این منطقه که به‌شدت در اقتصاد ایران و به‌ویژه در صنعت نفت اهمیت دارد، این‌روزها به گفته محمد مشکین‌فام، مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس، وضعیت خوبی را پشت سر می‌گذارد و با تولید روزانه ٥٥٥ میلیون مترمکعب، نیاز گاز را در کشور برطرف می‌کند. مشکین‌فام معتقد است شرکت نفت و گاز پارس توانایی آن را دارد که در راستای تولید بیشتر گاز و همین‌طور نفت از لایه نفتی گام بردارد، البته درصورتی‌که شبکه چنین چیزی را طلب کند. او می‌گوید: «اگر تقاضا به صورت صادرات یا مصرف داخلی در حدی باشد که بخواهد تولید را بالاتر از حد حال حاضر افزایش دهیم، می‌توانیم این کار را انجام دهیم». این مقام مسئول همچنین از عملکرد مناسب شریک فرانسوی در فاز ١١ نیز خبر می‌دهد. مشکین‌فام می‌گوید: «پیشرفتی که در شش ماه گذشته از سوی این شرکت توتال شاهد بودیم، نسبت به عملکرد این شرکت در فازهای ٢ و ٣ بهتر است و در مقایسه با بقیه پیمانکاران مثل انی و...، در فاز ١١ عملکرد بهتری داشته‌اند». به گفته او، اکنون پاکات مناقصات نهایی شده و منتظر نتیجه ارزیابی توتال هستیم. مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس همچنین خبر از نهایی‌شدن مذاکرات در لایه نفتی با شرکت دانمارکی مرسک می‌دهد که منتظر جمع‌بندی نهایی برای اعلام رسمی است. این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:
طرح‌های توسعه‌ای شرکت نفت و گاز پارس در چه مرحله‌ای قرار دارد؟
درباره پارس جنوبی به حمدالله وضعیت مناسبی داریم و درحال‌حاضر در روز تولیدمان ٥٥٥ میلیون مترمکعب است که تا ٥٧٠ میلیون مترمکعب هم می‌تواند افزایش پیدا کند، اما تولید را متناسب با مصرف به توازن می‌رسانیم تا شبکه دچار مشکل نشود. در مجموع ١٣ پالایشگاه داریم که هشت پالایشگاه در منطقه عسلویه و پنج پالایشگاه در منطقه کنگان است. هشت پالایشگاه عسلویه کاملا در مدار تولید هستند. از مجموع پنج پالایشگاه کنگان، دو پالایشگاه در فازهای ١٩ و ١٢ در مدار بوده و با ظرفیت کامل در حال تولیدند. دو پالایشگاه فاز ١٣ و ٢٢، ٢٤ تا پایان سال اولین ردیف عملیاتی‌اش محقق می‌شود و در سال ٩٧ به‌طور کامل وارد مدار می‌شود. همچنین پالایشگاه ١٤ را داریم که بهره‌برداری آن به سال ٩٨ موکول خواهد شد.
در بخش دریا چه خواهید کرد؟
در بخش دریا، در مجموع ٢٧ سکو داریم که ٢٥ سکو تولیدی هستند؛ به این معنا که سکوی سرچاهی و دو سکوی مسکونی و تولیدی که ٢٧ سکو در مدار است و ١٢ سکوی دیگر به‌جز فاز ١١ باقی می‌ماند. از ١٢ سکو، ١٠ سکو در یارد صدراست و دو سکو در یارد ایزایکو که یکی از آنها به‌تازگی نصب شده است. عملا ١١سکوی دیگر در حال ساخت است که امید داریم پنج سکوی شرکت صدرا که اکنون پیشرفت بالای ٩٠درصد دارند، تا اواسط بهار نصب شوند. می‌ماند پنج سکوی دیگر که تا اواخر سال ٩٧ به اتمام رسیده و نصب خواهند شد. به بیان دیگر، در مجموع ٤٠ سکو خواهد بود که ٢٧ سکو در مدار است و ١١ سکو در مرحله ساخت و یکی هم نصب شده و در حال راه‌اندازی است.
در همکاری با شرکای خارجی در مرحله توسعه در چه مرحله‌ای هستیم؟
برای توسعه مرسوم و قراردادی‌مان که شبیه فازهای قبلی است، به شرکت‌های خارجی نیازی نداریم و دنبال هم نمی‌کنیم. ولی موارد خاص هست مثل تقویت فشار و لایه نفتی که تکنولوژی‌اش را فعلا در کشور نداریم و نیاز است حتما با پیمانکاران خارجی مذاکره و دنبال شود؛ یعنی نوع کار است که دیکته می‌کند با چه پیمانکاری باید صحبت کنیم. اگر شاهد بودید با توتال مذاکره کردیم، به این دلیل بوده که برنامه تقویت فشار و سکوهای تقویت فشار پارس جنوبی کلید خورده و باید حتما این تکنولوژی را داشته باشیم و به‌عنوان اولین طرح فاز جنوبی (فاز١١) که بحث تقویت فشار در آن مطرح است، استارت کار را با توتال زدیم. بحث‌های سرمایه‌گذاری، اولویت دوم است. تکنولوژی اولویت اول است که اگر در کشورمان باشد، مطمئنا به سمت پیمانکاران داخلی خواهیم رفت، اما اگر نباشد مجبوریم سراغ سرمایه‌گذاران خارجی برویم؛ زیرا عایداتش درخور توجه است. هرچند این تکنولوژی که منتقل شود، در فازهای دیگر از آن استفاده خواهد شد. برای پارس جنوبی در فاز١١ قرار است توتال برای ما یک سکوی تقویت فشار اجرا کند که از آن الگوبرداری خواهد شد و برای بقیه فازها که نیاز به تقویت فشار خواهند داشت، از پیمانکاران ایرانی استفاده خواهیم کرد. برای لایه نفتی نیز این موضوع حاکم است.
حرف‌و‌حدیث‌هایی بر سر قرارداد توتال پیش آمده و اظهارنظرهایی درباره فشار ترامپ و عقب‌نشینی توتال برای همکاری با ایران شنیده می‌شود. قرارداد با توتال در چه مرحله‌ای است؟
فاز ١١ پارس جنوبی از بقیه طرح‌ها که در این اشل از کار در گذشته داشتیم، وضعیت بهتری دارد. با توتال در فاز دو و سه هم کار کردیم. پیشرفتی که در شش ماه گذشته از سوی این شرکت فرانسوی شاهد بودیم، نسبت به عملکرد این شرکت در فازهای دو و سه بهتر است و در‌مقایسه‌با بقیه پیمانکاران مثل انی و...، در فاز ١١ عملکرد بهتری داشتند. طبیعی است که در پروژه‌ها ابتدا کندی را شاهد هستیم، چون باید طراحی‌ها انجام شود و زمان‌بر است. مناقصات باید برگزار شود که این مرحله را اکنون گذرانده‌ایم؛ طراحی را انجام داده‌ایم، مناقصات را برگزار کردهایم، پاکات مالی را باز کردهایم و کمترین قیمت‌ها مشخص شده است. اکنون هم توتال در مرحله ارزیابی پاکات است، چون بالاخره باید با یک پیمانکار دو، سه سال کار کند، به همین دلیل با دقت مسائلش را با پیمانکار ذی‌ربط حل‌وفصل می‌کند و براساس پیشنهاد ایران تصمیم می‌گیرد. اکنون پاکات مناقصات نهایی شده و منتظر نتیجه ارزیابی توتال هستیم.
با سازندگان که صحبت می‌کنم اعلام می‌کنند که توتال گواهی‌نامه بین‌المللی می‌خواهد و آنها به سبب استمرار مشکلات دوران تحریم، این امکان را ندارند. در این زمینه وارد مذاکره شده‌اید؟
بله، در این زمینه مسائل را دنبال می‌کنیم اما پروژه مثل یک هرم است. مسائل کلان را در باید در ابتدا حل کنیم و سپس مسائل جزئی‌تر که در بخش تفصیلی کار پیش می‌آید، به سازندگان داخلی برمی‌گردد. قرار نیست توتال به جز موارد خاص با سازنده داخلی قرارداد ببندد. الباقی کار به دست پیمانکارانی خواهد بود که عمدتا هم ایرانی هستند. در مناقصاتی که صحبت کرده‌ام و تعیین‌تکلیف شده، بیش از ٩٠درصد پیمانکاران ایرانی هستند.
چند پیمانکار هستند؟
چهار پکیج اصلی داریم که پیمانکار ایرانی هستند. سکو، خط لوله و نصب سکو. اسامی‌شان هنوز تعیین نشده است، اما در گشایش پاکات، کمترین قیمت‌ها مربوط به پیمانکاران ایرانی بود که نتیجه بررسی آنها تا یک ماه آینده مشخص خواهد شد. با اینکه این مسئله را بارها اعلام کردهایم، اما هنوز برای سازندگان داخلی جا نیفتاده است. قرار نیست شرکت توتال با سازندگان داخلی و خارجی قرارداد ببندد. پیمانکاران EPC هستند که با آنها قرارداد خواهند بست. در نتیجه سازندگان نباید نگران این بحث باشند. باید منتظر باشند که وضعیت پیمانکاران EPC مشخص شود. حتی تابستان امسال توتال جلسه‌ای توجیهی برای سازندگان و پیمانکاران ایرانی گذاشت که آنجا سازندگان ایرانی گفتند ما یکسری گواهی‌نامه‌های بین‌المللی مثل EPI (که مختص آمریکاست و به ایرانی‌ها اعطا نمی‌شود) را نداریم و توتال اعلام کرد اگر شرایط استاندارد را داشته باشند، آنها را خواهد پذیرفت. بنابراین مقرر شد با نظارت توتال، تست‌های منطبق با استانداردهای آن گواهی‌نامه انجام شود و در صورت داشتن این استانداردها، امکان همکاری برقرار می‌شود و اسامی آنها در فهرست سازندگان مورد تأیید برای بهره‌گیری از سوی پیمانکاران اجرائی اقرار خواهد گرفت. بنابراین این موضوع تابستان حل شد. مگر اینکه شرکتی صلاحیت نداشته باشد یا نتواند طبق استاندارد، تجهیزات بسازد که در این صورت نه‌تنها توتال، بلکه ما هم از این سازنده، امکان استفاده نداریم. اگر استاندارد را رعایت کنند و فقط گواهی‌نامه را نتوانند بگیرند که مشکلی نیست.
برداشت از لایه نفتی، یکی از چالش‌ها در پارس جنوبی است، زیرا تکنولوژی پیچیده‌ای را می‌طلبد. مذاکره ایران با مرسک بر سر این موضوع، به کجا رسید؟
درباره لایه نفتی مذاکراتی طولانی با شرکت مرسک داشتیم که تکنولوژی تولید از میادینِ شبیه لایه نفتی پارس جنوبی را داشته و توانمندی‌اش برای ما محرز شده است. شرکت‌های بین‌المللی دیگری که بتوانند مثل این شرکت در میدان کار کنند، کم هستند و حتی شرکت توتال که اکنون هم در قطر فعال شده است، این توانمندی را ندارد. برداشت از لایه نفتی، تکنولوژی خاص و منحصربه‌فردی می‌طلبد. در مذاکره با شرکت مرسک پیشرفت خوبی داشته‌ایم و مذاکراتمان به جاهای خوبی رسیده و به‌زودی خبرهای خوبی خواهیم داشت. می‌شود گفت مسائل فنی‌مان و بخشی از مسائل قراردادی‌مان با این شرکت نهایی شده و مسائل جزئی باقی مانده است که دو طرف باید جمع‌بندی کنند. در ابتدای کار، قطعا تفاهم‌نامه امضا خواهیم کرد و سرانجام همانند توتال، به سمت قرارداد خواهیم رفت.
در پارس جنوبی با قطر در حال رقابت هستیم. گفته می‌شد بعد از برجام تولید را بالا برده و تا حدودی به قطر نزدیک شده‌ایم. برای جبران عدم‌النفعی که در آن دوران داشتیم، چه کردهایم؟
اینکه کاری کنیم که تولیدمان از قطر بالاتر برود، به نوعی جزء برنامه‌مان نیست. برنامه ما بر مبنای مصرف و تقاضاست و باید ببینیم پایین‌دست که عمده‌اش مصارف خانگی و شبکه است، چه میزان تقاضا دارد. براساس آن خودمان را آماده خواهیم کرد. مثلا هزینه کنیم و سرمایه‌گذاری داشته باشیم و کل پارس جنوبی هم تا سال آینده آماده شود، اما پایین‌دست نیازی نداشته باشد که نمی‌شود. نمی‌توانیم گاز را فلر کنیم.
می‌توانیم گاز مازاد از تقاضا را صادر کنیم!
بله، صادرات هم شرایط خاص خودش را دارد. وضعیت صادرات هم محدود است و باید بازاریابی شود. البته ربطی به ما ندارد. ما خودمان را با تقاضا و شبکه، تنظیم می‌کنیم. اگر شبکه بخواهد، می‌توانیم تولید کنیم. در واقع اگر تقاضا به‌صورت صادرات یا مصرف داخلی در حدی باشد که بخواهد تولید را بالاتر از حد حال حاضر افزایش دهیم، می‌توانیم این کار را انجام دهیم.
مذاکره با هندی‌ها بر سر میدان فرزاد B به کجا رسید؟
با هندی‌ها مذاکره طولانی داشتیم. مشکلی که هست، این است که آنها باید بتوانند از محل تولید گاز، بازپرداخت سرمایه‌گذاری‌شان را داشته باشند. عمده مشکل ما در این بخش است. چون گاز فرزاد B خشک است و مثل پارس جنوبی میعاناتی به آن صورت ندارد و ٢٠ درصد هم ناخالصی دارد و گاز مرغوبی نیست. نه‌تنها شرکت هندی بلکه هر شرکت دیگری که باشد با این چالش مواجه می‌شود. برای بازپرداخت در فرزاد B با الگوی قراردادهای جدید نفتی مواجه هستیم.
راه چاره چیست؟
در حال رایزنی برای حل مشکل هستیم، اما عمده مسئله‌مان این است که عایداتی که بتواند بازپرداخت سرمایه‌گذاری پیمانکار را تأمین کند، وجود ندارد.
هند برای ایران، شریکی استراتژیک است. آیا در سطح کلان به فکر حل این مشکل بوده‌ایم؟
درهرحال، تنها مشکل دو طرف بر سر عایدی این سرمایه‌گذاری است. آنها نمی‌توانند مطمئن شوند عایدات میدان، کفایت بازپرداخت سرمایه‌گذاری طرح را دارد. اگر بتوانیم این موضوع را حل کنیم مسئله‌مان با هندی‌ها حل خواهد شد.
ممکن است در این فاز مذاکره از حد میدان گازی خارج شود. برای اینکه دو طرف در بحث عایدی، رضایت داشته باشند؟
در قراردادهای نفتی بازپرداخت سرمایه‌گذاری باید از محل میدان باشد و نمی‌توانیم میدان دیگری را درگیر کنیم. این بحث اصلا قابل انجام نیست.
منظورم در سطح کلان کشوری است... .
ما در این زمینه ورود نمی‌کنیم. ممکن است توجیه اقتصادی به روش دیگر داشته باشد، اما اینکه از محل عایدات میدان گازی، هزینه سرمایه‌گذاری پیمانکار را بازپرداخت کنیم، امکان ندارد.
این یعنی مذاکرات متوقف شده؟
خیر، در حال رایزنی برای پیداکردن راه‌حل هستیم.
به بحث ارتباط با پیمانکاران داخلی برگردیم. در سال‌های مختلف بیشترین فعالیتتان با کدام پیمانکاران بوده و کدام بخش موفق‌تر عمل کرده‌اند؟
در پارس جنوبی می‌شود گفت تمام توان پیمانکاری داخلی را استفاده کردهایم. خرداد سال ٨٩، یک‌شبه ٢٥ میلیارد دلار قرارداد در پنج طرح عمده داشتیم. می‌شود گفت در آن تاریخ هرکسی که حرفی برای گفتن داشت، به لحاظ کاری در پارس جنوبی درگیر شد و همه‌شان به نوعی با توجه به مشکلاتی که دارند کارشان را خوب انجام داده‌اند. به‌هرحال، هر چیز را باید در ظرف زمانی خودش سنجید. اگر شرایط تحریم و مشکلات دیگری مثل بالارفتن قیمت نفت و مشکلات بازار جهانی نبود، مطمئنا پیمانکاران ما عملکرد بهتری داشتند. بحمدالله فروردین امسال فازهای ١٧، ١٨، ١٩، ٢٠ و ٢١ که هرکدام پنج میلیارد دلار صرف آن شده، وارد مدار شده و تماما توسط پیمانکاران ایرانی انجام شده است. ممکن است مشکلاتی وجود داشته باشد، اما توان پیمانکاران ایرانی در این حد است و در این بستر می‌شود گفت پیمانکاران هم هم‌زمان با ما رشد کرده‌اند. پارس جنوبی از ٢٠ سال قبل تا به حال پیشرفت عظیمی داشته است. در بخش پیمانکاری اجرائی زمانی برای ١٠ کیلومتر لوله‌گذاری در دریا مشکل داشتیم و اکنون بیش از دو‌هزارو ٧٠٠ کیلومتر لوله‌گذاری در دریا انجام داده‌ایم. اکنون از ٢٧ سکو جز یک مورد را تماما ایرانی‌ها ساخته‌‌اند و می‌شود گفت چهار پیمانکار قدر ایرانی داریم که مجهز هستند و کارشان را خوب می‌دانند و با اطمینان کار را به آنها واگذار می‌کنیم.
گفته می‌شود پروژه بالادست پارس جنوبی تا یک سال بعد بسته می‌شود. در بخش میان‌دستی و پایین‌دستی چه خواهید کرد؟
اینکه پارس جنوبی یک سال بعد تمام می‌شود، مربوط به بخش قراردادی است. سال ٩٧ مخزنمان به‌صورت طبیعی شروع به افت فشار می‌کند و باید بتوانیم تمهیداتی برای نگهداشت فوری داشته باشیم و سرمایه‌گذاری عظیمی حدود ٢٠ میلیارد دلار را می‌طلبد که باید بتوانیم همین تولید که قریب به ٧٥٠ هزار بشکه است را نگه داریم. تأسیساتمان حداقل برای ٢٥ سال طراحی شده و باید بتوانیم حداکثر تولید را از پارس جنوبی داشته باشیم. بنابراین قرار نیست کارها سال ٩٧ متوقف شود. هرچه افت فشار داریم، باید در دریا متمرکز شویم و بتوانیم جبران کنیم. در نتیجه می‌شود گفت مرحله دو پارس جنوبی از سال آینده شروع می‌شود.
شرق