صنعت فرش دستباف در ایران، قدمتی طولانی دارد و فرش و قالی در اکثر کشورهای جهان همواره یادآور نام کشور ما بوده است؛ باوجوداینکه اکنون این صنعت با چالش‌های فراوان دست‌وپنجه نرم می‌کند فرش ایرانی به بیش از 80 کشور جهان صادر می‌شود. بر این اساس در سال 94، صادرات فرش دستباف به ارزش ۱۶۷ میلیون دلار و به میزان ۲۹۰۰ تن بوده است اما این آمار نشان از کاهش صادرات فرش نسبت به دهه‌های گذشته دارد دلیل این امر هم واگذاری بازارهای هدف به کشورهای دیگر به‌ویژه چین است و به دلیل اینکه توجه خاصی به این صنعت نشده بازار جهانی تا حدودی ازدست‌رفته است.
این صنعت بافرهنگ ایران گره‌خورده و افراد زیادی را به‌ویژه درروستاهای کشور به خود جذب کرده است ازاین‌رو توسعه آن اشتغالزایی قابل‌توجهی را ایجاد خواهد کرد اما بی‌توجه به حقوق و مزایای کارگران باعث شده تا شاغلین در این بخش نیز انگیزه‌های خود را از دست دهند و بعضاً به مشاغل دیگر روی بیاورند.
مشکلات اصلی صنعت 100 ساله فرش دستباف در ایران شامل تأمین مواد اولیه، توزیع و بازاریابی است و خام فروشی مواد اولیه مثل پشم و نخ، کم‌توجهی به حقوق و مزایای کارگران، بهره‌گیری از محیط‌های غیراستاندارد، افزایش قیمت فرش و کاهش قدرت خرید مردم و میل به خرید فرش ماشینی، همگی موجب شده تا رغبت به خرید فرش دستباف کاهش یابد و صادرات آن را با چالش جدی مواجه کند.
اما برخی شنیده‌ها حاکی از تدوین سند راهبردی فرش دستباف، این نوید را می‌دهد که مسئولان به ظرفیت‌های این صنعت در اشتغالزایی و توسعه صادرات پی برده‌اند و به‌طورقطع توجه به صنعت فرش موجب افزایش تولید و رونق اقتصادی خواهد شد.
مالیات مانع اشتغالزایی
مجتبی فیض‌اللهی، قائم‌مقام مرکز ملی فرش ایران، گفت: فرش یک کالای سنتی و فرهنگی بوده و دارای ارزش‌افزوده بالا و اشتغالزایی گسترده ملی است، بنابراین باید از تمامی جوانب، موردحمایت مسئولان قرار بگیرد. وی در ادامه افزود: پیشنهاد ما برای تصویب قانون مالیاتی در حوزه فرش دستباف، معافیت مالیاتی تمامی بخش‌های دست‌اندرکار در فرآیند تولید فرش بود.
فیض‌اللهی تصریح کرد: در راستای این هدف، بخش خصوصی، مرکز ملی فرش و اتحادیه‌ها درخواست کتبی داده و درنتیجه، لایحه‌ای تنظیم شد تا توسط دولت به مجلس شورای اسلامی ارائه شود. قائم‌مقام مرکز ملی فرش ایران تأکید کرد: درگذشته شاهد بودیم که صادرکننده و تولیدکنندۀ فرش دستباف از مالیات معاف بودند، اما فروشندگان باید مالیات سنگینی پرداخت می‌کردند و این موضوع باعث شد تا مالیات بر فروش به بافنده و تولیدکننده هم برسد و بر قیمت‌ها اثر بگذارد.
وی با اشاره به معافیت کارگاه‌های فرش دستباف از ارائه گزارش فصلی به وزارت امور اقتصادی، تصریح کرد: در سالی که به نام تولید و اشتغال نام‌گذاری شده، حمایت از فرش دستباف مصداق کامل عمل به این شعار است و پیشنهاد ما این است که از هر بخشی برای کاهش قیمت دست بافته‌های ایرانی بهره برده تا هم رونق به بازار داخلی بازگردد و هم بتوانیم باقدرت وارد بازارهای صادراتی شویم.
تدوین سند راهبردی فرش دستباف
عبدالله بهرامی مدیرعامل اتحادیه سراسری تعاونی تولیدکنندگان فرش صادرات نیز اظهار داشت: صادرات فرش ایرانی به آمریکا در دوران تحریم به‌طور کامل متوقف‌شده بود اما با اجرای برجام درهای بازار این کشور به روی فرش ایرانی باز شد. وی با اشاره به اینکه فرش دستباف ایران از حیث فرهنگی - هنری، تاریخی، اشتغالزایی و ارزآوری بسیار نقش‌آفرین است، اظهار داشت: پارسال ارزش صادرات فرش ایران به ۳۵۰ میلیون دلار رسید که نسبت به سال ماقبل ۶۰ درصد افزایش را نشان می‌دهد.
مدیرعامل اتحادیه سراسری تعاونی تولیدکنندگان فرش دستباف از تدوین و رونمایی سند راهبردی فرش دستباف در کشور خرداد و گفت: در این سند تمامی مأموریت‌ها مربوط به این صنعت به ریز مشخص‌شده است.وی افزود: برای اجرای این سند باید منابع مالی و انسانی برای آموزش، ترغیب تجار برای حضور در نمایشگاه‌های خارجی، دعوت از هیئت‌های تجاری، برقراری ارتباط بیشتر بین تجار و رایزن‌های اقتصادی در کشورهای هدف و غیره در اختیار مرکز ملی فرش ایران قرار گیرد.
بهرامی بابیان اینکه صنعت فرش ایران با یک‌سوم ظرفیت در حال فعالیت است بر لزوم حمایت جدی از صنعت مزبور به‌ویژه در حوزه بیمه قالیبافان و اعطای تسهیلات به تولیدکنندگان و صادرکنندگان تأکید کرد. وی بر لزوم حفظ و صیانت از این صنعت در جامعه تأکید کرد و افزود: توجه به بهره‌وری و کاهش هزینه‌های تولید، اعزام هیئت‌های تجاری به کشورهای هدف به‌منظور توسعه بازار، دعوت از هیئت‌های تجاری خارجی، تبلیغات کیفیت و مزیت فرش ایرانی و حمایت از فعالان این عرصه موجب می‌شود تا هنر – صنعت فرش به‌عنوان یکی از منابع اصلی صادرات غیرنفتی جایگاه والاتری را در عرصه جهانی کسب کند.
افزایش تولید در گرو رفع موانع
مجتبی عراقچی رئیس اتحادیه فروشندگان فرش دستباف، در رابطه با گسترش فروش فرش ماشینی در جامعه، گفت: افزایش تولید، فروش و مصرف فرش ماشینی لطمات جبران‌ناپذیری به صنعت ملی و قدیمی فرش دستباف زده است. وی در ادامه افزود: میزان اشتغال در حوزه تولید فرش دستباف در سال‌های گذشته بسیار پایین آمده تا جاییکه از حدود 4 میلیون نفری که در حرفه قالیبافی مشغول به کار بودند، حدود 2 میلیون نفر بیکار شده‌اند.
عراقچی با تأکید بر مضر بودن فرش ماشینی برای سلامتی انسان، تصریح کرد: مصرف فرش ماشینی به‌سلامت افراد آسیب‌زده و موجب بروز بیماری‌هایی همچون زانودرد، آسم، زخم‌های بدن و موارد دیگری می‌شود و علت اصلی این موضوع استفاده از پشم آکریلیک، شیمیایی و مصنوعی است که در آن استفاده‌شده است.
رئیس اتحادیه فروشندگان فرش دستباف با اشاره به راهکارهای افزایش مصرف قالی دستباف در جامعه، تأکید کرد: بهترین راهکار برون‌رفت از وضع موجود، تبلیغات گسترده در بیان مزایای استفاده از فرش دستباف و اعلام مراکز مختلف فروش این محصول به‌ویژه در شهرستان‌ها است تا مردم بتوانند فرش دستباف را باقیمت مناسبی تهیه‌کرده و خرید آن با سبد خانوار ایرانی جور دربیاید. وی در پایان اضافه کرد: پرداخت یارانه به بافندگان فرش و ایجاد طرح و نقشه‌های جدید می‌تواند راهگشای رکود در حوزه فرش دستباف باشد.
باشگاه خبرنگاران