بررسی‌ها نشان می‌دهد اگرچه شواهدی مبنی بر اثر دو متغیر اول روی روندکاهشی نرخ ارز وجود ندارد، اما اثر دو متغیر دوم محتمل است. بررسی پیوسته برابری «درهم» و «دلار» نشان می‌دهد که هرچه به ساعات پایانی روز نزدیک شدیم، سرعت رشد درهم افزایش یافت، این در حالی بود که دلار قبل از آن کاهش یافته بود. با توجه به اینکه نرخ دلار صرافی‌ها حدود ۵۰ تومان بالاتر از نرخ دلار بازار آزاد بود، می‌توان ادعا کرد سیاست‌گذار هم اصراری به کاهش دلار در روز گذشته نداشته است. برخی شواهد نشان می‌دهد خروج نهنگ‌های ارزی یا معامله‌گران بزرگ از بازار یکی از دلایل افت قیمت دلار در روزهای اخیر بوده است. دومین متغیر، ماهیت روندهای نزولی است؛ در پایان دنباله‌های نزولی همواره شتاب کاهش نرخ بیشتر است. در واقع در پایان دنباله، معامله‌گران همواره به‌دنبال یک فرصت جذاب برای خرید هستند که این فرصت را با ورودنکردن موقت به بازار و کاهش نرخ‌ها ایجاد می‌کنند.

بی‌میلی سیاست‌گذار به کاهش دلار

روز چهارشنبه دلار در بازار آزاد اولین معاملات خود را روی عدد ۱۲ هزار تومان انجام داد؛ این در حالی است که متوسط قیمت دلار در روز سه‌شنبه ۱۲ هزار و پنجاه تومان و قیمت آخرین معاملات این روز حدود ۱۲ هزار و ۲۰ تومان بود؛ بنابراین می‌توان گفت در روز چهارشنبه بازار دلار اولین معاملات خود را حدود ۲۰ تومان پایین‌تر از قیمت بسته شده آن در روز قبل از آن معامله کرد. البته دلار نه‌تنها معاملات ابتدای روز را با کاهش نقطه‌ای نسبت به روزگذشته آن شروع کرد، بلکه در ساعات بعدی روز هم وارد یک مسیر سرازیری شد؛ مسیر سرازیری که باعث ثبت معاملات دلار تا حدود ۱۱ هزار و ۸۶۰ تومان نیز شد؛ به همین دلیل می‌توان گفت دلار بازار آزاد در پنجمین روز هفته در یک محدوده ۱۴۰ تومانی (بین ۱۱۸۶۰ و ۱۲ هزار تومان) نوسان داشت و نرخ میانگین آن حدود ۱۱ هزار و ۹۲۰ تومان بود.

مهم‌ترین نکته بازار ارز در روز چهارشنبه، مقایسه نرخ‌ها در دو بازار «صرافی‌ها» و «آزاد» بود؛ در اغلب اوقات سیاست‌گذار از صرافی‌های مرتبط استفاده می‌کند تا یک فشار کاهشی به بازار وارد کند؛ یعنی نرخ ارز در صرافی‌ها با اختلاف ناچیز پایین‌تر از نرخ‌ها در بازار آزاد است. البته این شکاف به حدی نیست که انگیزه سوداگری برای معامله‌گران کوتاه‌مدت ایجاد کند، نکته مهم این است که در روز گذشته نرخ دلار در صرافی‌ها نه‌تنها پایین‌تر از نرخ‌ها در بازار آزاد نبود، بلکه همواره بیشتر از آن بوده است. در روز گذشته، نرخ دلار در صرافی‌ها روی قیمت ۱۲ هزار تومان تنظیم شد؛ یعنی همان قیمتی که دلار اولین معاملات روز خود را انجام داده بود؛ این نرخ تا ساعت ۱۴:۳۰ روز گذشته روی تابلوی صرافی‌های مرتبط با بانک مرکزی بود، اما همچنان دلار در بازار آزاد کاهش می‌یافت. اگرچه برخی از عوامل بازار انتظار داشتند همزمان با کاهش دلار در بازار آزاد، سیاست‌گذار نیز اقدام به کاهش نرخ‌ها در صرافی‌ها کند، اما این اتفاق تا ساعت ۱۴:۳۰ نیفتاد؛ در این ساعت نرخ فروش صرافی‌ها با ۵۰ تومان کاهش به ۱۱ هزار و ۹۵۰ تومان رسید؛ این کاهش در حالی انجام شد که نرخ در بازار آزاد حدود ۱۱ هزار و ۹۰۰ تومان بود؛ به این طریق نرخ دلار صرافی‌ها به‌طور متوسط حدود ۵۰ تومان بیشتر از نرخ بازار آزاد بود؛ این بی‌میلی به کاهش دلار صرافی نشان می‌دهد سیاست‌گذار نیز انگیزه کافی برای کاهش نرخ‌ها به زیر کانال ۱۲ هزار تومان را ندارد.

شکاف سکه با اونس

سکه هم تقریبا روندی مشابه با دلار را در روز گذشته تجربه کرد. این فلز زرد در حالی روز گذشته را کاهشی تجربه کرد که اونس در بازار جهانی با شیب ملایم در حال رشد بود. شاخص جهانی اونس اولین معاملات روز را با نرخ ۱۴۲۷ دلار آغاز کرد و خود را به بالاتر از ۱۴۳۰ دلار نیز رساند. در بازار داخل، اما در اولین معاملات با قیمت ۴ میلیون و ۱۴۰ هزار تومان به ثبت رسید و بعد از آن در سایه دلار تا نرخ ۴ میلیون و ۴۰ هزار تومان نیز کاهش یافت؛ بنابراین می‌توان گفت دامنه نوسان سکه در روز گذشته حدود ۱۰۰ هزار تومان بود. سرعت تعدیل قیمت سکه تقریبا با سرعت تغییرات قیمت دلار برابر بود. در صورتی که شاخص اونس جهانی را ۱۴۳۰ دلار در نظر بگیریم، قیمت هر سکه در بازار داخل حدود ۳۷۴ دلار خواهد بود؛ چراکه هر اونس حدود ۳۱ گرم و هر سکه حدود 8/1 گرم وزن دارد. با فرض پذیرش نرخ ۱۱ هزار و ۹۰۰ تومان برای دلار، قیمت سکه داخلی حدود ۴ میلیون و ۴۵۰ هزار تومان خواهد بود؛ این در حالی است که میانگین قیمت سکه در بازار داخل حدود ۴ میلیون و ۱۰۰ هزار تومان بود؛ بنابراین می‌توان گفت حدود ۳۵۰ هزار تومان بین «نرخ سکه در بازار داخل» و «نرخ سکه‌ای که تابعی از اونس جهانی و دلار داخلی باشد» اختلاف وجود دارد؛ اولی پایین‌تر از دومی است.

نقطه پایان دنباله کاهشی؟

درهم امارات که نقش محوری در شکل‌گیری قیمت‌ها در بازار ارز داخلی دارد نیز روند مشابهی را اگرچه با استقامت بیشتر، تجربه کرد.

اولین معاملات درهم در روز گذشته حدود ۳ هزار و ۳۰۰ تومان بود که در ادامه تا حدود ۳ هزار و ۲۵۰ تومان نیز کاهش یافت؛ به این معنا که دامنه نوسان درهم در پنجمین روز از هفته حدود ۵۰ تومان بوده است؛ البته سرعت کاهش درهم امارات تا حدودی کمتر از سرعت کاهش دلار در اولین معاملات روز بود. در اولین ساعات معاملات روز گذشته، در حالی که دلار حدود ۱۰۰ تومان افت قیمت را تجربه کرده بود، درهم تنها حدود ۱۰ تومان کاهش یافته بود؛ البته در ادامه در ساعات بعدی معاملات، درهم با افت بیشتر توانست نسبت خود را با دلار حفظ‌کند؛ بنابراین نمی‌توان ادعا کرد که درهم امارات نقش اصلی در جریان کاهشی دلار در روز گذشته ایفا کرده باشد که اگر این‌طور بود، باید درهم قبل از دلار با افت قیمت مواجه می‌شد. از طرفی روند نرخ صرافی‌ها هم نشان می‌دهد که سیاست‌گذار در روز گذشته اصرار به کاهش دلار نداشت؛ بنابراین نه جریان مداخله سیاست‌گذار و نه تغییرات نرخ درهم، پشت کاهش ملایم نرخ‌ها در روز گذشته نبوده و باید دنبال متغیرهای بعدی گشت. بررسی‌ها نشان می‌دهد برای ریشه کاهش نرخ‌ها در روز گذشته دو سناریو می‌توان مطرح کرد؛ اولین سناریو کاهش تقاضا به‌ویژه کاهش حضور نهنگ‌های ارزی یا همان معامله‌گران بازار ارز است؛ خروج موقتی معامله‌گران بزرگ از بازار، می‌تواند منجر به کاهش تقاضا و نهایتا قیمت‌ها شود. دومین سناریو به ماهیت «روندهای نزولی» برمی‌گردد. تجربه ثابت کرده همواره روندهای نزولی با یک جهش منفی در نقطه پایانی روند مواجه شده‌اند؛ یعنی شتاب کاهش نرخ‌ها در پایان دنباله کاهش، افزایش می‌یابد. این افزایش شتاب به این حقیقت برمی‌گردد که به لحاظ روانی خیلی از بازیگران منتظر یک خرید جذاب در پایان دنباله‌های نزولی هستند. با توجه به اینکه در معاملات عصرانه، دلار تا حدودی از کف روزانه خود فاصله گرفت و به نرخ‌های بالای ۱۱ هزار و ۹۰۰ تومان رسید، سناریوی دوم می‌تواند محتمل باشد. به‌علاوه از ساعت ۱۴ به بعد معاملات فردایی بیشتر از معاملات نقدی بود که این خود می‌تواند سیگنالی از نقطه پایان دنباله کاهشی مقطعی باشد. البته علاوه‌بر عوامل ذکر شده در بالا، اتفاقات سیاسی روز گذشته نیز در جریان کاهشی دلار بی‌اثر نبود. در روز گذشته برخی خبرها حاکی از آن بود که دولت ترامپ قصد دارد معافیت‌های هسته‌ای ایران را تمدید کند؛ این اتفاق در حیطه انتظارات می‌تواند یک اثر مثبت داشته باشد و تمایل بازیگران به فروش را افزایش دهد.