«صدای نمایندگان مجلس بلند شده. فیلترینگ تلگرام بر خلاف میل بسیاری از اصلاح‌طلبان حاضر در بهارستان، سرانجام محقق شد. حالا آنها شاکی‌اند که چرا دست کم اطلاعات مربوط به مالکان و صاحبان این پیام‌رسان‌ها در اختیار نمایندگان مجلس قرار نگرفته است؛ پیام‌رسان‌هایی که یک سر حامیان مالی آن به افراد خاص می‌رسد و یک سر دیگر آن به صداوسیما.»
«علی مطهری چند باری است مخالفت خود را به فیلترینگ تلگرام اعلام کرده و حالا گفته: «باید مشخص شود مالکیت هر کدام از پیام‌رسان‌های داخلی در اختیار چه کسی است.»
اما و اگرها از این جهت بیش از گذشته مطرح می‌شود که پیگیری‌ها نشان از آن دارد که حمایت مالی از پیام‌رسان‌ها، اغلب از یک طیف سیاسی خاص بوده و نه طیفی از فعالان صنعت آی‌تی. مطهری به نامشخص بودن وضعیت مالکیت برخی پیام‌رسان‌های داخلی اشاره دارد و این که مشخص‌شدن مالکیت پیام‌رسان‌های داخلی تأثیر مثبتی در جلب اعتماد عمومی به این پیام‌رسان‌ها خواهد داشت. مطهری تأکید کرده: «تاکنون گزارشی درباره مالکیت پیام‌رسان‌ها به مجلس ارائه نشده اما موضوع مهمی است که باید تعیین‌تکلیف شود.»
تلگرام در سال‌های اخیر از پرمخاطب‌ترین پیام‌رسان‌ها بوده که بر اساس برخی آمار تأیید نشده، نزدیک به ۴۰ میلیون کاربر داشته و حالا با حکم بازپرس شعبه دوم دادسرای فرهنگ و رسانه فیلتر شده است.
ضرورت رعایت حریم خصوصی
با فیلترشدن تلگرام، ۲۶ اپلیکیشن از ۳۰ اپلیکیشن رایگان پردانلود برای دستگاه‌های اندروید در گوگل‌پلی در ایران تنها با فیلترشکن در دسترس هستند. محمدرضا نجفی، نایب‌رئیس مجمع نمایندگان استان تهران، اطلاع‌رسانی و ایجاد شفافیت درباره مالکان و اداره‌کنندگان پیام‌رسان‌های داخلی را شرط لازم برای توسعه اعتماد عمومی می‌داند. به گفته او «اطلاع‌رسانی و ایجاد شفافیت درباره مالکان و اداره‌کنندگانی که متعهد به رعایت حریم خصوصی استفاده‌کنندگان باشند، مردم را از عدم ورود و دست‌اندازی به اطلاعات و مراودات شخصی‌شان مطمئن می‌کند و این شرط لازم برای توسعه اعتماد عمومی و استقبال بیشتر از این‌گونه امکانات است.»
سرمایه‌گذاری بانک‌ها در پیام‌رسان‌ها
اطلاعات موجود درباره مالکان و صاحبان پیام‌رسان‌های داخلی در برخی سایت‌ها و فضای مجازی منتشر شده است. در اینجا بنا دارد به بخشی از اطلاعات موجود در‌این‌باره بپردازد. تا اینجای کار، پیام‌رسان‌هایی مانند «سروش»، «آی‌گپ»، «ایتا» و «بله» از حمایت رسانه‌ای و تبلیغاتی بیشتری برخوردار بوده‌اند. در خبرها آمده است دو بانک پیام‌رسان «آی‌گپ» را خریده‌اند. رسول کاظمی، مدیر پیام‌رسان آی‌گپ، نیز گفته «توافق میان پیام‌رسان آی‌گپ و کنسرسیومی با عضویت شرکت گسترش الکترونیک مبین ایران، مجموعه شرکت ارتباطات سیار ایران (همراه اول) و بانک‌های پارسیان و پاسارگاد حاصل شده است.
این کنسرسیوم دنبال توسعه یک پیام‌رسان ملی قدرتمند و مناسب برای کسب‌وکارها با خدمات پرداخت است» اما یکی از اعضای هیات‌مدیره شرکت گسترش الکترونیک مبین ایران چهره‌ای شناخته شده است: «مهرداد بذرپاش». آخرین آگهی تغییرات شرکت گسترش الکترونیک مبین ایران (سهامی خاص) به تاریخ ۳۰ آذر ۱۳۹۶ در روزنامه رسمی منتشر شده است که در بخشی از این آگهی آمده «به استناد صورت‌جلسه هیات‌مدیره مورخ ۱۳۹۶.۸.۱ تصمیمات ذیل اتخاذ شد:
اعضای هیات‌مدیره برای بقیه مدت به قرار ذیل تعیین گردیدند:
آقای مهرداد بذرپاش به شماره ملی... به نمایندگی از شرکت گروه توسعه صنعت و معدن تدبیر به شناسه ملی... به سمت رئیس هیات‌مدیره، آقای سیداحمد حجت‌زاده به شماره ملی... به نمایندگی از شرکت نواندیشان کشت و صنعت تدبیر به شناسه ملی... به سمت نایب‌رئیس هیات‌مدیره، آقای حسین بذرافشان به شماره ملی... به نمایندگی از شرکت گروه توسعه اقتصادی تدبیر به شناسه ملی... به سمت مدیرعامل و عضو هیات‌مدیره، آقای یاسر جلالی‌منش به شماره ملی... به نمایندگی از شرکت گروه توسعه ساختمان تدبیر به شناسه ملی... به سمت عضو هیات‌مدیره، آقای سعید مارکلائی به شماره ملی... به نمایندگی از شرکت گروه توسعه انرژی تدبیر به شناسه ملی... به سمت عضو هیات‌مدیره.
جالب این که در آگهی تأسیس «گروه توسعه اقتصادی تدبیر» به تاریخ ۱۳۸۷ شرکت «گروه توسعه ساختمان تدبیر»، «توسعه انرژی تدبیر» و شرکت «گسترش الکترونیک مبین ایران» نمایندگانی در هیات‌مدیره دارند. همچنین در آگهی تغییرات شرکت «توسعه صنعت و معدن تدبیر» به تاریخ آذر ۱۳۹۴ نمایندگان گروه «توسعه انرژی تدبیر»، شرکت «گسترش الکترونیک مبین ایران»، «توسعه اقتصادی تدبیر» و «توسعه ساختمان تدبیر» سمت‌هایی در هیات‌مدیره گرفتند. در آگهی تغییرات شرکت «نواندیشان کشت و صنعت تدبیر» به تاریخ دی ۱۳۹۶، شرکت‌های «گروه توسعه انرژی تدبیر»، «گروه توسعه ساختمان تدبیر» و «گروه توسعه اقتصادی تدبیر» نمایندگانی در هیات‌مدیره دارند. در آگهی تغییرات شرکت گروه «توسعه انرژی تدبیر» به تاریخ آذر ۱۳۹۶، نمایندگان شرکت «توسعه صنعت و معدن تدبیر»، «گروه توسعه اقتصادی تدبیر» و «گروه توسعه ساختمان تدبیر» در هیات‌مدیره حضور دارند.
پیام‌رسان داخلی؛ بازی خودی‌ها با خودی‌ها
یکی از کارشناسان فنی این حوزه نیز گفته «گر چه حمایت مالی از پیام‌رسان‌های داخلی انجام شده اما باید چند نکته را در این زمینه در نظر گرفت. نخست این که افرادی از طیف‌های مختلف مورد حمایت قرار نگرفته‌‌اند و اگر سرمنشأ خیلی از مالکان و صاحبان پیام‌رسان‌ها را پیدا کنید، یک سر آن به افراد همیشه در مدیریت می‌رسد. نکته دیگر این که تلگرام از ۲۰۱۳ تا الان حدود ۲۵۰ میلیون دلار خرج کرده و ساخت و طراحی پیام‌رسان‌ها – در سطح حرفه‌ای – بسیار هزینه‌بر است. نکته مهم دیگر این که ایجاد یک پیام‌رسان خوب علاوه بر هزینه‌های فراوان، به دانش زیادی نیاز دارد که بعید می‌دانم این پیام‌رسان‌ها از این سطح دانش بهره‌مند باشند.»
همچنین پیگیری‌ها نشان داده که برخی شرکت‌های استارت‌آپی پس از برنده شدن در مناقصه‌ها - از جمله مناقصه‌های صداوسیما - تأیید اهلیت نشده و قراردادی با آنها بسته نشده‌اند و همواره حلقه محدودی از خودی‌ها مطرح‌اند.
سروش صداوسیمامحور
نرم‌افزار «سروش» در بهمن ۱۳۹۴ نسخه آزمایشی خود را به بازار عرضه کرد و تا بهمن ۱۳۹۵ نزدیک به ۷۰۰ هزار کاربر داشت. این نرم‌افزار تحت حمایت سازمان صدا‌وسیمای ایران گسترش یافت. بخش عمده‌ای از سهام این شرکت متعلق به صدا‌وسیماست. «سروش» توسط شرکت «توسعه فناوری رسانه سروش» پشتیبانی می‌شود که مدیرعامل این شرکت شخصی به نام محمدرضا علی‌عسگری است. پیش از این «شرق» در گزارشی درباره نسبت «محمدرضا علی‌عسگری» سروش و «عبدالعلی علی‌عسگری» رئیس صداوسیما از «خروشاد» مدیرعامل سروش رسانه سؤال کرده بود که او در پاسخ گفت: «برای اطلاع از این که آقای علی‌عسگری چه نسبتی با رئیس سازمان صداوسیما دارد، باید از هیات‌مدیره سؤال شود.»
مدیریت پیام‌رسان سروش نیز بر عهده سیدمیثم سیدصالحی است. سیدصالحی مدیرعامل شرکت داده‌پردازی «فن‌آوا» بوده؛ شرکتی که خدمات اینترنت پرسرعت ارائه می‌کرده است.
در بند ۲ قوانین محتوای ردوبدل‌شده در سروش نیز آمده است: «کاربران مجاز به انتشار محتوای خلاف واقع، غیر اخلاقی و غیر قانونی نیستند و عواقب آن بر عهده خود کاربر خواهد بود.»
در روزهای اخیر صداوسیما در بخش‌های خبری خود سعی دارد مخاطبان را برای استفاده از این پیام‌رسان متقاعد و در گزارش‌های خبری بر امنیت آن تأکید کند.
سرمایه ۷۰۰میلیونی آقای کاظمی
«آی‌گپ» یکی دیگر از این پیام‌رسان‌های بومی است که مدیرعامل آن شخصی به نام محمدرسول کاظمی است. این پیام‌رسان توسط شرکت «روی خط مدیا» پشتیبانی می‌شود که در سال ۱۳۹۴ و با سرمایه اولیه ۷۰۰ میلیون تومان تأسیس شده است. از این سرمایه سهم‌الشرکه محمدرسول کاظمی نجف‌آبادی ۶۹۳ میلیون تومان و زهره سانحی نجف‌آبادی نیز هفت میلیون آورده سرمایه‌اش بوده است {اطلاعات مربوط به آگهی تأسیس در روزنامه رسمی به تاریخ اردیبهشت ۹۴}.
فعالیت‌های این شرکت در حوزه طراحی، برنامه‌نویسی و پشتیبانی نرم‌افزارهای ارتباطی و رسانه‌ای روی تلفن‌های همراه متمرکز است.
محمدرسول کاظمی مدعی است که در مسیر طراحی پیام‌رسان داخلی یک ریال حمایت از جایی دریافت نکرده است. او در پاسخ به منتقدان نیز گفته «تمام کسانی که می‌گویند داخلی‌ها توان پاسخ‌گویی به نیاز و تعداد کاربران ایرانی را ندارند، به صراحت می‌گویم که آی‌گپ قادر به پاسخ‌گویی به تمام نیازهای ۴۰ میلیون کاربر ایرانی است.»
کاظمی چندی پیش نیز اعلام کرده بود که هر کس بتواند «آی‌گپ» را هک کند به او جایزه یک‌میلیارد تومانی پرداخت می‌کند.
از تلفن همراه تا پیام‌رسان بومی
«ایتا» از دیگر مدعیان در میان پیام‌رسان‌های بومی است که در سال ۱۳۹۶ شروع به فعالیت کرد و اولین نسخه‌اش برای اندروید و هم‌زمان نسخه وب آن آماده بهره‌برداری شد. همچنین نسخه آیفون و دسک‌تاپ آن در دست طراحی است. مراحل طراحی و پیاده‌سازی نرم‌افزار ایتا توسط شرکت اندیشه‌یاوران تمدن امروز که گفته می‌شود یک شرکت خصوصی است، انجام شده که این شرکت تحت حمایت دو شرکت طوبی و هاتف فعالیت می‌کند. سوابق این شرکت‌ها در حوزه فناوری‌های مبتنی بر تلفن همراه است.
اما در مورد دیگر پیام‌رسان‌ها نیز اطلاعات اندکی در اختیار است. پیام‌رسان رینگ همان پیام‌رسان گپ است. آنها دو برند تعریف کرده‌اند. برند رینگ متعلق به مجموعه صباایده است که مالک آپارات هم به شمار می‌آید. مدیریت پیام‌رسان ایتا نیز محسن غفاری است که پیش‌تر پنل اس‌ام‌اس می‌فروخت. شرکت ایتا، یک شرکت قمی است و از طرف مرکز رسانه‌های دیجیتال ارشاد هم حمایت می‌شود.
بانک ملی هم «بله»
پیام‌رسان «بله» متعلق به شرکت «داده‌ورزی سداد» است. ۷۲درصد سهم این شرکت متعلق به بانک ملی ایران است. ۲۴ درصد سهام آن هم متعلق به شرکت خدمات انفورماتیک و چهار درصد هم سهم شرکت سرمایه‌گذاری گروه توسعه ملی ایران است. سرمایه این شرکت ۵۰۰ میلیارد ریال است. در بخش معرفی اطلاعات گنگی از نحوه شکل‌گیری این پیام‌رسان آمده «ما پنج نفر بودیم؛ جوان و جویای نام. شاید هم مقداری نپخته. دور هم جمع شده بودیم تا محصولی خواستنی و کارآمد را بسازیم. دوست داشتیم در زمینه اپلیکیشن‌های اینترنتی ارتباطی فعالیت کنیم. هدف اول‌مان را «ایمیل» انتخاب کردیم. می‌خواستیم چیزی بسازیم که روی دست تمام ایمیل‌های خارجی بزند. دور، دور پیام‌رسان‌ها شده بود. آن‌موقع‌ها وایبر روی بورس بود و مقداری هم وی‌چت. شروع کردیم به دویدن. به یاد گرفتن؛ «بله» را بر این مبنا ساخته‌ایم.»
ایسنا