درشرایط فعلی با توسعه پارس جنوبی، ظرفیت مازادی برای تولید اتان و میعانات گازی به عنوان دو خوراک استراتژیک صنایع پتروشیمی به وجود آمده است به طوری که هم اکنون ظرفیت تولید اتان پارس جنوبی به حدود 10 میلیون تن و ظرفیت تولید میعانات گازی به بیش از 700 هزار بشکه در روز رسیده که پیش بینی می شود با بهره برداری از بخش های باقی‌مانده فاز 13 و 14، طرح استحصال اتان پالایشگاه فاز 12 پارس جنوبی و طرح استحصال اتان پالایشگاه پارسیان این ظرفیت با افزایش بیشتری همراه شود.

افزایش ظرفیت تولید میعانات گازی پارس جنوبی همان قدر که برداشت گاز متان را از پارس جنوبی اقتصادی تر می‌کند می‌تواند به عنوان یک خوراک مهم برای توسعه پتروپالایشگاه ها نیز مورد استفاده قرار بگیرد ولی هم اکنون به دلیل شرایط اعمال تحریم های غیرقانونی نه تنها امکان صادرات میعانات گازی پارس جنوبی فراهم نشده است که حتی انباشت تولید این محصول نیز ریسک تولید گاز متان در عسلویه و کنگان را تحت تاثیر قرار داده است.

در طول حدود دو دهه گذشته استفاده از میعانات گازی به عنوان خوراک صنایع پتروشیمی در عسلویه تجربه موفقی بوده به طوری که با ساخت پتروشیمی نوری به عنوان بزرگترین زنجیره ارزش آروماتیک در صنعت پتروشیمی به طور متوسط روزانه 100 تا 120 هزار بشکه میعانات گازی در این مجتمع صرف تولید محصولات زنجیره آروماتیک همچون انواع زایلین ها، بنزن، برش‌های سبک و سنگین، آروماتیک‌های سنگین، رافینیت و غیره شده که هم منجر به ایجاد ارزش آفرینی بیشتر در صنایع پتروشیمی و هم کاهش ریسک تولید در حوزه پارس جنوبی می شود.

ناکامی دومین مجتمع بزرگ آروماتیکی

با این تجربه موفق در دولت دهم، مجوز ساخت دومین مجتمع بزرگ آروماتیکی ایران این بار در کنگان و در قالب طرح پتروشیمی «کیان» صادر شد با این تفاوت که این طرح یک پتروپالایشگاه تمام عیار بوده و در کنار مصرف سالانه میعانات گازی به عنوان خوراک توان مصرف سالانه 900 هزار تن خوراک گازی اتان را دارد و عملا این طرح به گونه طراحی شده بود که امکان استفاده همزمان دو خوراک مایع و گاز را داشت.

علاوه بر این با ساخت طرح پتروشیمی کیان پیش بینی شده بود که در کنار تولید محصولات زنجیره آروماتیک ها، محصولات زنجیره اولفین ها همچون پروپیلن، پروپیلن اکساید، پلی پروپیلن، پلی اتیلن ها و غیره فراهم شود و عملا سبد محصولات تولیدی این طرح یکی از متنوع ترین سبدهای تولید محصولات پتروشیمی با خوراک مایع و گاز بود و حتی امکان تولید محصولات میانی همچون اتیل بنزن و استایرن منومر به عنوان فرآورده حد وسط میان خوراک اتان و میعانات گازی در این طرح پیش بینی شده بود.

در این راستا، تابستان 1395 قرارداد انجام مهندسی اصولی و خرید دانش فنی چهار واحد اصلی با شرکت «لینده» آلمان امضا شد و با تامین منابع مالی قرار بود این طرح سودآور در کنگان احداث شود اما به یک باره ساخت پالایشگاه های سیراف با هدف تولید نفتا تمامی نقشه های احداث پتروپالایشگاه کیان را نقش بر آب کرد.

دردسر وعده‌های «نفتایی» مدیرعامل پالایش و پخش

علیرضا صادق آبادی مدیرعامل فعلی شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی و مدیرعامل سابق سیراف با بیان اینکه تولید نفتا در کنگان دارای توجیه اقتصادی بوده عملا خواستار بازنگری در سبد تامین خوراک پتروشیمی کیان از میعانات گازی به نفتا شد تا هم خوراک میعانات گازی برای پالایشگاه های سیراف وجود داشته باشد و هم یک بازار مصرف داخلی به نام پتروشیمی کیان برای نفتای پالایشگاه های سیراف وجود داشته باشد.

با گذشت بیش از سه سال از امضای قرارداد با لینده آلمان به دلیل سردرگمی در تامین خوراک پتروشیمی کیان نه پالایشگاه‌های سیراف با خوراک میعانات گازی پارس جنوبی احداث شده و نه اجازه استفاده پتروشیمی کیان از این خوراک را دادند تا در اوج تحریم های ظالمانه زمینه ساخت یک پتروپالایشگاه سودآور که می تواند در کنار ارزش آفرینی برای اقتصاد ریسک تولید گاز پارس جنوبی را هم کاهش دهد، عملا به بن بست بخورد.

رئیس جمهور، قانون توسعه صنایع پائین دستی نفت را به وزارت نفت ابلاغ کرده اما در شرایط کنونی مشکل بزرگ توسعه پتروپالایشگاه ها در کشور کمبود قوانین و نبود برنامه نیست زیرا بارها در قالب قانون برنامه ششم توسعه، چشم‌انداز بیست ساله ضرورت توسعه پتروپالایشگاه‌ها و تکمیل زنجیره های ارزش ابلاغ شده است.

در حال حاضر مشکل اصلی توسعه صنعت پالایش و پتروپالایش کشور فقدان یک استراتژی هوشمندانه بوده زیرا تا زمانی که مدیرعامل فعلی شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی، مدیرعامل سیراف بود هر هفته خبرهایی درباره ساخت پالایشگاه‌های سیراف در رسانه ها منتشر می‌شد و حالا با انتقال وی به پالایش و پخش و بدنه دولت عملا ساخت پالایشگاه های سیراف متوقف و معطل باقی مانده است.

هرچند که برخی از کارشناسان معتقدند اساس ساخت پالایشگاه های سیراف صرفه اقتصادی نداشت و براین اساس برخی از مالکان این پالایشگاه ها در طول سالهای گذشته سهام خود را واگذار کرده اند.