پنج سوخت نهان پرواز نفتنفت، گاز و پتروشیمی 

از این رو برخی بر این باورند که قیمت‌ها نمی‌تواند چندان از این سطح عبور کند و در قیمت ۵۰ تا ۶۰ دلار محصور شده است. در مقابل تهدیدهای پنهانی سمت عرضه بازار نفت را نشانه رفته است، تهدیدهایی که می‌تواند نه‌تنها عاملی برای تثبیت قیمت‌ها در سطوح جدید باشد، بلکه در حکم سوختی برای پرواز قیمتی قلمداد می‌شود. احتمال کاهش تولید لیبی، نیجریه، ایران، عراق و ونزوئلا از عواملی است که پیش‌بینی می‌شود بازار نفت را به لرزه درآورد.

با عبور نفت از مرز ۶۰ دلار نگرانی‌ها از افزایش تولید نفت‌های گران بیشتر شده است. چراکه این قیمتی است که تولیدکنندگان نفت شیل مدت‌ها انتظار آن را می‌کشیدند و پیش‌بینی می‌شود تولید نفت آمریکا در سال‌های آینده شتاب بیشتری بگیرد. از این رو برخی بر این باورند که قیمت‌ها نمی‌تواند چندان از این سطح عبور کند و در قیمت ۵۰ تا ۶۰ دلار محصور شده است.

با این حال عوامل پنهانی سمت عرضه بازار نفت را تهدید می‌کند که در صورت وقوع می‌تواند قیمت‌ها را به پرواز درآورد و این عوامل چیزی نیست جز ریسک‌های ژئوپلیتیک که اخیرا به اوج خود رسیده‌اند. احتمال کاهش تولید لیبی، نیجریه، ایران، عراق و ونزوئلا از عواملی است که می‌تواند بازار نفت را به لرزه درآورد. در واقع هرچند ریسک‌های ژئوپلیتیک ظرف سه سال گذشته به دلیل حجم عظیم مازاد عرضه در بازار نفت کمترین تاثیر را بر قیمت‌ها داشته، اما حال این روزها که بازار با کمبود عرضه مواجه است و افت موجودی انبارهای نفتی را نیز به دنبال داشته بازار نفت نمی‌تواند هیچ ریسکی در سمت عرضه را نادیده بگیرد. همچنین با تمدید توافق اوپک تا پایان سال ۲۰۱۸ و کاهش هرچه بیشتر موجودی انبارهای نفتی، احتمال افزایش قیمت نفت در پی ریسک‌های ژئوپلیتیک بیشتر می‌شود.

عراق؛ تهدید نزدیک بازار نفت

صادرات نفت عراق که تا همین چند ماه پیش به دلیل حملات داعش تهدید می‌شد، این روزها به دلیل اختلافات داخلی و ادعای استقلال اقلیم کردستان با اختلال مواجه است و ریسکی که از سوی عراق بازار نفت را تهدید می‌کند نزدیکتر از دیگر موارد می‌تواند بازار نفت را در مسیر صعودی قرار دهد، کما اینکه بلومبرگ یکی از عوامل عبور نفت برنت از مرز ۶۰ دلار را اختلافات اقلیم و دولت مرکزی عراق اعلام کرده است.

ماجرا به آنجا باز می‌گردد که کردستان عراق اوایل ماه جاری میلادی با هدف استقلال کامل همه پرسی در این منطقه و به علاوه استان کرکوک برگزار کرد. از سال ۲۰۱۴ به دنبال خارج کردن گروه تروریستی داعش از استان کرکوک توسط نیروهای پیشمرگه کرد، این منطقه در اختیار اقلیم کردستان قرار گرفت، با این حال کرکوک از لحاظ قانونی به دولت مرکزی تعلق داشت و از این رو برگزاری همه‌پرسی در کرکوک غیرقانونی محسوب می‌شد. استان کرکوک یکی از مهم‌ترین مناطق نفتی عراق محسوب می‌شود. تولید نفت این منطقه در شرایط عادی حدود ۴۰۰هزار بشکه در روز است. اما به گزارش اویل پرایس، هفته گذشته به دنبال حمله نیروهای عراقی برای تسلط بر این منطقه، تولید نفت از میادین کرکوک ۲۷۵ هزار بشکه در روز کاهش یافته چراکه تولید نفت از دو میدان بی‌حسن و آوانا متوقف شده است. علاوه بر این خبرگزاری بلومبرگ از افت بیش از ۱۹۰ هزار بشکه‌ای صادرات نفت عراق از پایانه جیهان خبر داده است. هرچند به گفته حیدر‌العبادی، نخست‌وزیر عراق، با افزایش ۲۰۰ هزار بشکه‌ای صادرات از سواحل جنوبی این کشور افت تولید از میادین شمالی تا حدودی جبران شده و همچنین به گفته کارشناسان توقف تولید در میادین نفتی کرکوک موقتی است، با این حال سطح صادرات این کشور همچنان کمتر از میزان ماه سپتامبر است.  هرچند در روزهای اخیر اخباری منتشر شد که نشان می‌دهد مذاکراتی بین اقلیم کردستان و دولت مرکزی برای دستیابی به توافق برقرار است، با این حال به نظر می‌رسد هنوز اختلافات بین دو طرف در سطح بالایی قرار دارد و در حالی اقلیم پیشنهاد تعلیق نتیجه همه‌پرسی را داده اما دولت مرکزی خواهان ابطال کامل آن شده است. از این‌رو این احتمال وجود دارد که با ادامه تنش‌ها نه تنها تولید نفت استان کرکوک به حالت عادی بازنگردد بلکه صادرات نفت اقلیم کردستان از خط لوله کرکوک- جیهان نیز با اختلال مواجه شود. از این رو ریسک کاهش ۶۰۰ هزار بشکه‌ای عرضه از سمت عراق بازار نفت را تهدید می‌کند.

ایران؛ احتمالی که چندان ممکن نیست

در هفته‌های اخیر نگرانی جدیدی پیش روی بازار نفت مطرح شده است؛ احتمال بازگشت تحریم‌های آمریکا علیه ایران. این ریسک بعد از سخنرانی دونالد ترامپ و عدم تایید پایبندی ایران به توافق هسته‌ای توسط وی ایجاد شد. به گفته کارشناسان شانس بازگشت تحریم‌ها به شکل قبل از برجام علیه ایران بسیار اندک است و حتی در صورت وضع تحریم، آمریکا نمی‌تواند صادرات نفت ایران را مختل کند، حتی بانک جهانی در گزارش فصلی خود از بازارهای کالایی که شامگاه پنج‌شنبه منتشر کرد (گزارش «چهار ریسک آینده نفت» را مشاهده کنید)، برخلاف دیگر کشورهای موجود در این گزارش کنونی از ایران به‌عنوان یکی از ریسک‌های موجود پیش روی بازار نفت یاد نکرد. با این حال همچنان نگرانی‌هایی درخصوص صادرات نفت کشور در آینده دور و نزدیک مطرح است. برخی منابع از جمله گلدمن‌ساکس اعلام کرده‌اند که تحریم‌های آمریکا نه مانند قبل، اما می‌تواند چند‌صدهزار بشکه از صادرات نفت ایران را کاهش دهد. اما از آنجا که پیش‌بینی می‌شود در سال آینده بازار با کمبود عرضه مواجه شود، کاهش احتمال صادرات نفت ایران، هرچند اندک، اما می‌تواند تاثیر بزرگی بر بازار نفت داشته باشد.

از سویی محتمل‌ترین تاثیر بازگشت تحریم‌ها، توقف روند جذب سرمایه در صنعت نفت کشور است. به گفته فریدون فشارکی، کارشناس نفتی موسسه مطالعات انرژی فکت گلوبال متوسط تولید روزانه از میادین نفتی ایران با افت طبیعی ۳۰۰ هزار بشکه‌ای در هر سال مواجه است. از این رو در صورتی که سرمایه‌ در صنعت نفت ایران جذب نشود در آینده شاهد افت صادرات و تولید کشور خواهیم بود و این خود می‌تواند در آینده بازار نفت را تهدید کند.

لیبی؛ تهدید قدیمی بازار نفت

به گزارش اویل‌پرایس زمانی که اوپک و کشورهای غیرعضو اوپک برای کاهش تولید توافق کردند، فعالان بازار نفت به دلیل خارج بودن لیبی از این توافق، به این کشور به‌عنوان تهدیدی برای بی‌اثر شدن توافق و مانع رشد قیمت نفت نگریستند. تولید نفت این کشور اخیرا به بیش از یک میلیون بشکه در روز رسیده و این در حالی است که متوسط تولید نفت لیبی در سال گذشته حدود ۳۹۰ هزار بشکه در روز بوده است، از این‌رو آنطور که پیش‌بینی می‌شد تولید نفت این کشور یکی از عوامل تاخیر در اثرگذاری توافق اوپک بوده است.

با این حال به‌نظر می‌رسد تولید نفت این کشور در حال نزدیک شدن به سقف خود است و از آنجا که درگیری‌ها هنوز در خاک لیبی ادامه دارد، می‌توان اعلام کرد که این کشور در حال‌حاضر به یکی از تهدید‌های کاهش عرضه جهانی نفت تبدیل شده است. در واقع بر اساس آمار دبیرخانه اوپک، تولید نفت لیبی پیش از بهار عربی در سال ۲۰۱۰ بیش از 1/6 میلیون بشکه در روز بود. این کشور بعد از سقوط معمر قذافی و تشکیل دولت جدید توانست در فاصله مارس ۲۰۱۲ تا اواسط ۲۰۱۳ بیش از 1/4 میلیون بشکه در روز نفت تولید کند. با این حال درگیری بین دولت مرکزی و نیروهای مخالف در چند سال اخیر علاوه بر اینکه تولید نفت این کشور را بارها به مرز توقف رسانده، با تخریب پایانه‌های صادراتی، توان صادرات نفت لیبی را نیز به‌شدت کاهش داده است، از این‌رو برآورد می‌شود حداکثر توان تولید نفت لیبی در حال حاضر 1/25 میلیون بشکه باشد. از آنجا که لیبی در حال حاضر به این حداکثر توان نزدیک شده و از سویی صلح پایداری در خاک این کشور ایجاد نشده، این ریسک وجود دارد که با شعله‌ور شدن درگیری‌ها تولید نفت لیبی مجددا رو به افول بگذارد.

نیجریه؛ احتمال بازگشت از اوج

اینجا با داستانی شبیه لیبی مواجهیم. نیجریه نیز مانند لیبی از توافق برای کاهش تولید معاف شد و از ابتدای سال توانسته است تولید خود را افزایش داده و بخشی از موفقیت اوپک برای متعادل کردن بازار نفت را خنثی کند. تولید نفت این کشور در سال ۲۰۱۶ حدود 1/55 میلیون بشکه در روز بوده که در ماه گذشته میلادی به 1/855 میلیون بشکه در روز رسیده است. این مقدار حتی از تولید نفت   پیش از وقوع درگیری‌های داخلی نیز بیشتر است. به گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا، تولید نفت نیجریه در سال ۲۰۰۵ بالغ بر 2/44 میلیون بشکه در روز بود اما به دنبال حمله گروه‌های ستیزه‌جو، خیلی سریع رو به کاهش گذاشت و بسیاری از شرکت‌های فعال در میادین نفتی نیجریه را مجبور به خروج از این کشور کرد. کمبود شفافیت در درآمدهای نفتی، آسیب‌های محیط‌زیستی در اثر نشت نفت و تنش‌های قومی- مذهبی وضعیت اسفناکی در دلتای نیجریه ایجاد کرد، به‌طوریکه تولید نفت این کشور تا سال ۲۰۰۹ حدود ۲۵درصد افت کرد و به 1/8 میلیون بشکه رسید. از آن زمان تا سال ۲۰۱۵ تولید نفت نیجریه در این سطح باقی ماند. اما از سال ۲۰۱۶ مجددا درگیری‌ها در دلتای نیجریه اوج گرفت و تولید نفت این کشور را تحت‌تاثیر قرار داد به‌طوری‌که در آگوست ۲۰۱۶ به حدود 1/4 میلیون بشکه در روز سقوط کرد.

با این حال با برخی توافقات بین دولت این کشور و نیروهای مخالف، تولید نفت رو به افزایش گذاشته و در حال‌حاضر به بیشترین سطح خود یعنی بیش از 1/8 میلیون بشکه در روز رسیده است.  این کشور احتمالا در نشست آتی اوپک به توافق برای کاهش تولید بپیوندد و همچنین با توجه به سطوح قبلی تولید آن، امکان چندانی برای افزایش تولید ندارد. از سوی دیگر به دلیل احتمال بازگشت درگیری‌های داخلی به‌خصوص با توجه به ناامیدی گروه‌های مخالف از نتیجه مذاکرات با دولت در حال حاضر، ریسک کاهش تولید نفت نیجریه در سطح بالایی قرار دارد.

ونزوئلا؛ افول تدریجی

کشوری که با تورم ۶۰۰ درصدی خود این روزها به نماد نتیجه اجرای سیاست‌های پوپولیستی تبدیل شده، خیلی پیش از این آثار پوپولیسم را در صنعت نفت خود به آرامی نشان داده بود. تولید این کشور پیش از به قدرت رسیدن دولت سوسیالیستی هوگو چاوز، یعنی در میانه‌های دهه ۹۰ میلادی به بیش از 3/2 میلیون بشکه در روز رسیده بود، اما با روی کار آمدن چاوز و اخراج خیل عظیمی از کارمندان و متخصصان نفتی این کشور و توقف سرمایه‌گذاری خارجی، تولید نفت نیز رو به کاهش گذاشت به‌طوری‌که در اوایل سده میلادی به کمتر از ۳ میلیون بشکه در روز رسید. تولید نفت ونزوئلا به آرامی به افت خود ادامه داد و در زمان مرگ چاوز در سال ۲۰۱۳ به 2/35 میلیون بشکه در روز رسید. اما در سال‌های اخیر به دنبال ادامه سیاست‌های پوپولیستی در دولت نیکلاس مادورو و همچنین افت قیمت نفت از میانه‌های سال ۲۰۱۴، تنگنا‌های صنعت نفت این کشور بیشتر شده است. ونزوئلا ماه گذشته توانست تنها 1/89 میلیون بشکه در روز نفت تولید کند که نسبت به ماه پیش از آن ۵۲ هزار بشکه در روز کمتر است.

نبود نقدینگی برای حفظ سطح تولید و قطع برق از عوامل افت تولید نفت در این کشور ظرف یک سال اخیر است. کمبود پول حتی بر کیفیت نفت این کشور نیز اثر گذاشته و کاهش سفارشات خرید از آن را به دنبال داشته است. از سویی به دلیل بدهی شرکت ملی نفت ونزوئلا (PDVSA) به روسیه، در حال‌حاضر بخشی از نفت این کشور از کانال روسیه صادر شده و درآمد حاصل از آن در اختیار روس‌ها قرار می‌گیرد. از این‌رو پیش‌بینی می‌شود که افت تولید نفت این کشور ادامه داشته باشد. علاوه بر آن افزایش مخالفت‌های داخلی یا سقوط دولت مادورو ریسک دیگری است که تولید نفت ونزوئلا را تهدید می‌کند.

دنیای اقتصاد