بررسی‌ها نشان می‌دهند طی ۱۲ ماه سال ۱۳۹۵ صادرات سیمان و کلینکر به ۳۹۹ میلیون دلار معادل ۱۱۳۸۵ هزار تن بالغ شده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از نظر ارزشی ۴۱ درصد و از نظر وزنی ۱۰ درصد با کاهش مواجه شده است. از این میزان صادرات ۱۴۴ میلیون دلار به وزن ۴۲۳۳هزار تن مربوط به کلینکر است که طی این دوره با ۲۲ درصد رشد ارزشی و ۳۳ درصد رشد وزنی همراه بوده است.در ۱۲ ماه سال 95 صادرات کلینکر به عراق ۵۴ میلیون دلار و به موزامبیک ۲۰ میلیون دلار بوده است. ضمن آنکه طی دوره مذکور صادرات کلینکر به بنگلادش به حدود ۲۰ میلیون دلار بالغ شده است.
نکته قابل توجه درخصوص صادرات کلینکر تنوع قیمتی در کشورهای مختلف است به‌طوری که به‌طور متوسط قیمت صادرات به عراق ۳۷ دلار در هر تن، به قطر ۲۸ دلار و به بنگلادش ۳۲ دلار در هر تن است. از دلایل عمده کاهش صادرات در این بخش می‌توان به مشکل هزینه‌های مترتب بر صادرات از جمله حمل‌ونقل، عوارض مختلف از جمله راهداری و گمرک، ممنوعیت ورود سیمان به بازار عراق و محدودیت‌ها و موانع تعرفه‌ای وضع شده از سوی آن کشور به‌عنوان بازار هدف بیش از نیمی از سیمان و کلینکر صادراتی کشور و نیز بعضا قیمت‌شکنی صادرکنندگان سیمان در بازارهای مختلف اشاره کرد.
در این بین اما یکی از موضوعاتی که در حوزه سیمان بعد از گذشت سال‌ها هنوز حل نشده باقی مانده حضور طلای خاکستری در تالار نقره‌ای است. سوالی که در این رابطه مطرح می‌شود آن است که به رغم تلاش‌هایی که برای رونق معاملات و تنوع محصولات مختلف در بورس کالا دیده می‌شود، چرا هیچ اقدام جدی در زمینه سیمان مشاهده نشده است؟ در این رابطه عبدالرضا شیخان، دبیر انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان می‌گوید: قرار گرفتن سیمان در سبد حمایتی طی سال‌های گذشته، این محصول را از طریق یکسری کارخانه‌ها وارد بورس کالا کرد، اما در ادامه دلیل عدم موفقیت عرضه سیمان در بورس کالا را باید در شیوه قیمت‌گذاری دولتی دانست که این روند، کشف قیمتی را رقم نمی‌زد. این روش، عرضه این محصول را در بورس کالا امری بیهوده جلوه داده چرا که استقبال خریداران را هم با ضعف مواجه کرده و از سویی موجب ایجاد تجربه‌ای ناموفق شده است.
به گفته وی چیزی نزدیک به یک سال و نیم است که انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان با مراجع ذی‌ربط در حال مذاکره است، ابتدا می‌خواهیم کالای سیمان در بخش صادرات وارد رینگ صادراتی شود. این موضوع را به دلیل شفاف‌سازی صادرات واجب می‌دانیم چرا که این موضوع هم به روند قیمتی و هم به شناسایی مشتریان کمک خواهد کرد.شیخان روند موجود در زمینه صادرات سیمان را به روندی دلال‌بازانه تعبیر می‌کند و در ادامه می‌گوید در‌صدد اصلاح این روند هستیم. وی ادامه می‌دهد: اگر در این زمینه موفق عمل کنیم اقدام بعدی انجمن صنفی را باید در زمینه فروش‌های داخلی در بورس کالا عنوان کنیم، ولی هنوز این ساز و کار تعریف نشده؛ ضمن آنکه هنوز خیلی هم شاید در وزارتخانه با اقدام ما موافق نباشند، البته صراحتا موضوعی مطرح نشده است ولی تمایل خاصی هم به این موضوع نشان نداده‌اند.دبیر انجمن صنفی کارفرمایان سیمان در ادامه به شرایط سخت بازارهای منطقه‌ای اشاره کرده و می‌گوید: اغلب گفته می‌شود قیمت‌های نادرست دلیل اصلی رقابت‌های غلط شده‌اند، با این حال تلاشی هم برای شفاف‌سازی قیمت‌ها صورت نمی‌گیرد. در این خصوص باید به این نکته اشاره کرد که سرچشمه این موضوع به رکود بخش ساخت و ساز باز می‌گردد که منجر به مازاد عرضه در مقابل تقاضا و طبیعتا منجر به افت قیمت‌ها شده است.
تولید به اندازه نیاز
شیخان با اشاره به طرحی که در بهمن 94 با هماهنگی این انجمن با مدیران عامل شرکت‌های سیمان صورت گرفته می‌گوید: این طرح اشاره به این موضوع داشت که تولید فرآورده‌های سیمانی باید به اندازه نیاز باشد، در ادامه بحث، نیاز داخلی و صادراتی برآورد شد و تقریبا می‌شود گفت که از آن زمان با فرهنگ‌سازی و جلسات مکرری که با مدیران عامل انجام شد، این مساله نهادینه شده است.به گفته وی امروز بین تولید سیمان و تقاضای داخلی و صادراتی آن تعادلی برقرار شده است و دیگر نیازی نیست شرکت‌های سیمان به رقابت منفی بپردازند که این موضوع تا اندازه‌ای موثر بوده است؛ چرا که در پایان سال 95 شاهد این موضوع بوده ایم که صنعت سیمان با قیمت‌های بهتری روبه‌رو شده به‌طوری‌که اگر به کدال بورس هم وارد شویم، متوجه می‌شویم قیمت‌های فروش سیمان در سال 95 بسیار بهتر از اوایل این سال بود که این موضوع، یک توفیق در صنعت سیمان است که رخ داد و مانع از تعطیلی کارخانه‌های سیمان شد.
شیخان ادامه داد: در حال حاضر به دلیل قرارگیری در ماه مبارک رمضان با کمبود تقاضا در بخش‌های صادراتی و داخلی مواجه هستیم که موضوعی طبیعی است، اما امیدواریم در تیر ماه و ماه‌های آینده این وضعیت مساعدتر شود، در این زمینه در حال تلاش و هماهنگی با مدیران عامل صنایع سیمانی هستیم تا از رقابت منفی که در صنعت سیمان دیده می‌شود دور شده و این رقابت را تبدیل به یک اشتراک منافع کنیم که خوشبختانه طرح‌هایی هم در حال اجرا است که در این زمینه می‌توان به فروش مشترک و فروش از طریق سامانه یکپارچه اشاره کرد.وی در‌باره با وضعیت صادرات سیمان به بازار عراق که درگیر این رقابت منفی شد، می‌گوید: در حال حاضر سیمان به آن اندازه قبل به عراق صادر نمی‌شود و بیشتر کلینکر به این کشور صادر می‌شود، در این زمینه رقابت منفی در بازار عراق در سنوات قبل رخ داده بود، در آن برهه حجم زیادی سیمان به بازار عراق وارد می‌شد که طبعا گروه زیادی از دلالان را امیدوار به انتفاع از این موضوع کرده بود، بنابراین دلال‌هایی که برای خرید سیمان از طرف مصرف‌کننده‌های عراقی اقدام به خرید می‌کردند بازار را آشفته کرده و باعث رقابت منفی می‌شدند، به همین دلیل بحث ورود سیمان و کلینکر به بورس صادراتی را پیشنهاد کردیم.
در آن دوره حجم سیمان زیادی به عراق صادر می‌شد، به‌طوری‌که حدود 56 درصد از صادرات سیمان کشور به عراق اتفاق می‌افتاد. وی افزود: در شرایط فعلی رقابت منفی به آن صورت ادامه ندارد و به نوعی خود صادرکنندگان توافق کرده‌اند که سیمان را با قیمت‌های مشخص به فروش برسانند و تقسیماتی به‌صورت خودجوش در این صنعت اتفاق بیفتد. اشخاصی که در حال حاضر کلینکر صادر می‌کنند توافقاتی را برای قیمت لب مرز انجام داده‌اند و در حال حاضر رقابت منفی به شدتی که در سال‌های قبل وجود داشت، وجود ندارد.
ایجاد دفاتر کارگزاری مرزی
شیخان در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر اینکه خریداران خارجی تولید‌کنندگان را به رسمیت می‌شناسند و با مراجعه مستقیم به آنها خرید می‌کنند این موضوع را می‌توان یکی از تهدیدهای ورود سیمان به بورس کالا دانست، چه تصمیماتی برای یکنواخت شدن معاملات داخلی و خارجی بورس کالا باید گرفت، می‌گوید: باید تمهیداتی را برای مشتریان خارجی در نظر گرفت که آنها بتوانند به راحتی از رینگ صادراتی خرید کنند، آن هم این است که سازمان بورس و بورس کالا در مرزها دفاتر کارگزاری دایر کنند که آنها بتوانند مشخصات محصولات را از تابلوها دنبال کنند.
همچنین در بحث داخلی یک سیستم یکپارچه فروش که در حال حاضر انجمن صنفی مشغول کار کردن روی آن است می‌تواند به بورس وصل شود، یا با تمهیداتی که دولت در نظر می‌گیرد می‌توان از اشخاصی که در بورس کالا معامله می‌کنند با توجه به اینکه منجر به شناسایی مشتریان می‌شود، مالیات گرفت و در مقابل مالیات تولید‌کننده را کاهش داد و از آن سو مالیات اصلی از اشخاصی گرفته شود که واسطه‌گری و خرید و فروش سیمان انجام می‌دهند که در حال حاضر خیلی سخت از آنها مالیات اخذ می‌شود چرا که شناسایی نمی‌شوند.راه دیگر را اما باید در اجبار دولتی دید، به این معنا که سیستم خرید و فروش سیمان در بورس اتفاق بیفتد و اگر کسی خارج از بورس این کار را کرد، هم سازمان حسابرسی این موضوع را به‌عنوان یک بند گزارش کند و اگر لازم شد تعزیرات حکومتی ورود کند و گوشزد کند که این روند خلاف رویه فروشی است که تصویب شده، اینها موضوعاتی است که انتظار می‌رود در دولت دوازدهم بتوانیم با مدیران ذی‌ربط آن به نتیجه برسانیم. به گزارش «دنیای اقتصاد» در دوماه اول امسال نسبت به دو ماه اول سال 95 چیزی حدود دو درصد تحویل داخلی سیمان افزایش پیدا کرده که این موضوع را می‌توان نویدی برای بازار دانست و به نوعی می‌توان آن را پیش رونقی در بخش مسکن دانست.
دنیای اقتصاد