عوامل طبیعی، نوسانات دمایی در برخی مناطق کشور به مزارع دیم گندم خسارت زد، اما برای حمایت از کشاورزان با برآورد خسارات به این بخش غرامت پرداخت شده است. در این رابطه، یک نماینده مجلس با بیان اینکه امسال وضعیت کشاورزی خوب نبود و کشاورزان نتوانستند گندم‌ها را برداشت کنند، گفت: بنابراین آنها مجبور شدند کشت خود را در اختیار دامداران قرار دهند، البته در فروردین و اردیبهشت کمبود بارش‌ها تا حدی جبران شد، اما بارش تگرگ باعث شد نزدیک ۲۰۰میلیارد تومان به باغات خراسان شمالی خسارت وارد شود و سرمازدگی به محصولات سردرختی مثل گردو، سیب، زردآلو و گیلاس آسیب جدی وارد کرد.
شرایط اقلیمی بسیار تاثیرگذار بر سطح کشاورزی است؛ 99درصد کشت ما زیر کشت دیم است و نیز 70درصد تولید گندم ما دیم و 30درصد آن آبی است که معادل 57درصد مزارع از گندم آبی از رودخانه‌های فصلی آبیاری می‌شوند. مسئولان می‌گویند سال ۹۵ از نظر بودجه، سال سختی برای بخش کشاورزی بود، اما از نظر تولید به وضعیت مناسبی رسیدیم. در بهار سال ۹۵، با توجه به محدودیت بودجه‌ای و تنش‌های بین تولیدکنندگان و واسطه‌ها در بازار دچار مشکلاتی در بخش کشاورزی بودیم، اما با توجه به بارندگی خوبی که در سال ۹۴ و ۹۵ داشتیم و البته بیشتر از نظر پراکنش بارندگی، کشت بخشی از محصولات خوب جواب داد که از جمله آن غلات زمستانه بود. متاسفانه مساله واسطه‌ها در بازار محصولات کشاورزی مساله‌ای است که به‌نظر نمی‌رسد هیچ‌وقت در این کشور سروسامان پیدا کند. از این منظر، سال ۹۵ برای مصرف‌کنندگان سال خوبی نبود به این دلیل که محصولات با قیمتی گران به دست آنها می‌رسد. در این گرانی تولیدکننده کمترین تقصیر را داشت. یکی از دلایل گرانی محصولات کشاورزی در سال ۹۵، این بود که بخش بازرگانی محصولات کشاورزی رها شده است. درآمد سالانه بخش کشاورزی خراسان رضوی 13هزار و 223میلیارد تومان است. 363هزار بهره‌بردار در بخش کشاورزی این استان فعالیت دارند. حجم تولید سالانه انواع محصولات باغی، زراعی و دامی در خراسان رضوی هشت‌میلیون تن است. سالانه یک‌میلیون و 200هزار هکتار زمین در این استان زیر کشت 83 نوع محصول می‌رود. بخش کشاورزی 28درصد اشتغال و 30درصد صادرات غیرنفتی خراسان رضوی را به خود اختصاص داده است.
روان آب‌ها خودبه‌خود به سمت ترکمنستان می‌رود
برابر آمار رسمی در سال گذشته ۱۱۴میلیون مترمکعب و تا اواخر فروردین امسال ۵۵میلیون مترمکعب روان آب‌های وارده به هریرود تجن از دسترس مردم کشاورز سرخس خارج و وارد خاک ترکمنستان شده است. در این سال‌ها به‌دنبال احداث کانال‌های بتنی توسط آب منطقه‌ای گر چه آب تا حدی به مزارع رسید، اما با از بین رفتن سر دهانه‌های انهار سنتی و قطع مکرر انهار سنتی به‌وسیله کانال‌های بتنی جدید احداث‌شده و همچنین لایروبی نشدن انهار سنتی، در عمل ورود روان آب‌های سیلابی که از طریق رودخانه هریرود تجن مزارع را آبیاری می‌کرد به‌شدت کاهش یافت و کشاورزان نتوانستند از این روان آب‌ها که تا قبل از بهره‌برداری سد دوستی استفاده می‌کردند بهره لازم را ببرند و به‌ناچار چون انهار سنتی آنان تخریب شده بود روان آب‌ها خودبه‌خود به سمت ترکمنستان می‌رود. در همین رابطه، هادی قوامی، نماینده مردم اسفراین در مجلس با بیان اینکه در حال حاضر سدهای خراسان شمالی فقط 30 تا 40درصد ظرفیت خود آب دارند، دیگر چالش منطقه را خروج آب از سرچشمه‌های استان به سمت کشور ترکمنستان ذکر کرد.
خسارت سرما به اراضی کشاورزی
سرمای اخیر خسارت‌هایی به اراضی کشاورزی وارد کرده بود که با توجه به میزان خسارت به اراضی کشاورزی خراسان شمالی غرامت پرداخت شد. عبدالحسین نامور، رئیس اداره مدیریت بحران سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی گفت: سرما اخیر یک‌میلیارد و ۱۸۵میلیون تومان به اراضی کشاورزی استان خسارت وارد کرده است. سرما و برف اخیر در خراسان شمالی ۹۹درصد باغات استان و تنها یک‌درصد به اراضی کشاورزی خسارت زده است. سرمای بهاره به هشت‌هزار و ۵۱۰ هکتار از اراضی کشاورزی خسارت زده است و میزان خسارت در اراضی کشاورزی متفاوت بوده به‌طوری که برخی از اراضی ۵۰ و برخی ۷۰درصد خسارت دیده‌اند. در حمایت از اراضی کشاورزی 424میلیارد ریال غرامت به کشاورزان خراسانی پرداخت شده است. همچنین محمودرضا فرزانه، مدیر گروه خدمات بیمه محصولات کشاورزی خراسان رضوی در این باره، اظهار کرد: سال زراعی 95-96 معادل 340میلیارد ریال خسارت ناشی از سیل و سرما در خراسان رضوی برآورد شد که بخش عمده آن پرداخت شده، اما برای پرداخت 90میلیارد ریال آن هنوز اقدام نشده است. با اجرای طرح مدیریت منابع و مصارف که از ابتدای سال زراعی 96-97 اجرا شده تاکنون 10میلیارد ریال نیز در قالب خسارت‌های مربوط به امسال و سال گذشته زراعی از محل درآمدهای صندوق در خراسان رضوی به کشاورزان پرداخت شده است. پوشش بیمه‌ای محصولات کشاورزی و دامداری در این استان سال زراعی جاری 100درصد رشد دارد. این رشد نشانگر اعتماد تولیدکنندگان و کشاورزان است به‌طوری که هم اکنون 28هزار هکتار باغ، 106هزار هکتار زمین زراعی و 350هزار واحد دامی در این استان زیر پوشش بیمه قرار دارند.
سردرگمی در خرید تضمینی گندم
خرید گندم تضمینی به‌صورت نسیه چاره ساز نیست کشاورز باید قبل از پاییز تمامی مبلغ خود را دریافت کرده باشد تا با احتساب هزینه و درآمد خود نسبت به خرید بذر و کود برای سال زراعی جدید اقدام کند و بهترین زمان برای کاشت نیز را از دست ندهد. دولت همه‌ساله به‌منظور حمایت از تولید در بخش کشاورزی به‌ویژه در مورد محصولات استراتژیک و خاص اقدام به خرید تضمینی آنها می‌کند، گندم مهم‌ترین محصول کشاورزی است که مشمول خرید تضمینی دولت است. همچنین در هر سال نرخ خرید تضمینی این محصولات به پیشنهاد وزارت جهاد کشاورزی در شورای اقتصاد مطرح و نهایی می شود. تعیین قیمت خرید تضمینی توسط دولت در راستای حمایت از کشاورزان است و روند سال‌های گذشته نشان می‌دهد میانگین قیمت خرید تضمینی گندم متناسب با تغییرات نرخ تورم افزایش یافته است. دولت اقدام به خرید آن می‌کند و نرخ آن نیز نسبت به سایر محصولات بیشتر است. خرید تضمینی گندم در برخی نقاط کشور آغاز شده،. درحالی که خرید تضمینی گندم از هفته‌های ابتدایی امسال به‌صورت علی‌الحساب آغازشده، خبری از نرخ‌های خرید تضمینی نیست. اعلام نشدن نرخ خرید تضمینی گندم، موجب سردرگمی کشاورزان می‌شود و وضعیت کشت این محصول استراتژیک را تحت تاثیر قرار می‌دهد. علی اکبری، رئیس کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس گفت: بر اساس قانون، دولت موظف بوده هر سال در شهریور معادل نرخ تورم، قیمت تضمینی محصولات کشاورزی را اعلام کند، گفت: اغلب کشاورزان از قشر ضعیف جامعه هستند، باید دولت و مسئولان از حمایت این قشر غافل نشود. در سال 96، 7/2درصد و در سال 97 نیز هیچ‌افزایش قیمتی در محصولات نداشته است، این در حالی است که قیمت نهادهای کشاورزی به‌صورت افسار گسیخته و تورم نسبت به سال‌های قبل افزایش پیدا کرده است و این حق قانونی کشاورزان است که قیمت تضمینی خرید محصولات آنها نیز متناسب با نرخ تورم افزایش یابد، اما تاکنون در این زمینه کوتاهی شده است. امروز بحث خودکفایی تولید گندم از یک سو و بحث چالش کیفیت گندم از سوی دیگر دو گروه موافقان واردات گندم و منتقدان واردات گندم را رودروری هم قرار داده است. در این میان توجه به نظر اندیشمندانی چون کردوانی خالی از لطف نیست، چرا که او نیز حمایت از کشاورزان داخل برای مهندسی کشت گندم را راهکاری موثر عنوان می‌کند. کردوانی معتقد است؛ با وجود کم آبی ایران، در صورت مهندسی زمین‌های کشاورزی، کشور ما آب کافی برای کشت گندم مصرفی خود را خواهد داشت.
آرمان