سال ۹۷ برای بازار فولاد با منتقل شدن آثار باقی‌مانده از اتفاقات و رخدادهای سال ۹۶ از یک سو و تاثیرپذیری از رخدادهای مستقل و جدید از سوی دیگر شروع شد و به پایان رسید. بررسی‌های «دنیای اقتصاد» از ۱۲ عامل داخلی و ۸ مولفه خارجی تاثیرگذار بر این بازار حکایت دارد که در این گزارش به آن می‌پردازیم.اولین و شاید مهم‌ترین خبر در این حوزه افزایش قیمت دلار در اواخر سال ۹۶ و منتقل شدن اثر آن به ابتدای سال گذشته بود که تاثیر این افزایش رشد قیمت فولاد بود؛ در ادامه سال نیز تداوم رشد قیمت دلار، رشد قیمت فولاد را همانند سایر بازارهای کالایی موجب شد.
اگرچه نگاه موجود درباره بازار فولاد این است که نوسانات قیمت دلار روی این بازار همیشه تاثیر گذار بوده و در سال ۹۷ هم تاثیر بالایی از خود بر جا گذاشته؛ ولی کارشناسان و فعالان این بازار بر این باورند که طی سال ۹۷ بخشنامه‌هایی که توسط وزارت صنعت صادر شد در حکم سرعت‌گیری عمل کرده که باعث شده بازار طی برهه‌هایی افزایش قیمت ناشی از رشد ارز را تجربه نکند. اتفاق دیگری که در سال ۹۷ رخ داد این بود که در زمان افزایش قیمت دلار کارخانه‌ها و شرکت‌ها اقدام به صادر کردن محصولات فولادی خود کردند که این روند باعث ایجاد واسطه‌های متفرقه شد و حتی این روند صادراتی به‌صورت غیرقانونی هم در برخی موارد مشاهده شد. روند افزایشی میل به صادرات در برهه‌های افزایشی شدن قیمت دلار در بازار اوج گرفت، در این باره و با توجه به معضلاتی که این موضوع در بازار داخل ایجاد کرد، بخشنامه‌های متعددی از سوی وزارت صنعت در طول سال ۹۷ ابلاغ شد که همه آنها به نوعی صادرات این کالاها را محدود می‌کرد. به‌عنوان مثال در آخرین هفته‌های سال بر اساس ابلاغ وزارت صمت فقط تولیدکنندگان فولاد مجاز به صادرات کالاهای فولادی از گمرکات کشور هستند که با جدیت در حال پیگیری است و این روند، این پیش‌بینی را تقویت می‌کند که بازار فولاد با نوسان اندک و ثبات بیشتر در سال ۹۸ به کار خود ادامه دهد.
میل به صادرات محصولات فولادی در میان تاجران، فعالان و واسطه‌های فولادی از آن رو شکل گرفت که آنها فولاد را به‌صورت ریالی از تولیدکننده می‌خریدند و نوسان افزایشی قیمت دلار انگیزه صادرات در میان آنها را تقویت می‌کرد، موضوعی که موجب از بین رفتن بازار صادراتی تولیدکنندگان فولاد ایران در عمده کشورهای بازار هدف صادراتی از جمله عراق، افغانستان و ترکیه شده بود. عمده عبارت مورد استفاده در ادبیات بازار فولاد طی سال ۹۷ و حتی ۹۶ را می‌توان «برتری عرضه بر تقاضا» عنوان کرد، در این باره نبود پروژه‌های عمرانی فعال دولتی یکی از مهم‌ترین دلایل این برتری بود، در واقع کاهش مصرف فولاد در داخل یکی از مهم‌ترین موارد این برتری بود و صادرات به رونق فولاد کمک کرد. پیش‌بینی‌ها از بازار آهن با پیش‌فرض اینکه قیمت دلار ثابت بماند و به دلیل بحث‌های سیاسی افزایش پیدا نکند، این است که قیمت میانگین میلگرد و تیرآهن بین ۴ هزار و ۵۰۰ تومان تا ۵ هزار تومان در نوسان باشد، هرچند نمی‌توان روند بلندمدت بازار فولاد را در سال ۹۸ با قطعیت پیش‌بینی کرد.
بازار مسکن به‌عنوان یکی از تاثیرگذارترین بسترهای سرمایه‌گذاری در بازار فولاد فعالیت خود را در سال ۹۷ با تداوم رکود ادامه داد، مخصوصا در بهار سال ۹۷ که ضعف تقاضای بازار به‌صورت نگران‌کننده‌ای جلوه کرد، اما بعد از آن با رشد قیمت دلار و رشد بهای فولاد و افزایش قیمت مسکن این روند در اواخر سال گذشته تا حدی معکوس شد، به‌طوری‌که شاهد تقویت جذابیت سرمایه‌گذاری در واحدهای مسکونی، تجاری و برخی پروژه‌های بزرگ بخش خصوصی بودیم. سومین رخداد مهمی که روی بازار فولاد تاثیرگذاشت استفاده از دلار ۴ هزار و ۲۰۰ تومانی در فرمول و قیمت‌گذاری فولاد بر پایه این نرخ در بورس کالا بود که به یک رانت گسترده در بازار منجر شد به نوعی که اختلاف قیمت بین بورس و بازار با تاثیرپذیری از این روند به شدت جدی شد. این مسأله باعث شد صدها میلیارد تومان رانت در هفته از جیب تولیدکنندگان خارج و به دخل دلالان افزوده شود و در نهایت پس از چند ماه تلاش برای متقاعد کردن وزارت صمت برای اصلاح این شیوه، معاونت معدنی و صنعتی این وزارتخانه تن به تغییر فرمول بر مبنای ارز نیمایی داد و در عین حال اجازه داد سقف قیمت در بورس کالا برداشته شود.بر این اساس چهارمین رخداد آزادسازی قیمت‌ها در بورس کالا و بازار داخلی بود؛ در این‌باره یک نگرانی که ابتدا وجود داشت این بود که از این مسیر یک رشد قیمت بزرگ در بازار ایجاد می‌شود اما بازار فولاد نه تنها رشد نرخ بزرگ نداشت، بلکه بعد از چند جرقه افزایش قیمتی به سرعت به تعادل رسید که نشان داد خیلی از نگرانی‌ها درخصوص بازار بی‌مورد بوده است.
به علاوه قیمت‌گذاری مصنوعات فولادی در بورس کالا بر پایه دلار نیمایی با فرض آزادی سقف نوسان قیمت‌ها موجب شد فاصله قیمتی بین نرخ‌های صادراتی و قیمت‌های بورس کالا به هم نزدیک شود، اگرچه هنوز هم برخی از محموله‌ها در بازار آزاد حتی ارزان‌تر از بورس کالا هم مورد معامله قرار گرفته است.پنجمین رخداد اما یک اتفاق تکراری در ادبیات بازار فولاد بود که بارها و بارها در گزارش‌های مختلف از بازار مورد استفاده قرار گفت: «برتری عرضه بر تقاضا».در واقع این برتری حتی در روزهای اوج مصرف که با توجه به افزایش ظرفیت تولید در بازار صنایع داخلی و تقویت حجم تولید در واحدهای موجود، به برتری مشهود عرضه بر تقاضا منجر شد ناخودآگاه یک جذابیت مهم برای صادرات ایجاد کرد. همین سیگنال تاکنون اجازه نداده است که رشد قیمت فولاد با توجه به قیمت دلار آزاد به نرخ‌های جهانی نزدیک شود؛ یعنی هنوز که هنوز است قیمت‌های فولاد در بازار داخلی کمتر از قیمت‌های جهانی است.
الزامی شدن عرضه مصنوعات فولادی که مواد اولیه یا محصولات میانی آنها از بورس کالا خریداری شده بود، ششمین سرفصل تصمیمات تاثیرگذار بر بازار فولاد بود، یعنی کسی که شمش یا ورق فولادی از بورس کالا خریداری کرده باید بخشی از محصولات نهایی خود را هم در بورس کالا عرضه می‌کرد، اگر چه این مصوبه آن‌گونه که باید و شاید اجرا نشد. به گزارش «دنیای اقتصاد» هفتمین تصمیم تاثیرگذار روی بازار فولاد، الزامی شدن صادرات مصنوعات فولادی از طریق کارخانه‌ها بود که به کاهش فاصله قیمتی بین نرخ‌های داخلی و نرخ‌های صادراتی منجر شد که داده‌ای مثبت برای کلیت بازار فولاد به شمار می‌رفت.رشد شدید قیمت‌ها در هفته‌های پایانی سال گذشته که به دلیل افزایش جدی تقاضا در بورس کالا شروع شد هم از دیگر رخدادهای بازار فولاد محسوب می‌شود؛ رخدادی که ذهنیت مثبت نسبت به رشد نرخ در سال ۹۸ هم به این روند افزایشی دامن زد.
بالا بودن حجم معاملات طی اواخر بهمن و نیمه اول اسفند، مخصوصا برای محصولات میانی مانند شمش فولاد در بورس کالا دیگر رخداد تاثیرگذار است که به معنی بالا بودن حجم تزریق کالا از بورس به بازار در هفته‌های ابتدایی سال ۹۸ به شمار می‌رفت. رخداد دیگر افزایش سخت‌گیری‌ها و تاثیرگذاری تحریم‌های آمریکا بر صادرات محصولات فولادی است که انتظار محدودیت صادرات را در برداشت اما به‌صورت واقعی تاثیر چندانی بر حجم صادرات بر جای نگذاشت و بیشتر موانع اجرایی در روند صادرات ایجاد کرد. ترامپ با خروج از برجام صنعت فولاد را نیز مشمول تحریم‌های یکجانبه خود کرد اما به عقیده فعالان این حوزه اثرگذاری این تحریم‌ها روی حوزه حمل و نقل بیش از سایر بخش‌ها مشهود است.
اما و اگرهای صادرات و بازگشت ارز حاصل از صادرات به سامانه نیما که موجب شد صادرات محموله‌های فولادی در حجم‌های کوچک و به‌صورت نقدی انجام شود رخداد دیگری بود که بر بازار فولاد تاثیر گذاشت. این کار باعث شد تجارت فولاد بین ایران و کشورهای عراق و افغانستان از حالت حرفه‌ای خارج و به یک حالت پراکنده و چندوجهی تبدیل شود، این وضعیت باعث شد که قیمت محصولات فولادی ایران در بازار کشورهای منطقه به شدت کاهش پیدا کند و در حال حاضر شاهد آن هستیم که برند محصولات فولادی ایران در کشورهای عراق و افغانستان مانند گذشته نیست و تضعیف شده است. یکی دیگر از خبرهایی که در سال ۹۷ مخابره شد، افزایش هزینه حمل فولاد به دلیل اعتصاب کامیون‌داران در خرداد و مهر بود که منجر به افزایش قیمت تمام شده آهن‌آلات شد.
مهم‌ترین رخدادهای بازار جهانی فولاد در سال ۹۷
۱- افزایش تعرفه واردات فولاد به آمریکا
۲- محدود شدن نسبی بازارهای جهانی فولاد در نتیجه جنگ تجاری چین و آمریکا
۳- سخت‌تر شدن شرایط کلی صادرات فولاد در نتیجه محدودیت‌های تجاری در کشورهای مختلف
۴- افزایش قیمت دلار در برابر بسیاری از ارزها که افزایش جذابیت صادرات فولاد را برای آنها در بر داشت
۵- نوسانات قیمت فولاد که قیمت این محصول را با دو روند در سال ۲۰۱۸ روبه‌رو کرد (کاهش در نیمه اول و رشد در نیمه دوم)
۶- اعمال محدودیت‌های تولید به دلیل مسائل زیست محیطی در چین و برخی دیگر از کشورهای تولیدکننده
۷- نوسان قیمت سنگ‌آهن و افزایش قیمت آن، مخصوصا بعد از شکستن سد واله برزیل و همچنین تداوم مشکلات در این بازار که در اواخر سال ۹۷ به رشد قیمت سنگ‌آهن در بازارهای جهانی منجر شد.
۸- پیش‌بینی‌های ضد و نقیض در مورد رشد اقتصادی چین که روی بازار فولاد اثرگذار بود.
دنیای اقتصاد