در عین حال طی معاملات روز گذشته شاهد چرخش تغییر مالکیت میان بازیگران اصلی سهام بودیم؛ به‌طوری که پس از آنکه حقوقی‌ها در ۶ روز متوالی در قسمت خرید پررنگ ظاهر شدند، دیروز شاهد چرخش این روند به نفع معامله‌گران حقیقی بازار بودیم. با این حال همچنان ارزش معاملات در محدوده نازلی قرار دارد. به این ترتیب رشد دیروز شاخص سهام را می‌توان به ۳ عامل اثرگذار شامل کاهش نگرانی‌ها از ریسک غیراقتصادی نزدیک شدن به موعد تصمیم‌گیری رئیس‌جمهوری آمریکا درخصوص تمدید یا عدم تمدید تحریم‌های هسته‌ای، افزایش فعالیت بازیگران حقیقی بازار سهام در قسمت خرید و همچنین افزایش جذابیت سهام پس از اصلاح جدی قیمت‌ها در اکثر نمادهای بازار ارتباط داد. در این میان با اینکه تا حدودی از ریسک سیستماتیک بازار کاسته شده است، اما به‌طور قطعی نمی‌توان گفت بازار حرکت صعودی خود را ادامه می‌دهد. در این شرایط اگر تحول جدیدی بر روند بازار تاثیر نگذارد، انتظار می‌رود شاخص کل بورس تهران روند کم‌نوسانی را تا تعیین تکلیف برجام در پیش گیرد.
کمرنگ شدن سایه ریسک غیراقتصادی در نگاه فعالان بازار
با وجود حاکم شدن آرامش نسبی در همه شهرها که هفته گذشته فضایی منفی به بورس تهران تحمیل کرده بود، حال نزدیک شدن به موعد تصمیم‌گیری رئیس‌جمهوری آمریکا درخصوص تمدید یا عدم تمدید تحریم‌ها علیه ایران مهمترین عامل نگرانی میان فعالان بازار است. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا در هفته پایانی مهرماه، ضمن ایراد اظهارات تند علیه ایران، سرنوشت توافق هسته‌ای را به تصمیم کنگره سپرد تا در یک مدت ۶۰ روزه این موضوع را تعیین تکلیف کند. کنگره اما پس از اتمام این مدت، بار دیگر تصمیم‌گیری در این خصوص را به ترامپ پاس داد. اکنون اما مجددا شمارش معکوس برای تصمیم‌گیری ترامپ در این خصوص آغاز شده است.
رئیس‌جمهوری آمریکا تا ۱۵ ژانویه فرصت دارد همزمان درخصوص دو مورد «پایبندی ایران به مفاد برجام» و همچنین «تمدید یا عدم تمدید تعلیق تحریم‌ها علیه ایران» تصمیم‌گیری کند. تصمیم‌گیری ترامپ درخصوص پایبندی ایران به برجام موضوعی است که به داخل آمریکا بازمی‌گردد و عملا در بازه زمانی کوتاه‌مدت تاثیری بر برجام نخواهد گذاشت. پیش از این نیز شاهد پاسکاری این تصمیم‌گیری بین رئیس‌جمهوری این کشور و کنگره بوده‌ایم و انتظار می‌رود این وضعیت ادامه پیدا کند. به این ترتیب از آنجا که این موضوع ارتباطی با معاهده بین‌المللی ندارد، نگرانی چندانی نیز از این کانال احساس نمی‌شود. در واقع تصمیم‌گیری ترامپ درخصوص تمدید یا عدم تمدید تعلیق تحریم‌های ایران، مهمترین عامل نگرانی این روزهای فعالان بازار سهام است.
ترامپ در اظهارات اخیر خود به خوبی نشان داده است که به شدت درصدد ضربه زدن به توافق برجام است. بر این اساس حتی اتخاذ تصمیمی برای عدم تمدید تعلیق تحریم‌ها از سوی وی چندان دور از انتظار نیست. این تصمیم ترامپ به معنای خروج یکجانبه آمریکا از برجام است و طبیعتا باعث می‌شود تا در کوتاه‌مدت بورس تهران هر چند به لحاظ روانی تحت فشار قرار گیرد. این وضعیت تا اخذ چارچوبی مشخص‌تر و همچنین روشن‌شدن رویکرد اروپایی‌ها در این خصوص ادامه خواهد یافت. با این وجود شواهد نشان می‌دهد به احتمال قوی ترامپ تصمیم به تمدید تعلیق تحریم‌ها می‌گیرد، چرا که خروج یکجانبه آمریکا از توافق برجام به لحاظ بین‌المللی هزینه زیادی برای آمریکا دارد. سناتورهای آمریکا و مقامات دولت ترامپ با یکدیگر به امید تهیه لایحه‌‌ای برای تشدید محدودیت‌ها علیه ایران و در عین حال باقی ماندن واشنگتن در برجام دیدار کردند. اعضای کنگره در تلاش هستند تا به یک توافق دو حزبی برسند تا ترامپ را ترغیب کنند که قبل از فرارسیدن ضرب‌الاجل ۱۵ ژانویه، به وضع تحریم‌های جدیدی که می‌تواند باعث از بین‌رفتن برجام شود، اقدام نکند.
بنابراین، هراس مقامات آمریکایی از لطمه سیستم به برجام نشان می‌دهد این معاهده با احتمال بیشتری پابرجا خواهد ماند. سناریویی که بسیاری از تحلیلگران خارجی نیز بر آن تاکید می‌کنند. پایان بی‌نتیجه نشست شورای امنیت سازمان ملل متحد که به درخواست آمریکا برای مداخله در امور ایران برپا شده بود، خود تقویت‌کننده این سناریو است. در این جلسه عمده کشورهای شرکت‌کننده طرح این موضوع در شورای امنیت را مورد انتقاد قرار دادند و بر حفظ برجام تاکید کردند. این موضوع تاکید می‌کند که خروج یکجانبه آمریکا از برجام، هزینه‌های زیادی برای این کشور در پی خواهد داشت. در این میان همانطور که در گزارش پیشین، تحت عنوان «بورس‌بازان در دوراهی» تاکید شد، رفع ریسک برجام می‌تواند با سوخت جدیدی که همانا پشتوانه بنیادی سهام است، فصل جدیدی از رونق را در بازار سهام به ارمغان آورد. به این ترتیب، به نظر می‌رسد تا حدودی از نگرانی بازار در این خصوص کاسته شده است. این کاهش نگرانی خود عاملی شد تا روز گذشته شاهد چرخش نرم بازار پس از یک هفته افت هیجانی باشیم. این شرایط در عمده نمادهای بازار سهام مشاهده شد. شاهد این مدعا رشد حدود ۲ برابری شاخص کل هم‌وزن نسبت به شاخص کل طی معاملات روز گذشته بود که حاکی از فضای مثبت عمومی ناشی از کاهش ریسک سیستماتیک در بازار سهام است (حدود ۶۲ درصد از نمادهای معاملاتی بورس تهران روز گذشته با رشد قیمت همراه شدند).
افزایش فعالیت حقیقی‌ها پس از ۶ روز
همانطور که اشاره شد روز گذشته بورس تهران با رشد همراه شد. در این میان صنایعی که طی روزهای اخیر، ریزش قابل توجهی را تجربه کرده بودند عموما معاملات مثبتی داشتند. نگاهی به فعالیت بازیگران سهام طی معاملات روز گذشته نشان از مثبت شدن خالص خرید معامله‌گران حقیقی پس از ۶ روز متوالی دارد. به این ترتیب دیروز ۱۵ میلیارد تومان از پرتفوی حقوقی‌ها به سبد سهام معامله‌گران حقیقی بازار منتقل شد. این در حالی است که طی معاملات هفته گذشته با افزایش احتیاط میان فعالان بازار، خالص تغییر مالکیت به میزان ۳۲۲ میلیارد تومان به نفع معامله‌گران حقوقی رقم خورده بود. خریدهایی که لزوما جنبه حمایتی نداشته و جذابیت قیمتی سهام مهمترین عامل آن بود. همین موضوع این اطمینان خاطر را به معامله‌گران حقیقی بازار داد تا هر چند با احتیاط به جمع خریداران سهام بپیوندند.
تقابل خریداران و فروشندگان سهام در اصلاح قیمت‌ها
طی معاملات هفته گذشته شاهد اصلاح جدی قیمت سهام در اکثر نمادها بین ۵ تا ۱۵ درصد بودیم. اصلاحی که با توجه به حمایت عوامل بنیادی قوی از سهام بیش از این ادامه پیدا نکرد. به این ترتیب دو عامل جذابیت قیمتی سهام پس از اصلاحات اخیر و همچنین وجود عوامل بنیادی حمایت‌کننده سبب شد تا نه تنها شاهد جذب خریداران به بازار باشیم، بلکه فروشندگان نیز از فروش بیشتر منصرف شوند. شرایطی که طبیعتا به رشد قیمت‌ها می‌انجامد. مشابه این وضعیت سه ماه پیش یعنی درست زمانی که برای اولین بار نسبت به تایید پایبندی ایران به برجام توسط ترامپ نگرانی وجود داشت. در این برهه زمانی، در ابتدا بورس تهران افتی هیجانی را تجربه کرد و پس از اطمینان از نبود ریسک آنچنانی متعادل‌تر شد و سپس در مسیر رشد قرار گرفت. در حال حاضر نیز با وجود اینکه همچنان این ریسک غیراقتصادی در بورس تهران حاکم است اما کاهش نگرانی‌ها باعث شده تا اندکی از تاثیرگذاری آن بر فضای معاملاتی کاسته شود.
در بازار چه گذشت؟
همانطور که اشاره شد، در دادوستدهای روز گذشته شاخص کل بورس تهران ۳۴۱ واحد (معادل 0/35 درصد) رشد کرد و به رقم ۹۶ هزار و ۲۷۰ واحد رسید. شاخص کل هم وزن (با اثر یکسان نمادها) نیز وضعیتی مشابه را تجربه کرد و با رشد حدود 0/7 درصدی همراه شد. موضوعی که نشان از رشد عمومی قیمت سهام دارد. در این روز نماد معاملاتی شرکت‌های پالایش نفت اصفهان، ملی صنایع مس ایران، گروه پتروشیمی سرمایه‌گذاری ایرانیان، پالایش نفت تهران و صنایع پتروشیمی خلیج فارس در صدر نمادهای با بیشترین تاثیر مثبت بر شاخص کل بازار سهام قرار گرفتند.
همچنان بورس تهران با ریسک سیستماتیک دست و پنجه نرم می‌کند هرچند تا حدودی از نگرانی‌ها کاسته شده است. موضوعی که سبب شد با وجود چرخش شاخص کل در جهت صعودی، ارزش معاملات کماکان در سطوح نازلی قرار داشته باشد. این شرایط به آن معناست که خریداران کماکان با تردید به بازار نگریسته و جسارت آن را ندارند که در قیمت‌های بالا مبادرت به خرید سهام کنند. در سمت مقابل نیز فروشندگان حاضر نیستند در قیمت‌های پایین، سهام خود را به پول نقد تبدیل کنند.در این میان خریداران به این موضوع واقف هستند که با توجه به سایه ریسک سیستماتیک بر بازار، در صورت رشد اندک قیمت‌ها (هرچند در حد چند درصد)، بسیاری از سهامداران به شناسایی سود پرداخته و در نقش فروشنده ظاهر می‌شوند. به این ترتیب دیروز ارزش معاملات خرد بورس تهران ۱۲۱ میلیارد تومان بود که بیش از ۳۳ درصد از این رقم در اختیار ۵ نماد با بیشترین ارزش معاملات قرار داشت.
بررسی روند صنایع بورسی در روز گذشته نشان می‌دهد از ۳۸ صنعت مورد بررسی، شاخص ۱۹ صنعت با رشد همراه شد و ۱۳ صنعت نیز معاملات روزانه خود را با افت پشت سر گذاشتند. (شاخص ۶ صنعت بدون تغییر ماند). در این میان گروه استخراج زغال‌سنگ به واسطه رشد قابل توجه سه نماد «کپرور»، «کطبس» و «کشرق» بیشترین بازدهی (3/9 درصد) در میان صنایع بورسی را کسب کرد. پس از آن نیز گروه انبوه‌سازی با رشد 2/5 درصدی همراه شدند و خودرویی‌ها بازدهی 1/4 درصدی را تجربه کردند. در مقابل اما گروه استخراج نفت و گاز با تحمیل زیان حدود ۳ درصدی به سهامداران خود در قعر جدول بازدهی روز گذشته صنایع بورسی قرار گرفتند. در عین حال روند صنایع روز گذشته فلزی‌ها با دادوستد ۸۳ میلیون سهم به ارزش 29/6 میلیارد تومان بیشترین حجم و ارزش معاملات را تجربه کردند. روز گذشته فلزی‌ها و به‌صورت خاص نمادهای گروه روی در پی اصلاح قیمتی روزهای اخیر و همچنین با توجه به رشد مناسب قیمت فلزات اساسی در بازارهای جهانی طی معاملات هفته گذشته، در صدر توجه معامله‌گران بازار قرار گرفتند. در این راستا دیروز بسیاری از نمادهای این گروه نظیر «فاسمین»، «فرآور» و «کروی» با صف خرید همراه شدند. روی طی آخرین معاملات پایان هفته بازار لندن، سطوح بالای ۳۳۵۰ دلار در هر تن را به ثبت رساند.پالایشی‌ها نیز دیروز در میان نمادهای اثرگذار بر رشد شاخص قرار گرفتند و هر ۶ نماد حاضر در این گروه با رشد قیمتی به معاملات روزانه خود پایان دادند. در این خصوص جدا از اصلاح قیمتی روزهای اخیر، رشد 1/1 درصدی بهای نفت برنت در بازارهای جهانی محرک توجه به پالایشی‌ها شد.
خودرویی‌ها نیز که طی معاملات روزهای اخیر بیشترین تاثیر را از ریسک‌های غیراقتصادی متحمل شده بودند، روز گذشته نسبت به کف‌های قیمتی واکنش نشان دادند. با این وجود از آنجا که همچنان سایه ریسک سیستماتیک بر بازار سهام احساس می‌شود، همچنان فروشندگان مانع رشد جهشی نمادهای زیرمجموعه این گروه شده‌اند. در این میان باید توجه داشت با تعیین تکلیف برجام، خودرویی‌ها می‌توانند جزو گروه‌هایی باشند که مستعد رشدهای جدی هستند. بیشترین افزایش قیمت روز گذشته بورس تهران نیز به نماد معاملاتی شرکت‌های باما، ملی سرب و روی ایران، کالسیمین و معادن بافق اختصاص پیدا کرد. در مقابل اما نماد معاملاتی شرکت‌های پمپ‌سازی ایران، سبحان دارو، حفاری شمال و گروه دارویی سبحان بیشترین کاهش قیمت شنبه بورس تهران را تجربه کردند.
همگام با بازیگران بازار
همانطور که اشاره شد روز گذشته شاهد چرخش خالص تغییر مالکیت فعالان بازار پس از ۶ روز متوالی به نفع معامله‌گران حقیقی بودیم. به این ترتیب روز گذشته خالص تغییر مالکیت میان بازیگران اصلی بازار بیش از ۶۴ میلیون سهم و در مسیر حقوقی به حقیقی بود. این جابه‌جایی رقمی معادل ۱۵ میلیارد تومان از پرتفوی حقوقی‌ها به سبد سهام معامله‌گران حقیقی‌ها منتقل کرد. بیشترین میزان خالص خرید در معامله‌گران حقیقی اما به نماد معاملاتی شرکت توسعه صنایع روی ایران اختصاص داشت. به این ترتیب دیروز افزون بر ۱۸ میلیون و ۳۰۰ هزار سهم «کروی» به ارزش ۶ میلیارد تومان به پرتفوی حقیقی‌ها منتقل شد. پس از «کروی»، بیشترین خالص خرید حقیقی‌ها در نماد معاملاتی شرکت کالسیمین شکل گرفت. به‌طوری‌که خالص خرید حقیقی‌ها در نماد «فاسمین» به حدود ۶ میلیون سهم به ارزش ۳ میلیارد تومان رسید. در آن سوی بازار نیز حقوقی‌ها بیشترین تحرک خود را در نماد معاملاتی شرکت‌های تامین سرمایه امید، آسان پرداخت پرشین و فولاد کاوه جنوب کیش نشان دادند. به این ترتیب دیروز بیش از ۴ میلیون سهم «امید» به پرتفوی سهامداران حقوقی منتقل شد. این جابه‌جایی رقمی معادل ۷۶۶ میلیون تومان به پرتفوی این گروه از معامله‌گران منتقل کرد.«آپ» نیز دیروز مورد توجه سهامداران حقوقی قرار گرفته است. نماد معاملاتی شرکت آسان پرداخت پرشین در این روز شاهد تغییر مالکیت ۴۸۰ میلیون تومانی به نفع این معامله‌گران بود. در «کاوه» نیز یک میلیون و ۳۰۰ هزار سهم به ارزش ۳۳۰ میلیون تومان در مسیر حقیقی به حقوقی منتقل شد.
دنیای اقتصاد