اخیرا محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه در مصاحبه‌ای گفت: «بالاخره پولشویی یک واقعیت در کشور ماست و خیلی‌ها از پولشویی منفعت می‌برند. من نمی‌خواهم این پولشویی را به جایی نسبت دهم؛ اما جاهایی که هزاران میلیارد پولشویی می‌کنند حتما آنقدر توان مالی دارند که ده‌ها و صدها میلیارد هزینه تبلیغات و فضاسازی علیه لوایح 4 گانه FATF کنند. با این وضعیت ما نمی‌توانیم با فضا‌سازی‌ها مقابله کنیم. کسانی که یک قلم معامله‌شان ممکن است ۳۰ هزار میلیارد باشد فضاسازی کرده‌اند. آنها می‌توانند بودجه وزارت خارجه را هزینه یک قلم فضا‌سازی‌شان کنند. مجموع بودجه دلاری و ریالی وزارت امور خارجه ١١٠٠ میلیارد تومان است؛ یعنی کمتر از بودجه برخی دستگاه‌های فرهنگی که با ارگان‌های قدرتمند کشور ارتباط دارند و ما نمی‌توانیم با آن فضاسازی مقابله کنیم. من هیچ دستگاهی را متهم نمی‌کنم. من افرادی را که در این قضیه منافع دارند، پشت القای این تصورات می‌دانم».
بعد از این اظهارات جنجالی ظریف، بسیاری از کارشناسان و رسانه ها از این اظهارات انتقاد کردند اما در نهایت، رئیس جمهور هم از اظهارات وزیر امور خارجه حمایت کرد. حسن روحانی در جلسه هیئت دولت در تاریخ ۳۰ آبان ماه گفت: «چرا راجع به مسایل روشن می‌جنگیم. بله همه دنیا گرفتار پولشویی است. شما به من نشان دهید یک کشور در دنیا هست که در آن پولشویی انجام نمی‌گیرد و یک کشور در دنیا به من نشان دهید که فساد، مواد مخدر و جنس تقلبی در آن نیست. همه باید تلاش کنیم مفاسد را کم کنیم و راه پولشویی را ببندیم. چرا اینقدر جر و بحث می‌کنیم».
درباره اظهارات جنجالی ظریف درباره پولشویی گسترده در ایران سه نکته مهم مطرح است:
تطهیر عملکرد سیاسی FATF با پاس گل ظریف
الف- قبلا گفته می‌شد که FATF نهادی سیاسی است و به صورت غیرمنطقی، ایران را در لیست سیاه خود قرار داده است. در این زمینه، می توان به اظهارات مقامات ارشد دولتی اشاره کرد. به عنوان مثال، ولی الله سیف رئیس کل سابق بانک مرکزی در دیدار با رئیس مجلس سنای فرانسه در تاریخ ۱۷ شهریورماه ۹۵ گفت: «حضور نام ایران در لیست سیاه FATF امری سیاسی و بدون توجیه بوده است. در فهرست سیاه گروه ویژه اقدام مالی نام ایران در کنار کره شمالی آورده شده بود، در حالی که کشورهایی همچون نیجریه و سودان به عنوان کشور همکار شناخته شده است». همچنین حسین قریبی دستیار وزیر امور خارجه و مسئول پرونده FATF در این وزارتخانه در مصاحبه با خبرگزاری تسنیم در تاریخ 23 آبان ماه امسال گفت:« نگاه کشورهای مخالف در مجمع عمومی FATF، حتما سیاسی است و دنبال این هستند تا به هیچ وجه ابزار FATFرا برای ادامه فشار بر ما از دست ندهند».
اما حالا و با اظهارات وزیر امور خارجه، تمامی اظهارات فوق، رنگ باخته اند و نوعی اعتبار به عملکرد FATF بخشیده شده است بدین معنا که این نهاد، به درستی مطرح می‌کرده است که ایران دارای نواقص جدی در عرصه مبارزه با پولشویی است و باید برای رفع این نقیصه، برنامه اقدام این نهاد بین الدولی را انجام دهد زیرا یکی از مسئولان رده بالای ایرانی (ظریف)، به این موضوع معترف است.
تشدید سخت گیری FATF به ایران با گل به خودی ظریف
ب- تاثیر صحبت های وزیر امور خارجه بر نشست بعدی FATF در اسفندماه امسال نیز حائز اهمیت است زیرا اظهارات وی می‌تواند بهانه محکمی به این نهاد سیاسی بدهد. در واقع، قطعا این امکان برای دست اندرکارانFATF، فراهم شده است تا در اجلاس بعدی، با استناد به این اظهارات ظریف، این موضوع را خطاب به ایران مطرح کنند که به گفته مقامات داخلی خودتان، شما کشوری با مقادیر بالای پولشوئی هستید. به همین دلیل، کشور شما (ایران) برای اینکه با دنیا بتواند تعامل تجاری بانکی داشته باشد، باید برنامه اقدام FATF را به طور کامل اجرا کند تا ریسک پولشوئی کشورتان پایین بیاید. این تحلیل وقتی جدی تر می شود که نگاهی به بیانیه‌های FATF بیاندازیم. در این بیانیه ها، این نهاد بین الدولی همواره ایران را متهم نموده است که اشکالات اساسی در حوزه مبارزه با پولشوئی دارد. در مجموع، اظهارات ظریف، پاس گلی به مسئولان FATF است تا بتوانند شرایط سخت گیرانه‌ای بر ایران به منظور اجرای برنامه اقدام، تحمیل کنند.
اظهارات جنجالی‌ای که مستنداتی نداشت!
ج- مسئله دیگر، غیر مستند بودن اظهارات ظریف است. به همین دلیل، بسیاری از مسئولین حتی برخی از نمایندگان موافق تصویب لایحه الحاق ایران به کنوانسیون CFT (یکی از لوایح چهارگانه مرتبط با FATF) در این باره موضع گیری کردند. به عنوان مثال، حشمت الله فلاحت پیشه رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی گفت: «به نظر من اظهارات آقای ظریف سخنان غیرمستندی بود. ایران به هیچ وجه در زمره کشورهای متهم به پولشویی نبوده و حتی دشمنان ما هم نتوانستند در این رابطه اسنادی را ارائه دهند».
همچنین جمعی از نمایندگان مجلس نیز در نامه‌ای به هیات رئیسه مجلس، به این اظهارات ظریف واکنش نشان دادند. در بخشی از این نامه آمده بود: «پرواضح است طرح اینگونه موضوعات آن هم بدون ارائه هیچگونه سند و مدرک از سوی عالی‌ترین مقام وزارت امور خارجه کشور درست در مقطعی که کشور عزیزمان به بهانه اعمال تحریم‌های ناجوان مردانه از سوی کشورهای سلطه گر متهم به اینگونه اقدامات می‌باشد جای تأمل جدی است و بهره‌برداری رسانه‌ها و مقامات خارجی از این سخنان علیه نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران، حداقل بی‌تدبیری و سوءمدیریت جناب ایشان می‌باشد».
علاوه بر این، حتی اگر اظهارات ظریف مبنی بر هزاران میلیارد تومان پولشوئی در کشور صحت دارد، پس چرا دولت در این زمینه دست به کار نشده است و اقدامات مقتضی را انجام نداده است؟ اهمیت این موضوع با توجه به تاکید رئیس جمهور در جلسه هیات دولت در تاریخ ۳۰ آبان ماه مبنی بر «همه باید تلاش کنیم مفاسد را کم کنیم و راه پولشویی را ببندیم» مضاعف می شود.
از طرف دیگر، اگر مشکل در حوزه مبارزه با پولشوئی، فقدان قوانین کارامد و ترتیبات حقوقی مناسب وجود دارد، چرا دولت به تهیه یک قانون مناسب با اقتضائات داخلی روی نیاورده است؟ و در عوض، همکاری با نهادی خارجی به نام FATF را در پیش گرفته است، نهادی که تلاش می کند تصویب دو کنوانسیون مقابله با تامین مالی تروریسم (CFT) و کنوانسیون مقابله با جرائم سازمان یافته فراملی( پالرمو) را به ایران تحمیل می کند؟ ناگفته نماند که تهیه قوانین داخلی مناسب، مطالبه‌ای است که رهبر معظم انقلاب در دیدار با نمایندگان مجلس در تاریخ ۳۰ خردادماه امسال مطرح نمودند. ایشان فرمودند: «بعضی از این معاهدات بین‌المللی و کنوانسیون‌ها موادّ مفیدی دارند. خیلی خوب، اشکالی ندارد؛ بنده هم در مورد همین چیزهایی که اخیراً در مجلس مطرح شد در این چند ماه اخیر، گفتم مجلس مستقلّاً خودش قانون بگذراند. فرض کنیم [موضوع] مبارزه‌ی با تروریسم یا با پولشویی است؛ خیلی خب، مجلس شورای اسلامی یک مجلس رشید و عاقل و بالغی است و پشتوانه‌های کاریِ خیلی خوبی هم دارد؛ بنشینند یک قانون بگذرانند؛ این قانون، قانون مبارزه‌ی با پولشویی است، هیچ مشکلی هم ندارد، شرایط زیادی‌ای هم ندارد و همان کاری که خود شماها میخواهید بکنید، در این قانون مندرج است؛ این مهم است. هیچ لزومی ندارد که ما برویم چیزهایی را که نمیدانیم تَه آن چیست یا حتّی میدانیم که مشکلاتی هم دارد، به‌خاطر آن جهاتِ مثبت و جنبه‌های مثبت، قبول بکنیم».
در هر صورت، ای کاش محمدجواد ظریف به عنوان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران دقت بیشتری در فعالیت های رسانه ای خود داشت تا کشور با خسارات اقتصادی فراوان مواجه نشود.
فارس