بطور کلی معاملات آتی بر روی کالایی قابل تعریف است که کالا همگن، قابل باز تولید،غیر انحصاری و دارای یک بازار نقدی متشکل مبتنی بر عرضه و تقاضا باشد. ساز و کار بازار آتی می تواند موجب تعادل بیشتر، کارکرد پوشش ریسک و یا مشوق سرمایه گذاری در بازار نقدی شود.

بازار نقدی سکه به طور سنتی بازاری با رویه معاملاتی روزانه مبتنی بر نیاز مصرفی سکه به عنوان کالای هدیه ، سرمایه گذاری خرد خانوارها و مرجعی برای تعیین مهریه بوده و هیچگاه در ابعاد بزرگ به عنوان یک گزینه سرمایه گذاری در بازارهای مالی ایران مطرح نبوده است.

شاید افت و خیز قیمت جهانی اونس طلا تأثیر مهمی بر زندگی یک اروپایی یا آمریکایی نداشته باشد ولی تغییر قیمت داخلی طلا و سکه که وابسته به انس جهانی و نرخ ارز است به علت نقش آن در زندگی ایرانیان تأثیر دارد و تعریف بازار مالی برای یک کالای انحصاری که در عین حال کارکرد اجتماعی نیز دارد موجب اختلال در ساز و کار بازار مصرف خواهد شد.

بازار آتی سکه که حدود 4 سال پیش راه اندازی شده بازاری حاشیه ای در بورس کالا بوده تا اینکه از سال گذشته با نوسانات شدید در قیمت اونس جهانی و نوسانات نرخ ارز مورد توجه قرار گرفت و در واقع جرقه رشد حبابی قیمت سکه و فزونی قیمت بازار سکه از ارزش ذاتی آن با رونق بازار آتی سکه آغاز شد.

از آنجا که سکه تمام طرح جدید ضرب سال 86 کالای پایه تحویل در بازار آتی سکه بوده این سوال مطرح است که پیش خرید یا پیش فروش اهرمی سکه برای حداکثر 3 یا 4 ماه آینده چه کارکرد اقتصادی برای کشور داشته و چه پوشش ریسکی ایجاد کرده است؟ درحالی که تسویه کمتر از یک درصد معاملات به صورت فیزیکی انجام می گیرد و بیش از 99 درصد معاملات با تسویه هدفی جز سفته بازی را دنبال نمی کنند.

دراقتصاد اسلامی جایگاه هر فعالیت براساس کارکرد واقعی آن درجامعه و اثر آن بر بخش واقعی اقتصاد سنجیده می شود اما در اقتصاد کاپیتالیستی خلق سود اهمیت دارد و تأثیر آن برکل اقتصاد جامعه درحاشیه است. قاعده لاضرر و لاضرار فی الاسلام از قواعد مشهور فقهی است که مضمون آن این است که ضرر در اسلام مشروعیت ندارد و هرگونه ضرر و اضرار در اسلام نفی شده است.

قرار گرفتن سود یک نفر در مقابل سود دیگری که از مشخصات قمار و طبق قاعده نفی ضرر که ذکر شد حرام بوده و یک واقعیت در بازار آتی سکه است.

بدون شک بهره گیری از تجربیات دنیا درگسترش بازارهای مالی می تواند به توسعه بازارهای مالی ما کمک کند ولی کپی برداری بدون بومی سازی و استفاده از ابزارها و راهکار هایی که در بازارهای مالی بسیار بزرگتر از بازار مالی کشور ما موجب خلق بحران شده اند می تواند مشکل آفرین و فاجعه بار باشد .

حقیقتا به جای دخالت در ساز و کار این بازار با روش هایی اعم از ممنوع کردن اخذ موقعیت،کم کردن سقف موقعیت و یا تشویق بانک مرکزی برای حضور و کنترل قیمت ها دراین بازار که همگی با اصول بازار درتناقضند، با تعطیلی موقت و سپس دائمی این بازار حداقل یکی از معضلات بازار ارز و سکه را از صورت مسئله پاک کنیم.

فعالان این بازار که عمدتا در بازار ارز هم فعال هستند و در روزهای حساس بازار که رشدهای چند صد تومانی در قیمت ارز را شاهد بودیم با هیجان دادن به این بازار نرخ بازار مکاره ارز را نیز جهت داده اند.

فعالانی که در این بازار ضررهای هنگفت دیده اند فارغ از انگیزه اولیه فعالیتشان، در وهله اول با اتکا به سخنان دولتمردان و تصمیم سازان اقتصادی کشور تصمیم گیری کرده اند که این موضوع هزینه های اجتماعی غیر ضروری را ایجاد کرده است.

این بازار که به علت حضور غیرهم سنخ خود در بستر بازار سرمایه مشروعیت یافته و برچسب های دلالی و سفته بازی را از خود بری می داند با اصول اولیه اقتصاد اسلامی ، اعتلای جامعه ، اهداف ترسیم شده اقتصادی و صرف و صلاح آحاد جامعه در تضاد بوده و در ماه های اخیر با بالاتر بودن قیمت سکه تحویل ماه های بعدی همواره سیگنال رشد قیمتها را به بازار نقدی دیکته کرده است.

بنابراین تعطیلی این بازار می تواند گامی مهم در تثبیت بازار ارز، ایجاد اطمینان از نرخ های آینده برای متقاضیان واقعی شامل تولید کنندگان و وارد کنندگان ، جلوگیری از سفته بازی ، هدایت نقدینگی به بازارهای مولد و مبارزه با توطئه های اقتصادی دشمن باشد. و لقد نصرکم ا... ببدر

حسن علی احمدی، کارگزار بورس