در سالی که به عنوان حمایت از کالای ایرانی نام گرفته است، شنیدن دغدغه‌های یک کارآفرین جوان که در حوزه صنایع دستی فعالیت می‌کند می‌تواند راهگشای تولید داخلی باشد. مجتبی چمنی با حضور در دفتر این خبرگزاری با اشاره به شعار سال 97 بیان کرد: من پیشتر نیز گفته‌ام که برای تحقق شعار حمایت از تولید و اشتغال، هیچ عملی پربازده‌تر از حمایت از تولید صنایع دستی نیست؛ زیرا تنها محصولی است که به واسطه بازار بسیار خوبی که در خارج از کشور دارد به راحتی صادر می‌شود و مشکلی از این بابت ندارد، تولید آن نیز در داخل بسیار ارزان تمام می‌شود.
وی افزود: شاید نتوانیم هم‌اکنون از نظر سوددهی با تولیدات بزرگ رقابت کنیم و رسیدن به این هدف زمان لازم دارد، ولی در شرایط حال حاضر کشور، این نوع از تولید و تجارت یک فرصت بسیار عالی محسوب می‌شود. این کارآفرین با اشاره به چگونگی تاسیس کارگاه خود عنوان کرد: شرکت ما در ابتدا یک کارگاه کوچک صنایع دستی بود که در سال 1385 افتتاح شد. از ابتدای کار تفکر ما بر آن بوده که محصولی را تولید و به بازار عرضه کنیم که نمونه مشابه آن وجود نداشته باشد. در حقیقت در پی آن بودیم که دنباله‌رو دیگران نباشیم.
وی ادامه داد: نرم‌نرمک تعداد کارگران این کارگاه به 10 نفر رسید. در حقیقت به علت فرم کسب‌وکار کارگاهی برای فروش نیازمند به نمایشگاه عرضه محصولات بودیم و بدون این‌چنین نمایشگاه‌هایی در حقیقت کارگاه از نظر اقتصادی فلج محسوب می‌شد و برای برگزاری آن هم به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری وابسته بودیم. چمنی با اشاره به چگونگی آغاز گسترش کسب‌وکار خود اظهار کرد: زمانی که با مرکز رشد پارک علم و فناوری آشنا شدیم شرایط فرق کرد. در این مرکز قسمتی با عنوان مرکز رشد فناوری فرهنگی و زیارت وجود دارد. تفکر این قسمت بر آن است که به شرکت‌های دانش‌بنیان که در زمینه فرهنگی، هنری و زیارت فعالیت می‌کنند، به رونق کسب‌وکار آنان کمک کنند.
وی ادامه داد: ما توانستیم در همان سال اول به عنوان شرکت برتر انتخاب شویم و در جشنواره خوارزمی رتبه دوم را به دستآوریم. در حقیقت توانستیم با کمک پارک علم و فناوری خراسان و مرکز رشد فناوری فرهنگی و زیارت تعداد افراد شاغل در کارگاه را از 10 به 40 نفر افزایش دهیم. این کارآفرین تاکید کرد: کمک بزرگی که پارک علم و فناوری در اختیار ما قرار داد بر خلاف باور رایج، کمک مالی نبود بلکه مشاوره در خصوص نحوه تولید، نحوه فروش و به طور کلی آن باور سنتی کسب‌وکار را در ما تغییر داد.
چمنی در خصوص نیروهای مشغول به کار در این کارگاه خاطر نشان کرد: نیروهای مشغول در کارگاه، اکثرا فارغ‌التحصیلان رشته‌های هنری هستند که عملا برای آنان بازار کار وجود ندارد. ما توانستیم برای این افراد اشتغال‌زایی کنیم و علاوه بر آن در حال تولید صنایع دستی هستیم که هم در داخل و هم در خارج از کشور بازار بسیار خوبی دارد. این کارآفرین تصریح کرد: از جمله تکنیک‌هایی که در کسب‌وکار خودمان به کار بردیم، تولید و فروش محصولاتی که دارای هنر تهذیب هستند ولی با قیمتی مناسب‌تر به فروش می‌روند، در حقیقت هنر تهذیب بسیار گران تمام می‌شود ولی ما با به کار بردن راهکارهایی توانستیم بر گران تمام شدن این هنر غلبه کنیم.
وی ادامه داد: در حقیقت از اینجای کار نیازمند کمک ارگان‌های مختلف هستیم، این کمک صرفا در کمک مالی خلاصه نمی‌شود، اصلی‌ترین نیازهای کسب‌وکاری این چنینی، در معرفی کالاها و محلی برای عرضه آن است، ما بیشتر از آن که به کمک مالی نیاز داشته باشیم، به مشورت و ارائه راهکار برای گسترش کسب‌وکار نیازمندیم. چمنی در خصوص عدم توجه مسئولین به پتانسیل‌های کسب‌وکار تولیدی خاطرنشان کرد: متاسفانه این قبیل فرصت‌ها به چشم مسئولان نمی‌آید و یا نمی‌خواهند ببینند، زیرا افرادی که در این عرصه کار می‌کنند چندان قوی نیستند و عمدتا کارگاهی با افراد شاغل بسیار کم که عمدتا به تعداد انگشتان یک دست نمی‌رسند.
این کارآفرین مطرح کرد: در حقیقت افرادی که در حیطه کسب‌وکار صنایع دستی به فعالیت مشغول‌اند از لحاظ مالی بسیار ضعیف هستند. مشکلات زیادی برای عرضه محصولاتشان دارند. شرایط به گونه‌ای است که تعداد کارگاه‌های تولیدی بسیار بیشتر از نمایشگاه‌های این محصولات است. وی اضافه کرد: تفاوتی که عرصه فعالیت‌های هنری با سایر صنایع تولیدی دارند، آن است که تنها نیاز مالی سبب ایجاد کسب‌وکار نمی‌شود. بیشتر از هرچیزی دغدغه و تفکر سبب ایجاد فعالیت تولیدی هنری می‌شود، علاوه بر این‌ها کمبود کالاهای دلخواه و متناسب با دغدغه‌های شما نیز تاثیرگذار است.
چمنی در خصوص ضعف کسب‌وکار صنایع دستی بیان کرد: مشاهدات من این نتیجه را به من نشان داد که در عرصه صنایع‌دستی نوآوری چندانی وجود ندارد، نوعی تکرار فضای غالب بازار صنایع دستی را در طی سال‌ها فرا گرفته‌است. پرسشی که برای ما در ابتدا مطرح شد این بود که چرا یک کالا تنها به یک شکل تولید می‌شود و چرا مدل‌ها و قالب‌های دیگری برای آن در نظر گرفته نمی‌شود؟ وی افزود: در ابتدا تولید این قبیل محصولات صرفا برای ما یک لذت درونی داشت؛ اما پس از استخدام نیرو اولویت‌های مالی بر ذوق و علاقه چربید، تلاش ما بیشتر بر آن شد که دسمتزد این افراد پرداخت شود و به نوعی نیاز مالی‌شان تامین شود. این هدف به نوعی فشار را بر ما افزایش داد.
این کارآفرین با اشاره به دلیل اصلی راه‌اندازی این کسب‌وکار گفت: در حقیقت عامل اصلی برای راه‌اندازی همچین کسب‌وکاری بیشتر علاقه و دغدغه بود و بعدتر با توجه به الگوها و مدل‌هایی که برای گسترش کار در نظر می‌گیرید، نیاز مالی بسیار پرنگ می‌شود. چمنی تصریح کرد: برای شخص من و بسیاری از هنرمندان راه‌های دیگری برای درآمدزایی وجود دارد اما صرفا به علت علاقه شخصی و دغدغه‌های فردی به این حوزه وارد شده‌اند. در نتیجه مسئولان و ارگان های مختلف بیشتر باید به حمایت این افراد مشغول باشند و مهم‌ترین دلخوری هنرمندان در حال حاضر نیز همین هست.
وی اضافه کرد: این حمایت‌ها صرفا مالی نیست و آن چیزی که یک هنرمند برای کسب‌وکار نیاز دارد، دیده‌شدن است. به طور مثال در کشور ترکیه، امکانات بسیار مناسبی در شهری مثل استانبول که گردشگرپذیرترین شهر ترکیه است برای فروش محصولات هنری و صنایع دستی تعبیه کرده است. این کارآفرین با اشاره به امکانات دیگر کشورها برای فعالین عرصه صنایع دستی بیان کرد: سوالی که برای من مطرح است آن که آیا نمی‌توانستند به حوزه‌های گردشگرپسندتری این امکانات داده شود؟ این عمل صورت نمی‌گیرد زیرا صنایع دستی پرچم‌دار هویت ملی یک کشور است و صادرات آن به عنوان نماینده فرهنگی آن کشور محسوب می‌شود.
وی ادامه داد: اما آیا این کار در مشهد به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام انجام شده است؟ آیا به طور مثال در میدان بیت‌المقدس که بسیار گردشگرپذیر بوده، غرفه رایگان در اختیار صنایع دستی داده شده است؟ اگر داعیه پایتخت فرهنگی بودن را داریم بایستی عمل کرد. چمنی با اشاره به تغییرات سیاست فرهنگی مشهد اظهار کرد: تنها تفاوتی که در سال‌های گذشته مشاهده کردم، تغییر شورای شهر مشهد و رویکرد جدید در این زمینه بوده که اقداماتی متفاوت در حال انجام شدن است و کاری که آستان قدس رضوی در سال گذشته انجام داده و موجبات شگفتی هنرمندان را فراهم کرد.
وی افزود: آستان قدس در سال 95 با در اختیار گذاشتن ورودی باب‌الجواد که یک محل بسیار مناسب و گردشگرپذیر است به تولیدکنندگان صنایع دستی موجب افزایش درآمدزایی آنان شد. این کارآفرین با اشاره به ضعف هنرمندان در فروش محصولات خود مطرح کرد: هنرمندان محصولات بسیاری را متناسب با تفکرات و خلاقیت‌های بدیع تولید می‌کنند ولی چون بازار هدف را نمی‌شناسند و ارتباط چندانی با آن ندارند، از فروش محصولات خودشان عاجز می‌مانند. چمنی در خصوص راه‌های بهبود شناخت از بازار کار عنوان کرد: برگزاری غرفه‌های فروش در بهبود شناخت از بازار محصول بسیار موثر است و موجب می‌شود که نیاز و مطلوبیت بازار شناخته‌شود. در نظر من این برای هنرمند بسیار با ارزشتر است، اگر هنرمند با نیاز بازار آشنا شود به‌راحتی می‌تواند درآمدزایی کند.
وی در خصوص میزان اشتغال ایجاد شده توسط این شرکت عنوان کرد: ما برای 40 نفر به طور مستقیم و برای 5 نفر به طور غیرمستقیم اشتغال ایجاد کرده‌ایم. در تهران نمایندگی فروش داریم. در 60 فروشگاه سرتاسر کشور محصولاتمان را عرضه می‌کنیم و به فروش می‌رسانیم. به همین دلیل چندان نیاز به سازمان میراث فرهنگی که متولی اصلی این امر است نداریم. این کارآفرین تصریح کرد: حال با توجه به ایجاد اشتغال برای تعدادی از افراد و فروش محصولات به اقصا نقاط کشور، مشکل بزرگی که با آن روبه‌رو خواهید شد، مشکل سرمایه در گردش است و اگر این مشکل رفع شود، می‌توانیم تعداد افراد شاغل در کارگاه را به 100 نفر برسانیم، اما این سرمایه در اختیار ما نیست.
وی اضافه کرد: در همین‌جا باید دولت و یا شرکت‌های سرمایه‌گذاری وارد شوند، در حال حاضر بزرگترین مشکل تولیدکننده‌های محصولات هنری نبود نهادهای سرمایه‌گذار این‌چنینی است. چمنی در خصوص علل عدم ایجاد سرمایه در گردش لازم خاطرنشان کرد: می‌توان از بانک‌ها برای گسترش کار وام دریافت کرد، ولی باسودهای کلان و بسیار بالا که پرداخت آن بسیار مشکل است، علاوه بر این بازپرداخت سریعی دارند و حتی دریافت آن هم بسیار سخت است، وام‌هایی پرداخت شده اما به دست آنها که نیاز داشته‌اند نرسیده‌است.
این کارآفرین با اشاره به انطباق کسب‌وکار خود با بازار بیان کرد: علت ناتوانی بسیاری از فروشندگان در فروش محصولات، عدم شناخت درست از بازار و نیازهای آن است. بایستی با تغییرات بازار تغییر همسان انجام داد، به طور مثال با کاهش گردشگران حاشیه خلیج‌فارس مشهد، برای داشتن همان تعداد فروش محصولات، گستره فروش را به شهرهای دیگر ایران رساندیم. وی در خصوص خصیصه‌های مشتریان محصولات خود تصریح کرد: بیشتر مشتریان محصولات صنایع دستی در داخل ایران، قشر مرفه جامعه اند. برای این‌قبیل محصولات بازارهای خارجی ارجحیت دارد، به خصوص که چندان کشورهای همسایه ما دچار مشکلات اقتصادی مانند ما نیستند.
چمنی گفت: کار هنری بیشتر باید بر مبنای ارزش هنری قیمت‌گذاری شود و نه هزینهی تولید. خصلت کار هنری و هنرمند همین است. اما در حال حاضر روند قیمت‌گذاری به نوعی است که چنین روندی حاکم نیست و سود بسیار ناچیزی دست هنرمند را می‌گیرد. این کارآفرین در خصوص ضعف دیپلماسی اقتصادی ایران خاطرنشان کرد: کشور ما بایستی دیپلماسی اقتصادی خود را فعال کند. بایستی طی دیدارهای مختلف یا از طریق روابط کنسول‌گری به صادرات محصولات ایران کمک کند. وی ادامه داد: به طور مثال در شهر دبی امارات، محلی برای فروش محصولات کشورهای مختلف تعبیه کرده‌است. ایران نیز دارای تعدادی غرفه است اما به فروش محصولات مناسب عرضه در کشورهای خارجی اقدام نمی‌کند.
چمنی بیان کرد: من تولیدکننده دسترسی به این غرفه‌ها برای عرضه محصولات ندارم، اما سفارت ایران در دبی که توانایی انجام این کار را دارد. این کارآفرین در خصوص امکانات ایران برای تولیدکنندگان خارجی جهت عرضه محصولاتشان خاطرنشان کرد: ما برای عرضه محصولات کشورهای خارجی بسترهای بیشتری در نظر می‌گیریم، به طور مثال این بسترها در نمایشگاه کتاب تهران قابل مشهود است. اما برای تولیدکننده ایرانی این بسترها مهیا است؟ وی ادامه داد: فراهم کردن این بسترها هیچ هزینهای ندارد، صرفا باید مذاکره با طرف خارجی صورت بگیرد که تولیدکنندگان توانایی آن را ندارند.
چمنی در خصوص میزان صادرات شرکت خود گفت: در سال تقریبا 10 هزار قطعه خروجی داریم. تولیدات ما کاملا مبتنی بر نیاز بازار است و دائم این بررسی‌ها و سنجش‌ها در حال صورت پذیرفتن است. این کارآفرین در خصوص ویژگی‌های کسب‌وکار صنایع دستی عنوان کرد: مهم‌ترین شاخصه این صنعت، پتانسیل بالا گسترش‌پذیری است، روی هر کالایی که از جنس چوب باشد می‌توانیم کار تهذیب انجام دهیم. در تمامی مبلمان خانگی موجود در بازار، طرح‌هایی وجود دارند که در کشورهای اروپایی انجام می‌شود.
ما می‌توانیم از طرح‌های هنر تذهیب روی این مبلمان استفاده کنیم اما به علت نبود سرمایه از انجام این کار بازمی‌مانیم. وی با اشاره به تمایل کشورهای همسایه به هنرهای ایرانی تصریح کرد: یکی از اساتید بزرگ هنر تذهیب بیان می‌کرد که اکنون اکثرذ شاگردان وی را اعراب و ترک‌ها تشکیل می‌دهند. این افراد هنر تذهیب را در ایران فرا می‌گیرند واین هنر را در کشور خودشان گسترش می‌دهند و در هر زمینهای از آن استفاده می‌کنند.
چمنی اظهار کرد: در تمام ابزارآلات مورد استفاده در زندگی مردم می‌توان از هنر تذهیب و مینیاتور استفاده برد. توانایی آن در نزد هنرمندانم ایرانی وجود دارد و از نظر اقتصادی نیز بسیار درآمدزا محسوب می‌شود و علاوه بر این‌ها، یک کار هنری و فرهنگی محسوب می‌شود. این کارآفرین با اشاره به مقاصد اصلی فروش کالاهای خود گفت: بیشتر محصولات ما در شهرهایی عرضه می‌گردند که بیشتر تمایل به خرید محصولات هنری دارند و در جذب گردشگر موفق‌تر اند. اصفهان، شیراز و تهران از عمده‌ترین مقاصد محصولات ما محسوب می‌شوند.
وی ادامه داد: بیشترین فروش ما در تهران به سبب بزرگی این شهر و استقبال مردم این شهر از محصولات فرهنگی صورت می‌گیرد. بازار فروش ما در تهران از طریق نمایشگاه‌ها و فضای مجازی ایجاد شده‌است. چمنی در خصوص تاثیر فضای مجازی در کسب‌وکار خویش تصریح کرد: صرف فضای مجازی به پیشبرد کسب‌وکار کمکی نمی‌کند. فروش در فضای مجازی به ابزارهایی مانند گرافیک، طراحی و برندسازی نیازمند است و وجود این ابزارها لازمه یک کسب‌وکار موفق در فضایب مجازی است.
وی اضافه کرد: در ابتدا کار شرکت ما چندان به مواردی همچون طراحی صنعتی و لوگو توجهی نمی‌کرد و طبعا بازخورد چندان مثبتی از فضای مجازی دریافت نمی‌شد اما پس از تغییرات اصولی در این زمینه تفاوت فاحشی احساس شد. این کارآفرین عنوان کرد: عمده‌ترین محصولات ما، کالاهایی هستند که درزندگی روزمره بسیار کابردی هستند، مانند ساعت، سرویس آرایش و غیره. در حدود 90 درصد مواد اولیه مورد نیازمان از شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی تهیه می‌گردد، اما همان ده درصد وابستگی به مواد اولیه خارجی بسیار برای ما حیاتی و مهم است، تغییرات قیمت آن روی هزینه تمام شده کالا بسیار اثرگذار است. اگر شرکتی در داخل ایران اقدام به تولید این اقلام کند حاضر به خریداری هستیم، منتها شرکتی در داخل اقدام به تولید این قطعات نکرده است.
چمنی در خصوص تاثیر نوسانات نرخ ارز در بازار بر محصولات خود تصریح کرد: با افزایش قیمت ارز در بازار ، قیمت محصولات اولیه ما با این که ایرانی هستند، دچار افزایش قیمت می‌شوند،زیرا برای تهیه این اقلام نیز مواد اولیه آنها از خارج از کشور تهیه شده و قیمت آنان تحت تاثیر نرخ ارز در بازار است.
ایسنا