سفر روحانی به هند با رنگ و بوی توافق‌های اقتصادی

رییس جمهوری اسلامی ایران در سفر سه روزه خود به دهلی‌نو هیاتی از فعالان اقتصادی را همراه خود می‌برد. قرار است در این سفر همایش تجاری و نشست‌های دوجانبه بین فعالان اقتصادی 2 کشور برگزار شود.

این سفر در پاسخ به دعوت رسمی «نارندرا دامورداس مودی» نخست وزیر هند، انجام می‌شود که وزیر حمل و نقل، بزرگراه‌ها و کشتیرانی این کشور به عنوان نماینده ویژه هند، در حاشیه حضور در آیین تحلیف ریاست جمهوری اسلامی ایران تقدیم شده بود. پیش از آن نیز نخست وزیر هند دوم خردادماه 1395 پس از 14 سال به تهران آمد و در بدو ورود در صفحه توییتر خود نوشت: وارد ایران شدم؛ سرزمینی که با آن پیوندهای تمدنی داریم. امیدواریم بتوانیم همکاری‌های اقتصادی میان کشورهای ما را تقویت کنیم.

چابهار؛ کلید ارتباطی «شرق و غرب» و «شمال و جنوب»
هند مدت هاست برای ورود به موضوع توسعه بندر چابهار علاقه خود را نشان داده و در همین پیوند رایزنی هایی نیز کرده است. این مسیر دسترسی هند به افغانستان را بدون عبور از خاک پاکستان تسهیل می‌کند و آنگونه که وزیر حمل و نقل، بزرگراه ها وکشتیرانی هند بیستم دی ماه در گفت و گو با ایرنا اعلام کرد این پروژه «مهمترین طرح اقتصادی در دست اجرای این کشور با ایران» است.

بندر اقیانوسی چابهار پل دسترسی به کشورهای آسیای میانه و مستقل مشترک‌المنافع است که پس از بهره‌برداری، قابلیت هرگونه عملیات بندری در حوزه‌های ترمینال کانتینری را برخوردار خواهد بود و علاوه بر ظرفیت سالیانه تخلیه و بارگیری هشت میلیون و 500 هزار تن با آماده شدن پسکرانه آن این میزان تا 15 میلیون تن افزایش می‌یابد.

مودی سوم خردادماه پارسال در سفر به تهران با رهبر معظم انقلاب دیدار کرد و در آن دیدار نیز بر اهمیت چابهار تاکید شد.

آیت‌الله خامنه‌ای در این دیدار گفتند: جمهوری اسلامی ایران از گسترش روابط با هند که یکی از اقتصادهای نوظهور و رو به پیشرفت در دنیاست، استقبال می‌کند و در اجرای توافق‌های دوجانبه به طور کامل جدی است و تحت تاثیر هیچ سیاستی قرار نمی‌گیرد. ایشان افزودند: علاوه بر نفت و گاز، چابهار یکی از نقاط ارتباطی مهم بین «شرق و غرب» و «شمال و جنوب» است که می‌تواند بستر همکاری‌های عمیق، بلندمدت و مفید باشد.

نخست‌وزیر هند نیز در این دیدار با اشاره به سفر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به هند در سال 1359، آن را زمینه‌ساز تعمیق روابط 2 کشور خواند و گفت: در سفر کنونی، توافق‌های خوبی انجام و تصمیم‌های بزرگی گرفته شده است که مطمئنم با اراده جدی 2 طرف، به نتایج خوبی خواهند رسید.

در پی این سفر، بیانیه مشترکی که با عنوان «ارتباط تمدنی، شرایط کنونی» منتشر شد که 2 طرف بر توسعه روابط دوجانبه که در «بیانیه دهلی‌نو» در بیست و سوم ژانویه 2003 میلادی (1381 خورشیدی) ذکر شده بود، تاکید کردند. در آن بیانیه درباره موضوع مشارکت هند برای توسعه بندر چابهار توافق شده بود.

بر اساس توافق امضا شده، هند با سرمایه‌گذاری 85 میلیون دلاری کنترل 2 لنگر‌گاه در فاز نخست بندر چابهار را به عهده دارد.

همچنین هشت یادداشت تفاهم همکاری دوجانبه امضا شد که از جمله آنها می‌توان به یادداشت‌های تفاهم سازمان بنادر و دریانوردی ایران و اگزیم بانک هند درباره تعیین شرایط کنونی خط اعتباری بندر چابهار، صندوق ضمانت صادرات ایران و شرکت ضمانت صادرات هند، شرکت ساخت و توسعه زیربناهای کشور و شرکت دولتی ایرکون هند و شرکت دولتی آلومینیوم هند (نالکو) و سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) اشاره کرد.

همچنین قرارداد توسعه بندر چابهار بین سازمان بنادر و دریانوردی و شرکت «ایندیا پورتس گلوبال پرایوت لیمیتد» امضا و بیانیه تایید دوجانبه وزارت امور اقتصادی و دارایی ایران و اگزیم بانک هند منتشر شد.

2 طرف تاکید کردند باید استفاده از فرصت‌های نوظهور را تا بیش‌ترین اندازه در همه زمینه‌های همکاری‌های اقتصادی و بازرگانی دوجانبه، بویژه راه‌های مواصلاتی و زیرساخت‌ها، انرژی و سرمایه‌گذاری ممکن ساخته و تشویق کنند.

رییس جمهوری اسلامی ایران و نخست وزیر هند تصمیم گرفتند با توجه به موقعیت راهبردی ایران و هند مواصلات چندوجهی در منطقه و خارج از آن را با استفاده از بنادری مانند چابهار و ترانزیت و توسعه آنها پیگیری و گسترش هر چه بیشتر ارتباطات و خدمات دریایی را تشویق کنند.

ایجاد یک منطقه فناوری اطلاع‌رسانی و ارتباطاتی در چابهار و گسترش همکاری بین ایالت‌های هند و استان‌های ایران، سرمایه‌گذاری هند در برپایی کارخانه‌های کود، مواد پتروشیمی و متالورژی در منطقه آزاد تجاری چابهار، حمایت از کارآفرینان کوچک و متوسط از طریق تعامل منظم و سازوکارهای نهادی و تسهیل بیشتر امور کنسولی شهروندان از دیگر امور مورد نظر در آن دیدار بود.

در همان سفر، روحانی و مودی همراه با رییس جمهوری افغانستان موافقتنامه سه‌جانبه ای در زمینه تاسیس راهگذرهای حمل و نقل و ترانزیت چابهار امضا و تاکید کردند «رشد همکاری‌های چندگانه در زمینه مواصلات یک دسترسی مطمئن و جایگزین برای افغانستان به بازارهای منطقه‌ای فراهم می سازد و در نتیجه به توسعه، صلح و ثبات در افغانستان و در همه منطقه کمک می رساند».

رایزنی برای ایجاد سازوکار بانکی و پولی برای توسعه روابط تجاری و اقتصادی، تبادل هیات‌های بازرگانی، استقبال از موافقتنامه ترتیبات تجاری ترجیحی (پی.تی.آ) و موافقتنامه اجتناب از مالیات مضاعف (تی.بی.سی) از دیگر دستاوردهای این سفر بود. در سفر پارسال نخست وزیر هند به تهران تصمیم کنفدراسیون صنعت هند برای گشایش دفتر منطقه ای در تهران مطرح و عنوان شد حق اتاق بازرگانی ایران برای اقدام مشابه محفوظ است.

رایزنی‌های بعدی
اواخر دی ماه امسال وزیر راه‌و‌شهرسازی جمهوری اسلامی ایران در سفری سه روزه به دهلی‌نو رفت؛ آن هم در شرایطی که هند، ارسال گندم به افغانستان از راه ایران را آغاز کرده بود.

وزیر حمل و نقل، بزرگراه ها و کشتیرانی هند که پیش از این برای شرکت در مراسم تحلیف رییس دولت دوازدهم به تهران آمده بود، در دیدار با همتای ایرانی خود اعلام کرد: 2 کشور همه مسائل مربوط به بندر چابهار را حل کرده‌اند و کارهای توسعه در این بندر سرعت خواهد گرفت. به گفته وی، مسائل کوچکی درباره بندر، فعالیت‌های آن و همچنین شیوه محاسبه سود وجود داشت. وی تاکید کرد فرصت‌های زیادی برای سرمایه‌گذاران هندی در چابهار وجود دارد و در عین حال، سرمایه‌گذاران ایرانی نیز به سرمایه‌گذاری در هند علاقه‌مندند. این یک وضعیت برد برد برای 2 کشور است.

این مقام هندی ادامه داد: این بندر می‌تواند موتور رشد برای هند جهت صادرات محصولاتش به افغانستان و همچنین روسیه باشد. برای این کار لازم نیست از پاکستان عبور کنیم. این یک فرصت طلایی است.

آنگونه که «عباس آخوندی» درباره سفر خود به دهلی نو گفت، سه موضوع توسعه راه‌آهن چابهار به زاهدان به ارزش یک میلیارد دلار، خرید سه ساله 200 لوکوموتیو از هند برای قطار‌های باری به ارزش 600 میلیون دلار و تولید مشترک ریل با دریافت 400 هزار تن شمش فولاد از هند و ساخت در شرکت ذوب‌آهن اصفهان بررسی شد و قرار است در سفر آتی رییس جمهوری اسلامی ایران به هند، بخشی از این موضوع ها به قرارداد رسمی و عملیاتی تبدیل شود.

توسعه میدان گازی فرزاد بی
در سفر پارسال نخست وزیر هند به تهران، موضوع مشارکت و سرمایه‌گذاری این کشور در توسعه بخش‌های نفت و گاز ایران مطرح شد. مودی در سفر خود ابراز امیدواری کرده بود رئوس موافقتنامه «فرزاد بی» شامل قرارداد تجاری تا پایان سپتامبر 2016 به نتیجه برسد. البته این زمان تمدید شد؛ یک بار تا نوامبر 2016 و بار آخر تا فوریه 2017 میلادی که اکنون در آن به سر می‌بریم.

آنگونه که وزیر نفت جمهوری اسلامی ایران پانزدهم بهمن ماه امسال اعلام کرد، مذاکرات و بررسی روش‌های مختلف برای توسعه میدان گازی فرزاد ادامه دارد.

«بیژن زنگنه» تصریح کرد: برنامه ما این است که هند یا گاز را در ایران مصرف کند یا صادر کند تا ما بتوانیم بازپرداخت داشته باشیم، اما هند می گوید ما این گاز را تولید و به شما تحویل می‌دهیم. به گفته وی، هزینه توسعه میدان گازی فرزاد با درنظر گرفتن بحث شیرین سازی در قالب الگوی جدید قراردادهای نفتی نزدیک به 13 سنت است که بازپرداخت باید از محل ارزش گاز تولیدی باشد.

شرکت «او.ان.جی.سی ویدش» هند، طرح بیش از سه میلیارد دلاری توسعه میدان گازی فرزاد بی ایران را نهایی و ارایه کرده است که ایران درباره آن نظرهای اصلاحی دارد.

بنابراین به نظر می‌رسد در سفر روحانی به دهلی نو این فرصت فراهم می‌شود که درباره این همکاری گازی نیز نتیجه مشترکی گرفته شود.

فرجام سخن
بیست و دوم دی ماه بانک مرکزی هند (رزرو بانک) اعلام کرد 14 بانک خارجی در یک سال گذشته درخواست گشایش شعبه در این کشور را ارایه کرده اند که سه مورد از آنها ایرانی است. از این رو، توافق‌های بانکی با توجه به حجم بالای تبادل‌های مالی 2 کشور بویژه در ازای خرید نفت ایران از دیگر دستاوردهای مختمل سفر روحانی به هند است.

سفر رییس جمهوری اسلامی ایران به دهلی نو در شرایطی رخ می دهد که در 2 ماه گذشته نخست وزیر رژیم صهیونیستی و رییس تشکیلات خودگردان سفرهایی به هند داشتند. نخست وزیر هند نیز بتازگی سفر خود به منطقه خاورمیانه را به پایان رسانده است. از این رو، به نظر می رسد از منظر اقتصاد سیاسی این سفر از اهمیت ویژه ای برخوردار است. البته حجم روابط تجاری 2 کشور نیز قابل توجه است.

در هشت ماهه امسال صادرات ایران به هند یک میلیارد و 781 میلیون و 710 هزار و 747 دلار بود که این میزان صدور از 51 گمرک سراسر کشور صورت گرفت.

نفت، گاز طبیعی، گاز مایع، میعانات نفتی، قیر، آمونیاک، کود کشاورزی، روغن مایع، سرب و روی و الکل عمده صادرات ایران به هند را تشکیل می‌دهد.

در همین مدت یک میلیارد و 547 میلیون و 574 هزار و 392 دلار کالا از هند وارد ایران شد که 64 گمرک ایران میزبان این کالاها بود. مهمترین کالاهای وارداتی از هند ماشین آلات، برنج، چای، اکسید آلومینیوم، محصولات فولادی و روغن های ترانسفورماتور است.

برنج مهمترین محصول صادراتی هند به ایران است که گاهی حجم سالیانه آن نزدیک به یک میلیون تن می‌رسد.

گرچه اکنون تراز تجاری 2 کشور 200 میلیون دلار به نفع ایران است اما بازار بیش از یک میلیارد و 250 میلیون نفری این کشور ظرفیت مناسبی برای افزایش مبادلات تجاری فراهم می‌آورد.

البته هند پس از چین چهارمین مصرف‌کننده نفت جهان و دومین مشتری بزرگ نفت ایران است.

اکنون بیشترین صادرات ایران به هند را پس از نفت با 70 درصد، محصولات شیمیایی و پتروشیمی، قیر، خشکبار، خرما و مقدار کمی میوه تشکیل می‌دهد.

موقعیت راهبردی 2 کشور (ایران در منطقه خلیج فارس با دسترسی به غرب آسیا، آسیای مرکزی قاره اروپا و حتی قاره آفریقا و هند در منطقه شبه قاره و آسیای جنوبی و جنوب شرقی) سبب می شود فرصت های بسیاری برای همکاری 2 طرف فراهم آید.

برنامه‌های تجاری جمهوری اسلامی ایران که در پی توافق هسته ای برجام همسو با سیاست های اقتصاد مقاومتی بر پایه افزایش همکاری های راهبردی با کشورهای دیگر، ارتقای سطح تبادلات تجاری، راه اندازی راهگذرهای بین المللی برای ارتباط کشورهای منطقه و... است نیز تسهیلاتی پیش روی شریکان اقتصادی کشور قرار داده است.

پیش بینی تخفیف 50 درصدی هزینه ترانزیت زمینی و همچنین 30 درصدی و 55 درصدی برای پهلوگیری و هزینه‌های ترمینالی بخش دریایی در بندر چابهار، گام های ایران برای خدمات دهی به متقاضیان بین المللی از طریق راهگذر بین المللی چابهار است؛ امتیازی که با توجه به حجم بالای مبادلات کالایی در منطقه، مزیت رقابتی خوبی به شمار می‌رود و کشورهای واقع در مسیر توسعه روزافزون مانند هند را به بهره‌گیری از این امکانات فرامی‌خواند؛ بویژه آنکه این کشور بتازگی به «توافقنامه عشق آباد» که به دنبال ایجاد یک دالان بین المللی حمل و نقل برای ارتباط آسیای مرکزی با خلیج فارس و افزایش تجارت و سرمایه گذاری است، ملحق شده است.

ایرنا