در نشست نهم مرداد ۱۳۹۸ هیات دولت لایحه «تغییر واحد پول ایران از ریال به تومان و حذف چهار صفر» تصویب شد. براساس این طرح واحد پول ملی جدید تحت عنوان «تومان» تعریف می‌شود که هر «تومان» معادل ۱۰ هزار ریال فعلی و ۱۰۰ «ریال جدید» خواهد بود.

تغییر واحد پول ملی به شکل حذف صفرهای پول، از روش‌هایی است که در اقتصادهای مختلف متناسب با شرایط آنها در زمان اجرای سیاست، نتایج متفاوتی را در پی داشته است. در برخی کشورها که حذف صفر از پول ملی در شرایط با ثبات اقتصادی و با در نظر گرفتن الزامات مورد نیاز قبل از اجرای طرح و برنامه‌های پس از اجرای طرح، صورت گرفته، نتایج مثبتی را در برداشته است.

در این گزارش اهداف اقتصادی کشورها درباره حذف صفر «کاهش نرخ تورم و انتظارات تورمی»، «تقویت ارزش پول ملی»، «جلوگیری از خروج سرمایه»، «رفع کسری بودجه دولت» و «تقویت حساب جاری» بوده است.

کشورهایی مانند ترکیه که ضمن فراهم کردن زیرساخت های لازم، به همراه یک بسته سیاستی نسبت به حذف صفر از پول ملی خود اقدام کردند و بعد از اجرای طرح نیز برنامه ثبات ساز را پیاده کردند در این سیاست موفق بودند اما کشورهایی مانند برزیل که قبل از ایجاد ثبات در اقتصاد، اقدام به حذف صفر از پول ملی خود کردند، طی هشت سال چهار بار با شکست مواجه شدند.

البته ناگفته نماند، حذف صفر از پول ملی، علاوه بر هزینه‌های اجتماعی که در جهت تغییر عادات جامعه به همراه دارد، هزینه‌های اقتصادی ناشی از فراهم کردن الزامات فنی طرح را نیز به دولت تحمیل می‌کند. از جمله این هزینه‌ها می‌توان به هزینه تغییر سیستم‌های پرداخت، سیستم‌های حسابداری، سوابق آماری و جمع‌آوری پول‌های قبلی اشاره کرد.

برخی کشورها همزمان با سیاست حذف صفر از پول ملی خود، نام واحد پول ملی خود را تغییر دادند و یا یک واژه جدید به آن افزودند. ترکیه، رومانی، بلاروس، لهستان و روسیه از جمله این کشورها به شمار می‌روند.

کشورهایی مانند برزیل و آرژانتین، چندین بار در شرایط ابرتورمی، اقدام به حذف صفر از پول ملی خود کردند (۱۸ بار برزیل طی ۶ مرحله و ۱۲ بار آرژانتین طی ۴ مرحله) و هر بار با شکست روبه رو شدند که از دلایل آن می‌توان به ضعف ساختار اقتصادی این کشورها پیش از اجرای طرح اشاره کرد.

یکی از موضوعاتی که در اعمال این سیاست، مورد توجه کشورها بوده؛ زیرساخت‌ها و الزاماتی است که برای حذف صفر از پول ملی مورد نیاز است. به عنوان نمونه؛ کشور رومانی پیش از اجرای طرح، زیرساخت‌های لازم را از طریق اقداماتی همچون بازنگری قانون و تبیین ضرورت‌ها، ایجادهماهنگی در نظام‌های حسابداری، نرم‌افزارها، خودپردازها و تبلیغات جامع در رسانه‌ها، فراهم کرد و برخی کشورها نیز بازه‌ای را برای اجرای آزمایشی این طرح درنظر گرفتند.

ترکیه

ترکیه در سال ۲۰۰۵ با هدف رشد قوی اقتصادی، حساب جاری خارجی پایدار و کاهش تورم اقدام به حذف ۶ صفر از لیر واحد پول این کشور کرد. در سال اجرای این طرح نرخ تورم ترکیه ۸.۲ و نرخ رشد اقتصادی آن ۹ بود. نرخ تورم ترکیه ۲ سال پیش از اجرای این طرح ۲۵.۳ بود که دو سال بعد از اجرای طرح به ۸.۸ درصد کاهش یافت. همچنین رشد اقتصادی ترکیه ۲ سال بعد از حذف صفر نیز به ۵ درصد رسید.

دلیل موفقیت این کشور در حذف صفر اجرای برنامه جامع ثبات سازی عنوان شده است.

لهستان

لهستان در سال ۱۹۹۵ اقدام به حذف چهار صفر از پول ملی خود با هدف تقویت پول ملی، کاهش نرخ ارز و کاهش تورم کرد. نرخ تورم این کشور در سال اجرا ۲۷.۹ درصد و نرخ رشد اقتصادی آن ۶.۷ درصد بود. نرخ تورم لهستان ۲ سال پیش از حذف صفرها ۳۵.۳ درصد بود که با اجرای این سیاست به ۱۴.۹ درصد کاهش یافت. همچنین نرخ رشد اقتصادی لهستان که ۲ سال قبل از حذف ۴ صفر ۴.۳ درصد محاسبه شده بود، ۲ سال بعد از اجرای این طرح به ۷.۱ درصد رسید.

دلیل موفقیت این کشور آزادسازی اقتصادی قبل از حذف صفرها بوده است.

اوکراین

اوکراین نیز در سال ۱۹۹۶ و برای مهار تورم و کسری بودجه دولت اقدام به حذف ۵ صفر از پول ملی خود کرد. در سال اجرای این طرح نرخ تورم در اوکراین ۸۰.۲ درصد و نرخ رشد اقتصادی منفی ۹.۹ درصد بود.

در حالی که نرخ تورم ۲ سال قبل از اجرای این سیاست در اوکراین ۸۹۱.۲ درصد بود، دو سال بعد از اجرا به ۱۰.۶ درصد کاهش یافت. همچنین نرخ رشد اقتصادی اوکراین که منفی ۲۲.۸ درصد بود، به منفی ۱.۸ درصد افزایش یافت.

روسیه

روسیه در سال ۱۹۹۸ و در حالی که نرخ تورم ۲۷۷ درصدی و نرخ رشد اقتصادی منفی ۵.۳۴۵ درصدی را تجربه می کرد، برای خروج از بی ثباتی اقتصادی، کاهش نرخ ارز و افزایش قدرت پول ملی و همچنین جلوگیری از خروج سرمایه از کشور اقدام به حذف ۳ صفر از روبل کرد.

نرخ تورم این کشور دو سال قبل از اجرا ۴۷.۷ و دو سال بعد از اجرا ۲۰.۷۷ عنوان شده است. رشد اقتصادی این کشور نیز که ۲ سال قبل از اجرای این سیاست، منفی ۳.۶ محاسبه شده بود، ۲ سال بعد از اجرای طرح به ۱۰.۰۴۶ درصد افزایش یافت.

بلغارستان

بلغارستان نیز در سال ۱۹۹۹ و زمانی که تورم آن ۲.۶ و نرخ رشد اقتصادی آن منفی ۰.۵ درصد بود با هدف کاهش نرخ ارز و تورم اقدام به حذف سه صفر از پول ملی خود کرد.

دو سال قبل از اجرای این طرح نرخ تورم در بلغارستان ۱۰۶۱.۲ درصد بود که دو سال بعد از آن به ۷.۴ درصد کاهش یافت. نرخ رشد اقتصادی این کشور نیز که ۲ سال قبل از حذف صفرها منفی ۱.۶ بود، ۲ سال بعد از اجرای این سیاست به ۳.۸ درصد افزایش یافت.

رومانی

رومانی در سال ۲۰۰۵ و با هدف افزایش قدرت پول ملی ۴ صفر را از پول ملی خود حذف کرد. در سال اجرای این سیاست نرخ تورم این کشور ۹ درصد و نرخ رشد اقتصادی نیز ۴.۲ درصد بود. در حالی که نرخ تورم این کشور ۲ سال قبل از حذف چهار صفر ۱۵.۴ درصد عنوان شده بود، ۲ سال بعد از اجرای این طرح به ۴.۸ درصد کاهش یافت.

همچنین نرخ رشد اقتصادی این کشور نیز که در سال ۱۹۹۷ معادل ۵.۵ درصد محاسبه شده بود، در سال ۲۰۰۱ به ۶.۹ درصد افزایش یافت.

دلیل موفقیت رومانی در اجرای سیاست حذف صفر نیز تبلیغات جامع در رسانه ها، بازنگری قانون و ایجاد ضرورت ها، ایجاد هماهنگی در سیستم‌‎های حسابداری و نرم‌افزارها و خودپردازها عنوان شده است.

آرژانتین

آرژانتین در سال ۱۹۹۲، چهار صفر از پول ملی خود را حذف کرد. در این سال نرخ رشد اقتصادی این کشور ۱۰.۳ درصد بود اما آماری از نرخ تورم آن موجود نیست.

با این حال ۲ سال قبل از اجرای این سیاست، نرخ رشد اقتصادی این کشور منفی ۱.۳ درصد بود که ۲ سال بعد از اجرای آن ۵.۸ درصد شده است.

برزیل

برزیل نیز در سال ۱۹۹۴ و در حالی که نرخ تورم ۲۰۷۵.۸ درصدی با نرخ رشد اقتصادی ۵.۸ درصدی را تجربه می کرد، اقدام به حذف ۳ صفر از پول ملی خود کرد. نرخ تورم برزیل ۲ سال قبل از اجرای این سیاست، ۹۵۲ درصد بود که ۲ سال بعد از اجرای آن به ۱۵.۸ درصد رسید. نرخ رشد اقتصادی برزیل نیز که در سال ۱۹۹۲ معادل منفی ۰.۶ درصد محاسبه شده بود، ۲ سال بعد از اجرای این طرح به ۰.۲ درصد رسید.