نقل از بلومبرگ، اسحاق اولحاق، تحلیلگر موسسه کی‌بی‌سی ادونسد تکنولوژی، چنین وضعیتی را نگران‌کننده توصیف می‌کند و عنوان می‌دارد: «بازار همین حالا نیز غرق در نفت‌خام مشابه گرید فورکادوس است.»
از این‌رو افزایش تولید نفت، شاید خبری خوشحال‌کننده برای نیجریه و لیبی باشد، اما بدون شک سردردی جدید برای اوپک خواهد بود. در حالی که مارکت‌واچ تولید نفت‌خام اوپک در ماه مه را 32میلیون و 120هزار بشکه در روز تخمین زده است، داده‌های بلومبرگ حکایت از رقمی بزرگ‌تر دارد و تولید کارتل نفتی در این ماه را 32میلیون و 210هزار بشکه در روز برآورد کرده است. رقمی که 315هزار بشکه بیش از تولید ماه آوریل اوپک است. دو کشور مستثنا یعنی نیجریه و لیبی، بزرگ‌ترین سهم را در این افزایش تولید داشته‌اند در حالی که سایر اعضای اوپک، پایبندی تمام و کمال را به توافق نشان داده‌اند.
براساس داده‌های بلومبرگ، تولید نفت اوپک با احتساب تولید نیجریه و لیبی، 450هزار بشکه در روز بیشتر از سقف تعیین شده در توافق کاهش تولید می‌شود. همچنین سطح پایبندی کل اوپک به توافق را نیز به 66درصد می‌رساند.
تعادل