قصه تار و پودهای فرش دستباف ایرانی داستان هزارتویی دارد که تنها بافنده‌ای می‌تواند آن را بخواند که غم‌ها و شادی‌ها، سختی‌ها و آرامش‌هایش را با آن گره زده است. هنر-صنعتی که قرن‌ها است که راه خود را در بازارهای جهانی پیدا کرده و نام خود را با ایران گره زده و هر جا که نامی از کشورمان به میان می‌آید، فرش دستباف هم به عنوان یک یادمان در کنار آن، خودنمایی می‌کند.

این هنر-صنعت اصیل ایرانی اگرچه در اولین لیست تحریمی دونالد ترامپ، رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا علیه ایران قرار داشت، اما جایگاه خود را همچنان در بازارهای جهانی حفظ کرده و اگرچه ممکن است در برخی بازارهای کهن و قدیمی ایرانی، حضورش کمرنگ‌تر شده باشد، اما بازارهای جدیدی پیدا کرده که می‌تواند در آنها خوش بدرخشد و همچنان برای ایران ارزآور باشد.

اما این تمام داستان فرش ایرانی نیست. چند سالی است که با ورود ماشین‌آلات جدید و تکنولوژی‌های پیشرفته، فرش ماشینی ایرانی نیز علاوه بر تأمین نیازهای داخلی، راه خود را به بازارهای هدف صادراتی پیدا و طرفداران زیادی را به خود جلب کرده است. طرح و رنگ متنوع و کیفیت بسیار بالا عاملی شده تا فرش ماشینی ایرانی نیز همپای فرش دستباف، راه خود را به بازارهای هدف صادراتی باز کند.

درخشش فرش دستباف ایران در دنیا

بر اساس آمار غیررسمی منتشر شده از سوی مراکز تولیدی فرش دستباف، سالانه ۴۰۰ میلیون دلار فرش دستباف ایرانی صادر می‌شود که بر مبنای آن، بیشترین صادرات ایران به دو کشور آلمان و آمریکا صورت می‌گیرد؛ این در شرایطی است که اکنون به دلیل قرار گرفتن نام فرش دستباف ایرانی در فهرست تحریم‌های آمریکا، صادرات این کالا به این دو کشور، با نوساناتی همراه بوده است؛ اما به موازات آن، بازارهای جدیدی جایگزین شده است.

از حدود ۴۰۰ میلیون دلار صادرات سالانه فرش دستباف، ۱۲۰ میلیون دلار آن به آمریکا صادر می‌شود. کاهش تقاضا، مشکلات مربوط به نقل و انتقالات مالی ناشی از تحریم‌ها و اجرای پیمان‌سپاری ارزی از جمله عوامل کاهش صادرات فرش ایران به شمار می‌رود.

بازارهای جدید برای فرش دستباف

فرشته دستپاک، رئیس مرکز ملی فرش ایران گفت: صادرات فرش دستباف ایرانی اکنون دچار نوسان شده و باید بر روی بازارهای جدید کار کنیم. تهاتر از جمله روش‌هایی است که به دنبال آن هستیم که شرایطی لحاظ کنیم که در قبال وارداتی که به کشور صورت می‌گیرد، بتوانیم فرش دستباف ایرانی را صادر کنیم و تهاتر انجام دهیم. فرش دستبافی در این حیطه قرار می‌گیرد که دارای شناسنامه باشد؛ بنابراین به دنبال آن هستیم که فرش دستباف ایرانی را شناسنامه دار کرده و صادر کنیم. با جدیت درحال پیگیری این کار هستیم و به زودی از آن رونمایی خواهیم کرد. وی افزود: علاقمندی چینی‌ها به فرش دستباف ایرانی بسیار بالا است و بعد از شناسنامه دار کردن فرش دستباف ایرانی این کار را پیگیری خواهیم کرد.

وی اظهار داشت: تعدادی از تجار ایرانی در بلژیک نیز انبارهای بزرگ راه اندازی کرده‌اند و قرار است که اتحادیه فروش دستباف را راه اندازی کنیم، ضمن اینکه اتحادیه آلمان را نیز تقویت خواهیم کرد؛ پویشی را در حوزه واردات فرش دستباف ایرانی از سوی کشورهای دنیا راه اندازی خواهیم کرد تا بتوانیم در سال ۹۸ بازارهای صادراتی جدیدی را در اختیار داشته باشیم.

به گفته رئیس مرکز ملی فرش ایران، این مرکز با ۱۵ کشور همسایه خود در حال رایزنی برای صادرات فرش دستباف ایرانی است. ابلاغی را نیز از سوی وزیر صمت دارم که طرح ملی کارآفرینی و توسعه تجارت فرش دستباف در سال ۹۸ راه اندازی شود که مبدع این طرح مرکز ملی فرش ایران است و به دنبال ایجاد ۴۰ هزار شغل در قالب این طرح ملی هستیم.

صادرات فرش ماشینی به کشورهای اروپایی

آنگونه که آمار رسمی نشان می‌دهند، هم اکنون فرش ماشینی ایرانی به کشورهای مختلف دنیا از کشورهای همسایه گرفته تا حتی اروپا و آمریکا صادر می‌شود و راه خود را در این بازارها پیدا کرده است. کشورهایی همچون عراق، کانادا، چین، افغانستان و حتی کشورهای اروپایی خریداران فرش ماشینی ایران هستند و این کالاهای تولیدی به اندازه‌ای با کیفیت است که برخی از کشورهای رقیب همچون ترکیه را نیز در برخی بازارها کنار زده است. به گفته رئیس اتحادیه فروشندگان فرش ماشینی و موکت، فرش ماشینی ایران به کشورهایی همچون چین، کانادا، افغانستان، عراق و اروپا صادر می‌شود.

فعالان بازار فرش ماشینی بر این باورند که یکی از دلایل رقابت‌پذیری و شرایط مناسب فرش ماشینی ایران در بازارهای هدف صادراتی، نقشه‌های منحصر به فردی است که فرش ماشینی ایرانی و تولیدکنندگان با الهام از فرش دستباف ایرانی طراحی کرده‌اند و تولید فرش ماشینی را بر مبنای این طرح‌ها انجام می‌دهند؛ به همین دلیل است که این فرش‌ها در مقایسه با نمونه‌های رقیب خود از جمله فرش‌های ترک، توانسته در بازارهای هدف ماندگار باشد.

یکی از فروشندگان فرش ماشینی گفت: فرش ماشینی یکی از پتانسیل‌هایی است که در شرایط کنونی اقتصاد ایران می‌تواند باری از تأمین نیازهای ارزی کشور را بر دوش بگیرد، به خصوص اینکه اگر توجه بیشتری به نحوه سیاستگذاری در بازارهای صادراتی شود، می‌توان علاوه بر تأمین نیاز داخلی، مازاد تولید را هم صادر کرد.

وی افزود: اکنون تولیدکنندگان فرش ماشینی و کارخانجات تولیدی، ماشین‌آلات مجهزی در اختیار دارند که تولید را با تنوع بسیار بالا و کیفیت بسیار مناسب امکانپذیر کرده و همین امر سبب می‌شود که به دلیل نقشه‌های خاص، بتوان صادرات نسبتاً مناسبی را مشاهده کرد. فرش ماشینی از جمله کالاهای صنعت نساجی کشور به شمار می‌رود که می‌تواند ارزآوری خوبی برای کشور داشته باشد.